ভাৰতত দ্ৰুত নগৰীকৰণে উন্নত মানৰ ৰাজহুৱা সেৱা আৰু নগৰীয় আন্তঃগাঁথনি সুবিধাৰ চাহিদা বৃদ্ধি কৰিছে। নগৰীয় নীতি নিৰ্ধাৰণত কেন্দ্ৰীয়ভাৱে এই সেৱাবোৰৰ ক্ষেত্ৰত কেনেদৰে সৰ্বোত্তম মূল্যায়ন কৰিব পাৰি সেই বিষয়ে প্ৰশ্ন থাকি যায়। কাৰণ সম্পদ ব্যৱহাৰ, বিত্তীয় স্বায়ত্তশাসন আৰু ৰাজহ বৃদ্ধি ক্ষমতাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতীয় চহৰসমূহ বিশ্বৰ ভিতৰত আটাইতকৈ দুৰ্বল।
পৌৰ নিগমৰ কৰ গাঁথনিৰ জৰিয়তে ৰাজহ সংগ্ৰহৰ দিশটো অধিক উন্নত কৰিব লাগিব, যি হৈছে নগৰীয় সেৱা উন্নত কৰা আৰু চহৰবোৰ বাসযোগ্য কৰি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত মূল চাবিকাঠি। পৌৰ কৰৰ ভিতৰত সম্পত্তি কৰক অৰ্থনৈতিকভাৱে মজবুত বুলি গণ্য কৰা হয় ৷ ইয়াৰ প্ৰয়োগ সহজ আৰু পৰিহাৰ কৰা চলাটো কঠিন বুলি ভবা হয়। অৱশ্যে, ভাৰতত সম্পত্তি কৰৰ পৰা ৰাজহ উৎপাদন অত্যন্ত কম হৈ আহিছে।
ভাৰতৰ জিডিপিত সম্পত্তি কৰৰ অৱদান মাত্ৰ 0.15 শতাংশ, যি উন্নত বজাৰ অৰ্থনীতিত 1.7 শতাংশৰ অনুৰূপ পৰিস্থিতিতকৈ যথেষ্ট পিছ পৰা। পৌৰ নিগমৰ বিত্তীয় স্থিতিৰ ওপৰত আৰবিআইৰ প্ৰতিবেদন (2024) অনুসৰি,সম্পত্তি কৰ মুঠ ৰাজহৰ 16 শতাংশতকৈ অধিক আৰু ভাৰতৰ পৌৰ নিগমৰ নিজা কৰ ৰাজহৰ 60 শতাংশতকৈ অধিক।
2017-18 বৰ্ষত বিহাৰত ৬৩ টকাৰ পৰা গুজৰাটত ১৯১১ টকালৈ প্ৰতিব্যক্তি সম্পত্তি কৰ সংগ্ৰহৰ বিস্তৃত আন্তঃৰাজ্যিক বৈচিত্ৰতা দেখা যায়। যদি চহৰবোৰে এই সৰ্বাধিক স্থানীয় কৰৰ পৰা তেওঁলোকৰ ৰাজহ এক সামান্য শতাংশও বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, ই তেওঁলোকৰ ৰাজহ উল্লেখযোগ্যভাৱে বৃদ্ধি কৰিব।
প্রতিবন্ধকতাৰ বিষয়টো বুজিব লাগিব
যিকোনো সম্পত্তি কৰ ব্যৱস্থাত চাৰিটা নীতিগত উপাদান থাকে – কৰৰ ভিত্তি নিৰ্ধাৰণ, সম্পত্তিৰ মূল্যায়ন, কৰ হাৰ নিৰ্ধাৰণ , আৰু কৰ সংগ্ৰহ ।
মালিকীস্বত্ব আৰু ব্যৱহাৰৰ বিৱৰণসহ কৰযোগ্য সম্পত্তিৰ সঠিক আৰু পুংখানুপুংখ চিনাক্তকৰণ সম্পূৰ্ণ কৰ সম্ভাৱনা উপলব্ধি কৰাৰ দিশত এক অপৰিহার্য প্ৰথম পদক্ষেপ। অধিকাংশ ভাৰতীয় চহৰে সম্পত্তি কৰ গণনা আৰু তত্বাৱধানৰ বাবে এক মেনুৱেল, কাগজ-আধাৰিত পদ্ধতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
2024 চনত, ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে 232 খন পৌৰ নিগমৰ প্ৰায় 63 শতাংশ সম্পত্তিৰ জৰীপ চলাই। উদ্দেশ্য আছিল, জৰীপ হোৱা বা নোহোৱা সকলো ক্ষেত্ৰতে ডিজিটেল ৰেকৰ্ড তৈয়াৰ কৰা ৷ এই পৌৰ নিগমবোৰৰ প্ৰায় 17 শতাংশই কভাৰেজ অনুপাত (চহৰৰ সম্পত্তিৰ আনুমানিক সংখ্যাৰ সৈতে সম্পত্তি কৰ পৰিশোধ কৰা সম্পত্তিৰ সংখ্যাৰ অনুপাত) 20 শতাংশৰ কম বুলি নথিভুক্ত কৰিছে। কিছুমান চহৰে জি.আই.এছ.-আধাৰিত সম্পত্তি মেপিংক বেছিভাগ এককালীন অনুশীলন হিচাপে গ্ৰহণ কৰিছে।
ভাৰতৰ বেছিভাগ ৰাজ্যতে তেওঁলোকৰ পৌৰ আইনত পর্যায়ক্রমিক গণনাৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই। চহৰবোৰে সম্পত্তিৰ ৰোল আপডেট নকৰে বা তেওঁলোকে জিআইএছ বা জৰীপৰ তথ্যক তেওঁলোকৰ বিদ্যমান সম্পত্তি কৰ আধাৰৰ সৈতে সংৰেখিত নকৰে।
সম্পত্তি কৰ মূল্যায়ন তাত্ত্বিকভাৱে স্থানীয় কৰ দুটা মৌলিক নীতিৰ সৈতে সংগতিপূৰ্ণ হোৱা উচিত - বিকাশ যি সম্পত্তিৰ প্ৰকৃত (বজাৰ) মূল্যক প্ৰতিফলিত কৰি বিচক্ষণতামূলক অনুশীলন আৰু ইকুইটিৰ বাবে সামান্য স্থান - সহ একে পৰিস্থিতিত মানুহে একে কৰ পৰিশোধ কৰিব লাগে।
ভাৰতীয় নগৰসমূহে তিনিটা মূল্যায়ন পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰে, প্ৰথমত, বাৰ্ষিক ভাড়াৰ মূল্য, যাক বাৰ্ষিক ভাড়াৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গণনা কৰা হয়, দ্বিতীয়ত, সম্পত্তিৰ গাঁথনি, ব্যৱহাৰ, বয়স, অৱস্থান, নিৰ্দেশনা মূল্য আদিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি একক এলেকাৰ মূল্য, আৰু তৃতীয়ত, মূলধন মূল্য, যাক সম্পত্তিৰ বজাৰ হাৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গণনা কৰা হয়।
বজাৰ ভাড়াৰ মূল্য বা সম্পত্তিৰ মূলধন মূল্যৰ ওপৰত কোনো বিশ্বাসযোগ্য ডাটাবেছৰ অনুপস্থিতিত, সম্ভাৱ্য ভাড়াৰ ঊর্ধ্বসীমা ভাড়া নিয়ন্ত্ৰণ আইনৰ ব্যৱস্থা অনুসৰি 1948 চনৰ ভাড়াৰ সৰ্বাধিক 25 শতাংশলৈ বৃদ্ধি হয়।
পৌৰসভাৰ ৰাজহ, বিষয়াসকলৰ উচ্চ বিবেচনাৰ ওপৰতো নিৰ্ভৰ কৰে। সম্পত্তি কৰ মূল্যায়ন পদ্ধতিয়ে স্থানীয় কৰৰ উচ্ছ্বলতা নীতিৰ সৈতেও আপোচ কৰে। নিৰ্দিষ্ট চৰ্ত অবিহনে কেইবাটাও সম্পত্তি কৰ ৰেহাইয়ে ইকুইটি নীতি উলংঘা কৰে আৰু কৰ আধাৰ হ্ৰাস কৰাৰ লগতে কৰ ৰাজহ উৎপাদন হ্ৰাস হোৱাত অৰিহণা যোগায়।
সম্পত্তি কৰৰ অদক্ষ সংগ্ৰহ হৈছে চিন্তাৰ আন এটা বিষয় । এয়া বহুতো ভাৰতীয় চহৰত অস্বচ্ছ বিলিং প্ৰণালী আৰু সম্পত্তি কৰৰ অনিয়মীয়া সংগ্ৰহৰ পৰা স্পষ্ট। পৌৰ বিত্তীয় স্থিতিৰ ওপৰত আৰবিআইৰ প্ৰতিবেদন (2024) অনুসৰি, জৰীপ কৰা 232 খন পৌৰ নিগমৰ 32.1 শতাংশই কাগজ-আধাৰিত বিলিং প্ৰক্ৰিয়া আৰু কৰ বিলৰ ঘৰে ঘৰে বিতৰণৰ প্ৰক্ৰিয়া অব্যাহত ৰাখিছে।
কৰ সংগ্ৰহৰ ঘাটি সৰু চহৰবোৰত অধিক গুৰুতৰ। কৰ প্ৰৱৰ্তন দুৰ্বল কিয়নো কৰ বিধেয়কে মাচুলৰ বিৱৰণ প্ৰদান নকৰে আৰু সময়মতে বিলৰ জাননী আৰু অপৰিশোধিত কৰৰ বিৱৰণক অনুসৰণ কৰাৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই।
বিলম্বিত কৰ পৰিশোধ বা সম্পত্তি কৰ পৰিশোধ নকৰাৰ ক্ষেত্ৰত কোনো শাস্তিমূলক ব্যৱস্থাৰ অনুপস্থিতি আৰু বিবাদ নিষ্পত্তি প্ৰক্ৰিয়াই কৰ অনুপালন অধিক দমন কৰে। কৰ্মচাৰীৰ তীব্ৰ অপ্রতুলতাই সম্পত্তি কৰৰ কৰ ব্যৱস্থাপনা ব্যৱস্থাকো ব্যাহত কৰে।
সম্পত্তি কৰক কাৰ্যকৰী কৰা
সম্পত্তি কৰৰ পূৰ্ণ সম্ভাৱনা উপলব্ধি কৰিবলৈ, নীতি নিৰ্ধাৰকসকলে, কি কৰ পৰিশোধ কৰিব লাগিব, কেনেদৰে ৰেহাইসহ সম্পত্তিৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগিব, কৰ হাৰ কেনেদৰে নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগিব, আৰু কৰ কেনেদৰে সংগ্ৰহ কৰিব লাগিব সেই বিষয়ে সিদ্ধান্ত ল'ব লাগিব। সেয়েহে, সম্পত্তি কৰৰ পৰা ৰাজহ উন্নত কৰাৰ যিকোনো পদক্ষেপে সামগ্ৰিকভাৱে কৰ ব্যৱস্থাপনা প্ৰণালীটোৰ প্ৰতি চকু দিয়াটো প্ৰয়োজন। পৃথিৱীব্যাপী চহৰসমূহৰ অভিজ্ঞতাই সূচায় যে এক কাৰ্যকৰী কৰ প্ৰণালীয়ে এক বিস্তৃত কৰৰ ভিত্তিত কৰৰ হাৰ কম কৰিব পাৰে।
প্ৰযুক্তিগত অগ্ৰগতিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, ৰিমোট ছেন্সিং আৰু আইচিটি সক্ষম সজুঁলিবোৰ নিয়মীয়া আপডেট কৰাৰ উপায়সহ সম্পত্তি ৰেজিষ্টাৰ তৈয়াৰ কৰাত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত ৷ ৰায়পুৰ পৌৰ নিগমে ডিজিটেল সম্পত্তি ৰেজিষ্টাৰ তৈয়াৰ কৰিবলৈ ঘৰে ঘৰে ড্ৰোন ইমেজিং আৰু ম'বাইল এপ ভিত্তিক জৰীপ চলাইছে। ফলস্বৰূপে, প্ৰায় 54 হাজাৰ নতুন সম্পত্তি যুক্ত হৈছে আৰু সম্পত্তি কৰৰ চাহিদা 74 শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে।
অৱশ্যে, প্ৰযুক্তি গ্ৰহণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত উচ্চ ব্যয়ৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, সৰু সৰু চহৰবোৰে এককালীন জি.আই.এছ. মেপিং পদ্ধতিও বহন কৰিব নোৱাৰে। এই অনুশীলনৰ বাবে প্ৰযুক্তি-পৰিচালিত সম্পত্তি ডাটাবেছ পৰিচালনা আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ বাবে বিদ্যমান কৰ্মচাৰীৰ সক্ষমতা বৃদ্ধিৰো প্ৰয়োজন। কৰ নেটৰ পৰা সম্পত্তিৰ এড-হক ৰেহাইক পৰিহাৰ কৰিবলৈ নীতি প্রণয়ন কৰা উচিত ।
চহৰখনৰ অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কাৰকৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সম্পত্তিৰ মূল্যায়ন কৰাটো অত্যাৱশ্যকীয়। সম্পত্তিৰ লেনদেনৰ বিষয়ে অসম্পূৰ্ণ তথ্য আৰু একেখন চহৰৰ ভিতৰত সম্পত্তিৰ বজাৰ মূল্যৰ অসম্পূৰ্ণ তথ্য ভাৰতত অতি সচৰাচৰ দেখা যায়। সেয়েহে, সম্পত্তিৰ ভৌতিক মাত্ৰাৰ উপৰিও (যেনে ভূমিৰ আকাৰ, ভৱনৰ আকাৰ), ষ্টাম্প শুল্ক আৰু পঞ্জীয়ন বিভাগৰ ৰেকৰ্ডবোৰ 'ভূমিৰ নিৰ্দেশনা মূল্য' আৰু 'নিৰ্মাণব্যয়'ৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মূল্যায়ন কৰিব পাৰি।
সম্পত্তিৰ স্ব-মূল্যায়নে সম্পত্তিৰ মূল্যায়নৰ জটিলতা হ্ৰাস কৰিছে আৰু কিছুমান ভাৰতীয় চহৰত প্ৰশাসনিক বোজা হ্ৰাস কৰিছে। যিকোনো প্ৰৱঞ্চনামূলক প্ৰক্ৰিয়া প্ৰতিহত কৰিবলৈ স্ব-মূল্যায়ন তথ্যৰ ৰেণ্ডম চেকিং কৰিব লাগে। তৃণমূল স্তৰত পৰিৱৰ্তনবোৰ গ্ৰহণযোগ্য কৰি তোলাৰ বাবে মূল্যায়ন পদ্ধতিৰ নিৰ্দিষ্ট বিষয় সম্পৰ্কে নাগৰিকসকলৰ সজাগতা বৃদ্ধি কৰাটো অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ।
মহানগৰ প্ৰশাসনক সম্পত্তি কৰৰ হাৰ নির্ধাৰণৰ অনুমতি দিয়া উচিত। ৰাজ্য চৰকাৰসমূহে সাধাৰণতে পৌৰ নিগমৰ কৰৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ অনুশীলন কৰিবলৈ এক বিস্তৃত হাৰ প্ৰয়োগ কৰে। অৱশ্যে, "নিয়ন্ত্ৰণ" পুনৰ বিবেচনা কৰাৰ আৱশ্যকতা আছে। যেনে, কেৱল কৰৰ হাৰ হ্ৰাসৰ বাবে ৰাষ্ট্রীয় অনুমোদনৰ প্ৰয়োজনীতাৰ আইন আনিব লাগিব । স্থানীয় ৰাজনীতিবিদসকলক জনতাৰ বাবে কৰ হ্ৰাসৰ ৰণনীতি গ্ৰহণ কৰাৰ পৰা নিৰুৎসাহিত কৰিবলৈ এইটো কৰিব লাগিব।
নগৰীয় পৰিসেৱাৰ ব্যৱস্থা আৰু তত্বাৱধানৰ বাবে পৌৰ ৰাজহৰ ন্যায়সঙ্গত ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে, সম্পত্তিৰ মালিকসকলক সম্পত্তি কৰ পৰিশোধ কৰাৰ লাভালাভৰ বিষয়ে শিক্ষিত কৰাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ। নগৰ প্ৰশাসনবোৰে সম্পত্তি কৰ সংস্কাৰৰ ডিজাইন আৰু ৰূপায়ণৰ প্ৰতিটো পৰ্যায়ত তেওঁলোকৰ নাগৰিকসকলক জড়িত কৰিব পাৰে। ই কেৱল কৰদাতাসকলৰ মাজত বিশ্বাস আৰু বিশ্বাস গঢ়ি তোলাই নহয়, লগতে নগৰ প্ৰশাসনৰ দায়বদ্ধতাও বৃদ্ধি কৰিব।
প্ৰতিখন ৰাজ্যতে সম্পত্তিৰ মূল্যায়ন, আপডেট কৰা তথা চহৰ-পৰ্যায়ৰ সংগ্ৰহ আৰু সম্পত্তি কৰ প্ৰৱৰ্তনৰ কাম তদাৰক কৰিবলৈ এখন কেন্দ্ৰীয় মূল্যায়ন পৰিষদ কাৰ্যক্ষম কৰা উচিত। নগৰ প্ৰশাসনে কৰ সংগ্ৰহ প্ৰণালী উন্নত কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া উচিত।
বিলিং স্বয়ংক্ৰিয়কৰণ, ডিজিটেল পৰিশোধ প্ৰণালী, কৰ পৰিশোধৰ নতুন পদ্ধতি প্ৰৱৰ্তন, কৰ পৰিশোধ নকৰাৰ কাৰণে স্মাৰক, কৰ অনাদায়ীসকলৰ চিনাক্তকৰণ আৰু তালিকা প্ৰকাশ, দুয়োটা আৰ্থিক দিশত শাস্তিমূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ (উদাহৰণস্বৰূপে, বকেয়া কৰৰ ওপৰত শতাংশ হিচাপে জৰিমনা) আৰু অনা-আর্থিক আকাৰত (উদাহৰণস্বৰূপে, সম্পত্তিৰ বিকাশ বা সম্পত্তি বিক্ৰিত বাধা), প্রতিৱেশীসকলৰ সন্মতি স্তৰৰ ওপৰত আলোকপাতে সম্পত্তি কৰ সংগ্ৰহক উন্নত কৰিব পাৰে। সম্পত্তি কৰ সময়মতে পৰিশোধৰ বাবে ৰেহাই আৰু আৰু সূত ৰেহাইৰ লগতে বকেয়া পৰিমাণৰ জৰিমনা ৰেহাইৰ ফলত কৰ অনুপালন বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পাব পাৰে।
আগুৱাই যোৱাৰ পথ
ভাৰতত সম্পত্তি কৰ বহু পৰিমাণে অগোচৰ হৈ ৰৈছে । তথাপিও, আমাৰ চহৰবোৰে আজিলৈকে যি কৰিছে তাৰ তুলনাত এই কৰক অধিক ভালদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে আৰু কৰা উচিত। সংস্কাৰৰ বৈকল্পিক উপায়বোৰৰ অধিক উন্নত আৰ্হি আৰু ৰূপায়ণৰ বাবে সমন্বিত প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন। এই দুয়োটা সময়সাপেক্ষ আৰু সাধাৰণতে এক বৃহৎ অগ্রিম বিনিয়োগ জড়িত।
ৰাজহ সংগ্ৰহ আৰু মৌলিক পৰিসেৱা প্ৰদানৰ উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত সুবিধাবোৰ কেৱল ভৱিষ্যতে বাস্তৱায়িত হ'ব। সেয়েহে, প্ৰকৃত প্ৰত্যাহ্বান হৈছে সম্পত্তি কৰ সংস্কাৰ প্ৰণালীৰ বাবে দীৰ্ঘম্যাদী জন আৰু ৰাজনৈতিক সমৰ্থন সংগ্ৰহ কৰা।
(এই প্ৰবন্ধটোত প্ৰকাশ কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ। ইয়াত প্ৰকাশ কৰা তথ্য আৰু মতামতবোৰে ইটিভি ভাৰতৰ মতামতক প্ৰতিফলিত নকৰে।)
লগতে পঢ়ক: কৃষি ৰপ্তানিক উৎসাহিত কৰিবলৈ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে বাণিজ্য নীতি সলনি কৰা উচিত- INDIA AGRICULTURAL EXPORTS
