নতুন দিল্লী : ভাৰত চৰকাৰে চুবুৰীয়া প্ৰথম নীতিত সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বান সন্দৰ্ভত চলিত শীতকালীন অধিৱেশনত কংগ্ৰেছৰ সাংসদ মনীষ তিৱাৰীয়ে সোধা প্ৰশ্নৰ উত্তৰত বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী এছ জয়শংকৰে কয় যে "চৰকাৰে চুবুৰীয়া দেশসমূহৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু আকাংক্ষা অনুসৰি প্ৰয়োজনীয় উন্নয়নমূলক সহায় আৰু ক্ষমতা নিৰ্মাণৰ প্ৰচেষ্টা আগবঢ়াই আহিছে । ই সেই দেশৰ সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক বিকাশত অৰিহণা যোগাইছে ।"
২০১৪ চনত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বত আৰম্ভ কৰা চুবুৰীয়া প্ৰথম নীতিয়ে ভাৰতৰ নিকটতম চুবুৰীয়া দেশৰ সৈতে শক্তিশালী সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলা, আঞ্চলিক স্থিৰতা, অৰ্থনৈতিক একত্ৰীকৰণ আৰু পাৰস্পৰিক সমৃদ্ধি নিশ্চিত কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । এই নীতিয়ে বাংলাদেশ, নেপাল, ভূটান, শ্ৰীলংকা, ম্যানমাৰ, মালদ্বীপ, পাকিস্তান আৰু আফগানিস্তানকে ধৰি দক্ষিণ এছিয়াৰ দেশসমূহৰ সৈতে সহযোগিতাক প্ৰাথমিকতা প্ৰদান কৰে ।
জয়শংকৰে কয় যে এই নীতিৰ অধীনত ভাৰতে চুবুৰীয়া দেশসমূহক বৃহৎ পৰিমাণৰ আন্তঃগাঁথনিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সম্পদ আৰু প্লেটফৰ্মৰ সম্প্ৰদায় সম্পৰ্কীয় ব্যৱস্থা, সামৰ্থ্য বৃদ্ধি আৰু বিত্তীয়, বাজেটীয় আৰু মানৱীয় সহায় আগবঢ়োৱালৈকে আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পৰ বিকাশত সহায় কৰি আহিছে ।
অৱশ্যে, ভাৰতৰ কেইবাখনো নিকটতম চুবুৰীয়া দেশত ৰাজনৈতিক উত্থান-পতনৰ বাবে ২০২৪ চনত এই নীতি এক তীব্ৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল । ইয়াৰ ভিতৰত আছে বাংলাদেশ, নেপাল আৰু মালদ্বীপ । এয়া দক্ষিণ এছিয়াত বৰ্ধিত চীনা প্ৰভাৱৰ মাজতে হৈছে ।
বাংলাদেশ : শ্বেখ হাছিনাৰ পতন আৰু তাৰ পিছত
১৫ বছৰ ধৰি শ্বেখ হাছিনাৰ অধীনত বিকশিত হোৱা ভাৰত-বাংলাদেশ সম্পৰ্ক ২০২৪ চনত আধিপত্যবাদক লৈ হোৱা গণ প্ৰতিবাদৰ মাজতে চলিত বৰ্ষৰ আগষ্টত পতন হোৱাৰ পিছত অস্থিৰতাৰ সন্মুখীন হৈছে । মহম্মদ ইউনুছৰ নেতৃত্বত এখন অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰ গঠন কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত ভাৰতৰ সৈতে সম্পৰ্ক তিক্ত হৈ পৰে ।
ভাৰতত হাছিনাৰ আশ্ৰয় আৰু বাংলাদেশত উগ্ৰপন্থী উপাদানৰ উত্থানে সংখ্যালঘুসকল বিশেষকৈ হিন্দুসকলৰ বিৰুদ্ধে হিংসাৰ সৃষ্টি কৰিছে । যাৰ ফলত ভাৰতৰ উদ্বেগ বৃদ্ধি পাইছে । ছিটাগঙত এজন হিন্দু সন্ন্যাসীক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ ফলত উত্তেজনা অধিক বেয়া হৈ পৰে, বাংলাদেশে ভাৰতৰ ওপৰত হস্তক্ষেপৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰে । দ্বিপাক্ষিক সম্পৰ্কৰ অৱনতি ঘটাৰ লগে লগে ভাৰতৰ বিত্তীয় প্ৰকল্পসমূহ স্থগিত হৈ পৰিছে ।
অৱশ্যে, বৈদেশিক সচিব বিক্ৰম মিছৰীৰ এই মাহৰ আৰম্ভণিতে সংগঠিত বাৰ্ষিক বৈদেশিক কাৰ্যালয়ৰ পৰামৰ্শৰ বাবে ঢাকা ভ্ৰমণে কিছু স্বাভাৱিকতা অনাত সহায় কৰে, যি গণতান্ত্ৰিক আৰু স্থিৰ বাংলাদেশৰ প্ৰতি ভাৰতৰ প্ৰতিশ্ৰুতি পুনৰ নিশ্চিত কৰে । ১৬ ডিচেম্বৰত বাংলাদেশৰ বিজয় দিৱসত ভাৰতীয় নেতাসকলে ভৱিষ্যতৰ সম্পৰ্কৰ বাবে সতৰ্ক আশাবাদৰ সংকেত দি সদিচ্ছা বঢ়াইছিল ।
মালদ্বীপ : প্ৰথমে শীতল যুদ্ধ, তাৰ পিছত পৰিস্থিতি নৰম
যোৱা বছৰ চীনা পন্থী নেতা মহম্মদ মুইজজুৱে ভাৰত বিৰোধী মনোভাৱেৰে ৰাষ্ট্ৰপতি পদ লাভ কৰাৰ পিছত ভাৰতৰ চুবুৰীয়া প্ৰথম নীতিয়ে মালদ্বীপৰ সৈতে প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল । ২০২৪ চনৰ জানুৱাৰী মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে লাক্ষাদ্বীপ পৰ্যটনৰ প্ৰচাৰ কৰা মন্তব্যক লৈ উত্তেজনা বৃদ্ধি পাইছিল, যাক কিছুমান মালদ্বীপৰ ৰাজনীতিবিদে তেওঁলোকৰ পৰ্যটন উদ্যোগক প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰা বুলি গণ্য কৰিছিল । ফলত সামাজিক মাধ্যমত প্ৰতিক্ৰিয়া হৈছিল আৰু মালদ্বীপৰ কনিষ্ঠ মন্ত্ৰীসকলক নিলম্বন কৰা হৈছিল ।
মুইজজুৰ পৰৱৰ্তী চীন ভ্ৰমণে তেওঁৰ পূৰ্বসূৰীসকলৰ ৰাজ্যিক ভ্ৰমণৰ বাবে ভাৰতক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়াৰ পৰম্পৰাৰ পৰা আঁতৰি গৈছিল । অৱশ্যে, মাৰ্চৰ ভিতৰত সম্পৰ্ক উন্নত হয় । মুইজজুৱে মালদ্বীপৰ নিকটতম সহযোগী হিচাপে ভাৰতৰ ভূমিকা নিশ্চিত কৰে আৰু ঋণ ৰেহাইৰ বাবে অনুৰোধ জনায় । ইয়াৰ পিছত ইতিবাচক উন্নয়ন ঘটে, যাৰ ভিতৰত আছে মোডীৰ শপতগ্ৰহণত তেওঁৰ উপস্থিতি, ভাৰতৰ বাজেটত ৪০০ কোটি টকাৰ নিৰন্তৰ উন্নয়নমূলক সাহায্য আৰু দুয়োপক্ষৰ উচ্চ পৰ্যায়ৰ ভ্ৰমণ ।
যোৱা অক্টোবৰত মুইজজুৰ প্ৰথম দ্বিপাক্ষিক ভাৰত ভ্ৰমণে প্ৰতিৰক্ষা আৰু অৰ্থনৈতিক সহযোগিতাকে ধৰি গুৰুত্বপূৰ্ণ চুক্তি আৰু ব্যাপক অৰ্থনৈতিক আৰু সামুদ্ৰিক সুৰক্ষাৰ ওপৰত এক যৌথ দৃষ্টিভংগী প্ৰকাশ পায় ।
নেপাল : বৰ্ধিত চীনা প্ৰভাৱ
নেপালৰ ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা আৰু চীনৰ বৰ্ধিত প্ৰভাৱ ভাৰতৰ বাবে চিন্তাৰ বিষয় হৈ আছে । অস্থিৰ মিত্ৰতা আৰু দুৰ্নীতিৰ দ্বাৰা চিহ্নিত মিত্ৰজোঁটেৰে গঠিত ২০২৪ চনত প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী পুস্প কমল দাহাল (প্ৰচণ্ড) চৰকাৰক বহিষ্কাৰ কৰা হৈছিল । যাৰ স্থান লৈছিল নেপালী কংগ্ৰেছৰ সমৰ্থনত নেপাল-ইউনিফাইড মাৰ্ক্সবাদীৰ কমিউনিষ্ট পাৰ্টীৰ (চিপিএন-ইউএমএল) নেতা কে পি শৰ্মা অলিয়ে । পৰম্পৰা ভংগ কৰি অলিয়ে তেওঁৰ প্ৰথম ৰাজ্যিক ভ্ৰমণৰ বাবে ভাৰতৰ পৰিৱৰ্তে চীনক প্ৰাথমিকতা দিছিল আৰু বেল্ট এণ্ড ৰোড ইনিছিয়েটিভ (বিআৰআই) প্ৰকল্প ৰূপায়ণৰ বাবে এক ফ্ৰেমৱৰ্ক চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰিছিল ।
বিআৰআই প্ৰকল্পৰ বাবে অনুদান হিচাপে চীনে বিত্তীয় সহায়ৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল যদিও নেপালে বাণিজ্যিক ঋণৰ প্ৰতিৰোধ কৰিছিল । প্ৰকল্পৰ বিপদাশংকাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি অনুদান আৰু ঋণ মিশ্ৰণ কৰিছিল । এই নমনীয় পুঁজিৰ আৰ্হিয়ে চীন-নেপালৰ সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে । যিয়ে ভাৰতক অধিক অসুবিধাত পেলাইছে । ভাৰতে পাকিস্তান অধিকৃত কাশ্মীৰৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা চীন-পাকিস্তান অৰ্থনৈতিক কৰিডৰ (চিপিইচি)ৰ বাবে বিআৰআইৰ বিৰোধিতা কৰে আৰু শ্ৰীলংকা আৰু পাকিস্তানে সন্মুখীন হোৱা ঋণৰ বোজাৰ ওপৰত উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰে ।
পাকিস্তান : শত্ৰুতা অব্যাহত আছে