শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী ৰোধ কৰা আইনখনৰ বাবে এক প্ৰসাৰিত জাল নিক্ষেপ কৰি ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে শেহতীয়াকৈ ৰায় দিছে যে পৰ্ণগ্ৰাফিক বিষয়বস্তু চোৱা, ৰখা আৰু ৰিপৰ্ট নকৰাটো, ইয়াক আন কাৰোবাৰ সৈতে ভাগ-বাটোৱাৰা কৰা বা প্ৰেৰণ কৰা হওক বা নহওক যৌন অপৰাধৰ পৰা শিশু সুৰক্ষা আইন, ২০১২ (‘পকছো আইন’)ৰ অধীনত শাস্তিযোগ্য। ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড় আৰু ন্যায়াধীশ জে বি পাৰ্দিৱালাৰ বিভাগীয় বিচাৰপীঠৰ জৰিয়তে এই সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে আৰু ন্যায়াধীশ জে বি পাৰ্দিৱালাই এই ৰায়দানৰ লেখক।
এই সন্দৰ্ভত মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ এক ৰায়ক বাতিল কৰি উচ্চতম ন্যায়ালয়ে "শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী সংৰক্ষণ"ৰ অপৰাধ কি সেই বিষয়ে কঠোৰ ব্যাখ্যা আগবঢ়ায়। ২০২৪ চনৰ জানুৱাৰী মাহত মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ উক্ত ৰায়দানত ৰায় দিয়া হৈছিল যে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী "কেৱল ৰখা বা মজুত কৰা" পকছো' আইনৰ অধীনত অপৰাধ নহয়।
এই ৰায়ৰ বিৰুদ্ধে জাষ্ট ৰাইটছ ফৰ চিলড্ৰেন এলায়েন্স নামৰ এক বেচৰকাৰী সংস্থাই উচ্চতম ন্যায়ালয়ত আবেদন জনাইছিল, যিয়ে অৱশেষত গোচৰটোৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ নাম জড়িত হোৱাত সন্মতি দিছিল – জাষ্ট ৰাইটছ ফৰ চিলড্ৰেন এলায়েন্স বনাম এছ হৰিশ। বিশেষকৈ শিশুৰ সৈতে জড়িত পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰীৰ প্ৰচলনকে নহয়, মানুহে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ ৰোধ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এই ৰায়দান এক বাটকটীয়া হ’ব বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে।
শাস্তিৰ বিৱৰণৰ ওপৰত
এই সিদ্ধান্তৰ মূলতে আছে হৈছে পকছো আইনৰ দুটা বিধান– ধাৰা 14 আৰু 15। ধাৰা 14-মতে শিশু বা শিশুসকলক পৰ্ণগ্ৰাফিক উদ্দেশ্যত ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে পাঁচ বছৰলৈকে কাৰাদণ্ড, আৰু জৰিমনা বিহা হয়। দ্বিতীয়বাৰ বা পৰৱৰ্তী সময়ত পুনৰ দোষী সাব্যস্ত হ'লে সাত বছৰলৈকে কাৰাদণ্ড হ'ব পাৰে। পকছো আইনৰ ধাৰা 15 ক তিনিটা উপ-শাখাত বিভক্ত কৰা হৈছে – ধাৰা 15(1) শিশুৰ সৈতে জড়িত অশ্লীল সামগ্ৰী সংৰক্ষণ বা ৰখাৰ বাবে শাস্তি নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে – যিকোনো ব্যক্তিয়ে ভাগ বাটোৱাৰা বা প্ৰেৰণ কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে ৰখা শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ সামগ্ৰী বিলোপ, ধ্বংস বা নিৰ্ধাৰিত কৰ্তৃপক্ষক অৱগত কৰাত বিফল হ'লে, কমপক্ষেও 5000/- টকাৰ জৰিমনা বিহা হ'ব, যি দ্বিতীয়বাৰ/পৰৱৰ্তী সময়ত পুনৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ ক্ষেত্ৰত 10,000/- টকালৈ বৃদ্ধি হ'ব ।
ধাৰা 15(2)ৰ অধীনত, প্ৰতিবেদন দিয়াৰ উদ্দেশ্য বা আদালতত প্ৰমাণ হিচাপে ব্যৱহাৰৰ বাহিৰে শিশুৰ সৈতে জড়িত পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী প্ৰেৰণ, প্ৰচাৰ, বিতৰণ বা প্ৰদৰ্শন কৰা কাৰ্য, কাৰাবাস বা জৰিমনা, বা দুয়োটা শাস্তিৰ যোগ্য। ধাৰা 15(3) মতে বাণিজ্যিক উদ্দেশ্যৰে শিশু পৰ্ণোগ্ৰাফিক সামগ্ৰী সংৰক্ষণ বা ৰখা নিষিদ্ধ আৰু শাস্তিযোগ্য।
ইয়াৰ পূৰ্বে বিভিন্ন উচ্চ ন্যায়ালয়ে ৰায় দিছিল যে ধাৰা 15 ৰ অধীনত অপৰাধ নিৰূপণৰ বাবে - এনে সামগ্ৰী বিতৰণ বা বাণিজ্যিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাৰ উদ্দেশ্য জড়িত থকাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। দৰাচলতে মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ত যি ৰায়ৰ বিৰুদ্ধে আপীল কৰা হৈছিল, সেই ৰায়দানে এজন অভিযুক্তৰ বিৰুদ্ধে এই ভিত্তিত অপৰাধমূলক কাৰ্য্যকলাপ খণ্ডন কৰিছিল যে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী ডাউনলোড বা চোৱাটো নিজেই POCSO (বা Information Technology Act, 2000 (‘IT Act’)ৰ অধীনত শাস্তিযোগ্য নহয়।)).
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে এতিয়া স্পষ্ট কৰি দিছে যে 15 নং ধাৰাৰ প্ৰতিটো উপ-ধাৰাত স্বতন্ত্ৰ অপৰাধৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। ন্যায়াধীশ পাৰ্দিৱালাই ব্যাখ্যা কৰি কয় যে ১৫ নং ধাৰাত তিনিটা ‘সুতক’ অপৰাধৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে যিয়ে তিনিটা পৃথক উদ্দেশ্যৰে ‘শিশু পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী’ সংৰক্ষণ বা ৰখাক শাস্তি প্ৰদান কৰে – অৱশেষত বাণিজ্যিক ব্যৱহাৰৰ অভিপ্ৰায়েৰে সংৰক্ষণ বা মজুত ৰখাটো 15 নং ধাৰা মতে অপৰাধ, আৰু তেনেদৰেই পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী ধ্বংস কৰাত ব্যৰ্থ হৈ তাক সংৰক্ষণ বা মজুত ৰখাটোও। ধাৰা ১৫ৰ প্ৰতিটো উপধাৰা পৃথক অপৰাধ নিৰ্ধাৰণৰ ক্ষেত্ৰত ইটোৱে সিটোৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ।
বিশেষকৈ ধাৰা 15(1)ৰ অধীনত, মানসিক অভিপ্ৰায়টো, অশ্লীল সামগ্ৰী ৰখাৰ কিন্তু ইয়াক অৱগত নকৰা কাৰ্যটোৰ পৰা নিৰূপণ কৰিব লাগিব । সামগ্ৰীটো ৰখাৰ কাৰ্যটো, যদিহে আৰু অভিযুক্তৰ দ্বাৰা বিলুপ্ত, ধ্বংস বা কৰ্তৃপক্ষক জনোৱা হোৱা নাই, ধাৰা 15(1) ৰ অধীনত এক অপৰাধ । প্ৰতিটো গোচৰৰ ক্ষেত্ৰতে, কেনেকৈ অশ্লীল সামগ্ৰী কাৰোবাৰ দখললৈ আহিছিল তাৰ তথ্য আৰু পৰিস্থিতিবোৰ উন্মোচন কৰিব লাগিব।
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে তথ্য প্ৰযুক্তি আইনৰ ধাৰা 67 বি সন্দৰ্ভতো এক প্ৰাসংগিক স্পষ্টীকৰণ দিয়ে, যিয়ে শিশুসকলক যৌনগন্ধী, ইলেক্ট্ৰনিক ৰূপত দেখুওৱা সামগ্ৰী, প্ৰকাশ বা প্ৰেৰণকাৰীক শাস্তি দিয়ে। ন্যায়ালয়ে ৰায় দি কয় যে ধাৰা 67 বি-য়ে কেৱল শিশু অশ্লীল সামগ্ৰীৰ "বৈদ্যুতিক প্ৰচাৰ"ক শাস্তি দিয়াই নহয়, লগতে "এনে সামগ্ৰী সৃষ্টি, সংৰক্ষণ, প্ৰচাৰ আৰু ব্যৱহাৰ"ক শাস্তি দিয়ে।
সামাজিক মাধ্যমৰ মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ দায়বদ্ধতা আৰু প্ৰমাণৰ দায়ৰ ওপৰত
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ বিস্তাৰৰ দিশটোত সামাজিক মাধ্যমৰ মধ্যস্থতাকাৰীসকলে পালন কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকাৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰিছিল। IT আইন, 2000 আৰু পকছো আইনৰ দৰে বিভিন্ন আইনৰ অধীনত এনে সমলৰ প্ৰকাশ আৰু প্ৰচলন সম্পৰ্কে অৱগত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ দায়বদ্ধতাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছিল। প্ৰাসংগিকভাৱে, উচ্চতম ন্যায়ালয়ে স্পষ্ট কৰি দিছিল যে মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ বাবে যিকোনো তৃতীয় পক্ষৰ তথ্য, তথ্য বা যোগাযোগ সংযোগৰ বাবে দায়বদ্ধতাৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰা 'সুৰক্ষিত বন্দৰ' ব্যৱস্থা, শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য নহয়।