బ్యాంకు లాకర్ నియమ నిబంధనలు మీకు తెలుసా?

ముఖ్యమైన బంగారు ఆభరణాలు, పత్రాలను సురక్షితంగా ఉంచుకోవాలనే ఉద్దేశంతో చాలా మంది బ్యాంకు లాకర్లలో దాచుకుంటారు. మన దేశంలో ఈ లాకర్ ఎలా తెరవాలో, అందుకు ఉన్న నియమ నింబంధనలు ఏంటో చాలా మందికి తెలియదు. మరి అవేంటో తెలుసుకుందాం రండి.

బ్యాంకులు వారి ఖాతాదారులకు అందించే సహాయక సర్వీసుల్లో మరొకటి బ్యాంకు లాకర్ సర్వీసు. చాలా మంది వారికి సంబంధించిన ముఖ్యమైన బంగారు ఆభరణాలు, పత్రాలను సురక్షితంగా ఉంచుకోవాలనే ఉద్దేశంతో బ్యాంకు లాకర్లలో దాచుకుంటారు. ఇవి తెరలతో పాటు భారీ మెటల్ తలుపులను కలిగి ఉంటాయి. మన దేశంలో బ్యాంకు లాకర్‌ను ఎలా తెరవాలో, దానికి ఉన్న నియమ నిబంధనలేంటో తెలుసుకుందామా?

భారతదేశంలో బ్యాంకు లాకర్‌ని ఎలా ప్రారంభించాలి?

మీరు బ్యాంకులో లాకర్‌ను పొందడానికి వీఐపీ కస్టమర్ అవ్వాల్సిన అవసరం లేదు. మీరు కేవలం ఒక బ్యాంకు ఖాతాను కలిగి ఉండి, లాకర్ కోసం వార్షిక అద్దెను చెల్లించాల్సి ఉంటుంది. మీరు లాకర్లు కలిగిన పబ్లిక్ లేదా ప్రైవేట్ బ్యాంక్ (ఎస్‌బీఐ, ఐసీఐసీఐ లేదా హెచ్‌డీఎఫ్‌సీ) బ్రాంచీలను సందర్శించి, లాకర్ తీసుకోడానికి పాటించవలసిన నియమ, నిబంధనల గురించి తెలుసుకోండి.

బ్యాంక్ లాకర్ నియమ, నిబంధనలు:

బ్యాంకు లాకర్ పొందడానికి అనుసరించాల్సిన నియమ నిబంధనలు, షరతులను పరిశీలిస్తే.. మీరు లాకర్ పొందాలనుకుంటున్న బ్యాంకులో పొదుపు ఖాతాను కలిగి ఉండాలి. లాకర్‌ని పొందడానికి బ్యాంకులో పొదుపు ఖాతాను తెరవడం ముఖ్యమైన అంశం. ఒక పొదుపు ఖాతాను తెరవడానికి కావలసిన పత్రాలు - ఆధార్ కార్డ్, పాన్ కార్డు / ఫారం 60, కేవైసీ పత్రాలు.

బ్యాంక్ లాకర్ ఒప్పందం:

ప్రతి బ్యాంకు లాకర్ ఒప్పందం కలిగి ఉంటుంది. మీరు సదరు బ్యాంక్లో లాకర్ పొందడానికి ఈ ఒప్పందాన్ని అంగీకరించి, సంతకం చేయవలసి ఉంటుంది. ఇది నష్టపరిహార నిబంధనను కలిగి ఉంటుంది. అలాగే దీనిని స్టాంప్ కాగితంపై (కనీస విలువ రూ. 100) రాస్తారు.

వార్షిక అద్దె అడ్వాన్స్, డిపాజిట్ డబ్బు:

బ్యాంకులు మిమ్మల్ని ముందుగానే లాకర్ అద్దె అడ్వాన్స్ చెల్లించవలసిందిగా అడుగుతాయి, అలాగే డిపాజిట్ రూపంలో ఒక నిర్దిష్ట మొత్తాన్ని తీసుకుంటాయి. ఈ నిబంధనలు అన్ని బ్యాంకులకు ఒకే విధంగా ఉంటాయి, కానీ లాకర్ అద్దె మాత్రం బ్యాంకును బట్టి మారుతూ ఉంటుంది. ఇతర ప్రత్యేక నియమ నిబంధనలను ఖాతాదారులే ఫుల్ ఫిల్ చేయవలసి ఉంటుంది.

ఎస్‌బీఐ, ఐసీఐసీఐ, హెచ్‌డీఎఫ్‌సీ, యాక్సిస్ బ్యాంకు లాకర్ చార్జీలను పోల్చి చూడండి.

భారతదేశంలో బ్యాంకు లాకర్‌ను ప్రారంభించడానికి అద్దె లేదా డిపాజిట్ రూపంలో ఎంత మొత్తాన్ని చెల్లించాలో చూస్తే.. వివిధ నగరాలలోని ఎస్‌బీఐ, యాక్సిస్ బ్యాంక్, ఐసీఐసీఐ, హెచ్‌డీఎఫ్‌సీ బ్యాంకులకు వేర్వేరు రేట్లు ఉంటాయి. మీరు ప్రత్యేకంగా లాకర్‌ను పొందాలనుకుంటున్న శాఖను సందర్శించడం ద్వారా ఆయా రేట్లను తెలుసుకోవచ్చు.

లాకర్​కు అద్దె చెల్లించినప్పుడు, దానిని నియమించడం లేదా సొంతం చేసుకోవడం లేదా లీజుకు ఇవ్వడం చేయవచ్చా?

మీరు లాకర్ తీసుకున్నప్పుడు మీకు, మీ బ్యాంకుకు మధ్య సంబంధం బెయిలర్, బెయిలీ మాదిరిగా ఉంటుంది. బెయిలర్ అనే వారు సర్వీసులను అమలు చేయడానికి తనకు సంబంధించిన వస్తువులను వేరొకరికి (బెయిలీ) అందిస్తారు. అలా చేసినప్పటికీ వస్తువులపై బెయిలర్ యాజమాన్యాన్ని కలిగి ఉంటాడు. ఉదాహరణకు: మీరు డ్రై క్లీనింగ్ కోసం మీ బట్టలను ఇచ్చారనుకుందాం. అప్పుడు డ్రై క్లీనింగ్ దుకాణదారుడు బెయిలీగా ఉంటాడు, అలాగే మీరు బెయిలర్‌గా ఉంటారు. మీ వస్తువులు అతని ఆధీనంలో ఉంటాయి కానీ వాటికి యజమానులుగా మీరే ఉంటారు. అదేవిధంగా మీరు లాకర్ తీసుకున్నప్పుడు, లాకర్‌లో ఉన్న మీ వస్తువులు బ్యాంకు స్వాధీనంలో ఉంటాయి, కానీ వాటిపై యాజమాన్యాన్ని మీరు కలిగి ఉంటారు.

బ్యాంకు మీ వస్తువులకు బెయిలీ అయినప్పటికీ, మీ లాకర్లో ఉన్న వస్తువులపై ఎలాంటి అవగాహనను కలిగి ఉండదనే విషయాన్ని మీరు గుర్తుపెట్టుకోవాలి. బ్యాంకు మీకు అందించిన లాకర్ భద్రత, రక్షణ బాధ్యతను మాత్రమే చూసుకుంటుంది.

లాకర్‌కు చెందిన ఎన్ని తాళం చెవులను ఖాతాదారుడికి అందిస్తారు?

ఉమ్మడి పేరులో లాకర్‌ను తీసుకున్నప్పటికీ, లాకర్ యజమానికి ఒక తాళం చెవిని మాత్రమే అందిస్తారు. లాకర్ ఒప్పందంలో తాళం చెవి కీలకమైనది. దానిని జాగ్రత్తగా భద్రపరుచుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఒకవేళ అది పోయినా లేదా దొంగతనానికి గురైనా ఖాతాదారుడు వెంటనే బ్యాంకుకు తెలియజేయవలసి ఉంటుంది.

మీ బ్యాంకు లాకర్ తాళం చెవి పొతే ఏమవుతుంది?

తాళం చెవి పోయినట్లయితే బ్యాంకు అధికారులు లాకర్‌ను బద్దలు కొట్టి తెరుస్తారు. దానికి అయ్యే ఖర్చులను ఖాతాదారుడి నుంచే వసూలు చేస్తారు. అనంతరం ఆ లాకర్‌కు ఒక కొత్త లాక్‌ని అమర్చి దాని తాళం చెవులను ఖాతాదారుడికి అందజేస్తారు.

ఖాతాదారుడు లేకుండా లాకర్ తెరవడానికి అతని స్నేహితుడు / కుటుంబ సభ్యుడికి తాళం చెవిని ఇచ్చి పంపితే?

బ్యాంకు లాకర్‌ని ఆపరేట్ చేయటానికి కేవలం లాకర్ హోల్డర్‌ని మాత్రమే అనుమతిస్తుంది. మీరు సంయుక్తంగా బ్యాంకు లాకర్ తీసుకోవచ్చు.

లాకర్ ఒప్పందం ఏమిటి? సంతకం చేయడం అవసరమా?

లాకర్ ఒప్పందం అనగా లాకర్ యజమాని, బ్యాంకు మధ్య కుదుర్చుకునే ఒప్పందం. ఇది బ్యాంకు, ఖాతాదారుడి మధ్య సంబంధాన్ని సృష్టిస్తుంది. ఖాతాదారుడు తనకు కేటాయించిన లాకర్‌లో అక్రమ వస్తువులను నిల్వ చేయకుండా, లాకర్‌కి చెల్లించాల్సిన వార్షిక అద్దెను చెల్లించడం వంటి ప్రాథమిక నిబంధనలను అంగీకరిస్తున్నట్లు ఒప్పందంలో సంతకం చేయవలసి ఉంటుంది. ఇది ఒక్కో బ్యాంకుకు ఒక్కో మాదిరిగా ఉంటుంది. బ్యాంకు లాకర్ పొందాలంటే ఈ ఒప్పందం తప్పనిసరి.

బ్యాంక్ లాకర్ కోసం నామినీని నియమించాలా?

అవును. కానీ కేవలం ఒక నామినీని మాత్రమే నియమించాలి.

లాకర్ కోసం స్థిర డిపాజిట్ / బీమా కొనుగోలు చేయడం అవసరమా?

ఈ అంశంలో ఆర్‌బీఐ మార్గదర్శకాల ప్రకారం.. బ్యాంకులు తమ ఖాతాదారులకు లాకర్లను అద్దెకు ఇవ్వడం కోసం స్థిర డిపాజిట్లు తప్పనిసరిగా చేయాలని బలవంతం చేయవు. ఏదేమైనా, మూడు సంవత్సరాల ముందస్తు అద్దె, లాకర్ తెరిచే ఖర్చులు వంటి వాటిని మాత్రమే ఖాతాదారుల నుంచి తీసుకోవటానికి బ్యాంకులకు అనుమతి ఉంది. అలాగే లాకర్‌ని అద్దెకు తీసుకోవడం కోసం బీమా తీసుకోవడం తప్పనిసరేం కాదు.

ఒకవేళ బ్యాంకులో దొంగతనం జరిగితే లేదా లాకర్‌లో ఉన్న వస్తువులు చోరీకి గురైతే బ్యాంకులు బాధ్యత వహిస్తాయా?

అంతర్యుద్ధం, దోపిడీ లేదా ఇతర కారణాల వల్ల లాకర్‌లోని వస్తువులు పోతే బ్యాంకులకు ఎలాంటి సంబంధం ఉండదని ఆర్‌బీఐ స్పష్టంచేసింది. ఖాతాదారులు వారి సొంత రిస్క్‌తో లాకర్‌లో తమ విలువైన వస్తువులను దాచుకోవాల్సి ఉంటుంది. బ్యాంకులు కేవలం లాకర్ సర్వీసులను మాత్రమే అందిస్తాయి. కానీ వాటికి బాధ్యత వహించవు. ఈ విషయం మిమల్ని కొంచెం షాక్‌కి గురిచేయవచ్చు. కానీ ఇది నిజం.

బ్యాంకు లాకర్‌లో బంగారు ఆభరణాలను ఉంచడం సురక్షితమేనా?

లాకర్‌లో బంగారు ఆభరణాలను ఉంచడం సురక్షితమే గానీ బ్యాంకు దానికి బాధ్యత వహించదు.

లాకర్ ఆపరేషన్:

రెండు తాళం చెవులను ఉపయోగించి లాకర్‌ని తెరవవచ్చు. వాటిలో ఒకటి ఖాతాదారుడి దగ్గర ఉన్న తాళం చెవితో, అలాగే మరొకటి బ్యాంకు వారి అధీనంలో ఉన్న మరో తాళం చెవితో తెరవవచ్చు. ఈ రెండు తాళాలను ఒకేసారి ఉపయోగించినప్పుడు మాత్రమే లాకర్ తెరుచుకుంటుంది. కాబట్టి లాకర్ గదిలోకి ఖాతాదారుడితో పాటు బ్యాంకర్ కూడా వచ్చి ఒకేసారి ఇద్దరూ లాకర్‌ తెరుస్తారు. అనంతరం బ్యాంకర్ తన తాళం చెవిని తీసుకొని లాకర్ గది నుంచి బయటికి వెళ్ళిపోతాడు. లాకర్‌ని ఒక్క తాళం చెవి ద్వారా మాత్రమే మూసివేయవచ్చు. అది ఖాతాదారుడి ఆధీనంలో ఉంటుంది.

లాకర్ హోల్డర్ ఒక సంవత్సరంలో కేవలం 12 సార్లు మాత్రమే ఉచితంగా లాకర్‌ని వినియోగించే అవకాశం ఉంటుంది. ఒకవేళ దానికంటే ఎక్కువ సార్లు నిర్వహించాలనుకుంటే బ్యాంకుకు రుసుము చెల్లించవలసి ఉంటుంది.

లాకర్ బ్రేక్ విధానం:

అరుదైన పరిస్థితుల్లో మాత్రమే లాకర్‌ని బద్దలు కొట్టేందుకు అవకాశం ఉంటుంది. నామినీ పేరును నమోదు చేయకుండా లాకర్ యజమాని మరణించినప్పుడు, లాకర్ తాళం చెవిని పోగొట్టుకున్నప్పుడు, నిర్దిష్ట సమయం కంటే ఎక్కువ సమయం లాకర్‌ను నిర్వహించకలేకపోయినప్పుడు మాత్రమే లాకర్‌ని బద్దలు కొట్టే అవకాశం ఉంటుంది. ఖాతాదారుడు లేదా చట్టపరమైన వారసుడు లేదా నామినీ, బ్యాంకుకు చెందిన న్యాయవాది, ఒక సాక్షి (ఎక్కువ కాలం బ్యాంకుతో సంబంధం కలిగిన ఖాతాదారుడు) సమక్షంలో లాకర్‌ని తెరుస్తారు. బ్యాంకు లాకర్లను ఇన్‌స్టాలేషన్‌ చేసిన సంస్థ ద్వారా మాత్రమే బ్యాంకులు లాకర్లను తెరుస్తాయి.

లాకర్ యజమాని అనుమతి లేకుండా లాకర్‌ని బ్యాంక్ తెరవచ్చా?

కేవలం కొన్ని సందర్బాల్లో మాత్రమే బ్యాంకులు లాకర్ యజమాని అనుమతి లేకుండా లాకర్‌ని తెరిచే అవకాశం ఉంటుంది. కోర్టు ఆదేశాల మేరకు బ్యాంకు ఖాతాదారుడి ప్రమేయం లేకుండా లాకర్‌ని తెరుస్తుంది. అలాగే నిర్దిష్ట సమయం కంటే ఎక్కువ కాలం పాటు ఖాతాదారుడు లాకర్ అద్దె చెల్లించకపోతే, అప్పుడు బ్యాంకు అతనికి పలుసార్లు రిమైండర్లు, నోటీసులు పంపుతుంది. అయినప్పటికీ అతను అద్దెను చెల్లించని పక్షంలో బ్యాంకు అతడి లాకర్‌ని తెరుస్తుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో అద్దె చెల్లించినప్పటికీ, లాకర్‌ని ఒక ఏడాది కాలం పాటు నిర్వహించకపోయినా కూడా బ్యాంక్ లాకర్‌ని తెరిచే వీలుంటుంది.