కరోనా వ్యాప్తి నియంత్రణకు విధించిన లాక్‌డౌన్‌ ఆంక్షలు విద్యుత్ రంగంపై తీవ్ర ఆర్థిక భారం మోపుతున్నాయి. లాక్‌డౌన్‌ ఉన్నా దేశమంతా నిరంతరాయంగా (24 గంటలూ) అందరికీ కరెంటు సరఫరా అయ్యేలా చూడాలని ప్రధాని నరేంద్రమోదీ తాజాగా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు పిలుపునిచ్చారు. కానీ, గత నెల (ఏప్రిల్‌)లో దేశవ్యాప్తంగా కరెంటు వినియోగం ఏడాది క్రితం ఇదే నెలతో పోలిస్తే 22.75 శాతం తగ్గింది. విద్యుత్‌కు డిమాండు పడిపోవడం వల్లే వినియోగం పతనమైనట్లు కేంద్ర విద్యుత్ శాఖ తాజా గణాంకాల్లో వెల్లడించింది.
పరిశ్రమలు, వాణిజ్య కరెంటు వినియోగం లేకపోవడం వల్ల ఇలాంటి పరిస్థితి ఏర్పడింది. మరోవైపు కరెంటు ఉత్పత్తి చేసి విక్రయించే ‘విద్యుదుత్పత్తి సంస్థ’ (జెన్‌కో)కు విద్యుత్ పంపిణీ సంస్థలు చెల్లించాల్సిన బకాయిలు కూడా రూ.లక్ష కోట్లకు చేరువయ్యాయి. కరోనా ఆంక్షలున్నాయని బకాయిల చెల్లింపులపై కేంద్రం తాత్కాలికంగా వచ్చే నెలాఖరుదాకా మారటోరియం విధించింది. ఆ తరవాతైనా ఈ సొమ్ము చెల్లించి తీరక తప్పదు.
భారీగా తగ్గిన గిరాకీ
బొగ్గు తవ్వి థర్మల్‌ కేంద్రాలకు అమ్మితేనే బొగ్గు రంగం కళకళలాడుతుంది. కరెంటు ఉత్పత్తి చేసి డిస్కమ్లకు అమ్మితేనే జెన్‌కోల ఆర్థిక చక్రం పరుగు పెడుతుంది. కొన్న కరెంటును ప్రజలకు, పరిశ్రమలకు అమ్ముకుని వినియోగమయ్యేలా చూస్తేనే డిస్కమ్‌ల వ్యాపారం సాగుతుంది. కానీ, దేశంలో గత నెల 8న జాతీయ విద్యుత్ గిరాకీ ఏకంగా లక్షా 16 వేల మెగావాట్లకు పతనమైంది.
సరిగ్గా ఏడాది క్రితం 2019 ఏప్రిల్‌లో ఈ డిమాండు గరిష్ఠంగా లక్షా 76 వేల మెగావాట్లుంది. అంతకన్నా ఏకంగా 60 వేల మెగావాట్ల గిరాకీ తగ్గడం అసాధారణ అంశమే. ఆ మేర కరెంటు ఉత్పత్తి, సరఫరా, అమ్మకాలు పడిపోయినట్లు అర్థం. దాని ఉత్పత్తికి అవసరమైన బొగ్గును కూడా కొనలేదు. ఇలా ప్రతి రంగంపైనా లాక్‌డౌన్‌ ప్రభావం చూపుతోంది.
గత నెలలో దేశం మొత్తమ్మీద 8,500 కోట్ల యూనిట్ల కరెంటును వినియోగించారు. గతేడాది ఇదే ఏప్రిల్‌లో పోలిస్తే 3,500 కోట్ల యూనిట్లు తక్కువగా వాడారు. తగ్గిన యూనిట్ల వల్ల కోల్పోయిన ఆదాయం దాదాపు రూ.25 వేల కోట్లని అంచనా. కరెంటు వాడి ఉంటే ఆ సొమ్మంతా డిస్కమ్లకు వచ్చేది. వాటి నుంచి జెన్‌కోలకు, బొగ్గు ఉత్పత్తి కేంద్రాలకు, ప్రభుత్వానికి పన్నుల రూపంలో వెళ్లేది. ఈ ఆర్థిక చక్రమంతా ఎక్కడికక్కడ ఆగడంతో విద్యుత్ సంస్థలన్నీ ఆర్థిక సంక్షోభం దిశగా పయనిస్తున్నాయి.
తెలుగు రాష్ట్రాల్లో..
ఉదాహరణకు తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ గరిష్ఠ రోజూవారీ కరెంటు డిమాండు రికార్డు 24,600 మెగావాట్లుంటే, లాక్‌డౌన్‌ వల్ల అది కాస్తా తొమ్మిది వేల మెగావాట్లకు పడిపోయింది. ఇప్పటికే దేశవ్యాప్తంగా డిస్కమ్‌లు నష్టాల్లో ఉన్నాయి. లాక్‌డౌన్‌వల్ల వినియోగం పడిపోవడం వల్ల మరో రూ.20 వేల కోట్ల నష్టాలను మూటగట్టుకునే ప్రమాదముందని అంచనా. లాక్‌డౌన్‌ ప్రభావంతో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ డిస్కమ్‌లు నష్టాలతో దివాలా తీసే స్థాయికి చేరతాయనే ఆందోళన కూడా వ్యక్తమవుతోంది. గత డిసెంబరు నాటికే ఏపీ డిస్కమ్‌ల సంచిత నష్టాలు రూ.29 వేల కోట్లకు చేరాయి.
తెలంగాణ డిస్కమ్‌ల ఆర్థిక పరిస్థితి కూడా అంతంత మాత్రంగానే ఉంది. గతేడాది కరెంటు ఛార్జీల పెంపునకు సంబంధించిన ప్రతిపాదనలు కూడా ఇంతవరకూ రాష్ట్ర విద్యుత్ నియంత్రణ మండలి(ఈఆర్‌సీ)కి ఇవ్వలేదు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఈ ఏడాది బడ్జెట్‌లో రూ.10 వేల కోట్లను రాయితీ పద్దు కింద డిస్కమ్లకు ఇస్తున్నా వాటిలో ఆర్థిక కష్టాలు తీరే పరిస్థితి లేదు. విద్యుత్ సంస్థలు ఆర్థికంగా నిలదొక్కుకోవాలంటే కేంద్రమే దిక్కని అన్ని రాష్ట్రాలూ ఎదురుచూస్తున్నాయి. లాక్‌డౌన్‌ వల్ల పరిశ్రమల విద్యుత్ వినియోగం 50 శాతం వరకూ పడిపోయిందని ‘భారత పరిశ్రమల సమాఖ్య’(సీఐఐ) వెల్లడించింది. కరెంటు వినియోగదారుల్లో పరిశ్రమలు, వాణిజ్య కనెక్షన్లుండే సంస్థలు 20 శాతం కూడా లేవు. కానీ డిస్కంలకు వచ్చే ఆదాయంలో వీటిదే 80 శాతం ఉంటోంది. ఈ వర్గాలు కరెంటు వాడుకోకపోతే డిస్కమ్లకు నష్టం తప్పదు.
విద్యుత్ సంస్థలకు గడ్డుకాలం
దేశంలో జెన్‌కోలకే కాకుండా వాటి నుంచి కరెంటు కొని ప్రజలకు విక్రయించే ‘విద్యుత్ పంపిణీ సంస్థ’ (డిస్కం)లు సైతం ఆర్థికంగా ఇబ్బంది పడుతున్నాయి. తెలుగు రాష్ట్రాల్లో సగటున యూనిట్‌ కరెంటును కొని ప్రజలకు సక్రమంగా సరఫరా చేసేందుకు సగటు వ్యయం రూ.7లకు పైగా ఉంది. వ్యవసాయంతోపాటు పలు వర్గాలకు చాలా తక్కువ ధరలకే కరెంటు సరఫరా చేస్తున్నందువల్ల ఆదాయ, వ్యయాల మధ్య అంతరం పెరుగుతోంది.
అన్ని రాష్ట్రాల డిస్కమ్‌ల ఆదాయ, వ్యయాల మధ్య పెరుగుతున్న ఆర్థిక అంతరం విలువ ప్రస్తుత ఆర్థిక సంవత్సరం (2020-21)లో లక్ష కోట్ల రూపాయలకు చేరుతుందని, దాన్ని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రాయితీల రూపంలో ఇస్తేనే మనుగడ సాధ్యమని ప్రముఖ రేటింగ్‌ సంస్థ జరిపిన తాజా అధ్యయనంలో తేలింది. ఇందులో రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు ఇచ్చేవే రూ.21 వేల కోట్లున్నాయి.
డిస్కమ్లకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఇస్తోన్న రాయితీలు..
| సంవత్సరం | రాయితీ (రూ.కోట్లలో) |
| 2014-15 | 71,800 |
| 2015-16 | 70,700 |
| 2016-17 | 75,600 |
| 2017-18 | 80,000 |
| 2018-19 | 85,000 |
| 2019-20 | 96,000 |
| 2020-21 | 1,00,000 (అంచనా) |
ఆదుకుంటేనే మనుగడ
ఇప్పటికే దేశంలో అన్ని డిస్కమ్‌లకున్న అప్పులు రూ.2.64 లక్షల కోట్లకు చేరాయి. ఇప్పుడు లాక్‌డౌన్‌లో వీటికి కరెంటు బిల్లుల రూపంలో రావాల్సిన ఆదాయంలో రూ.40 వేల కోట్ల వరకూ కోత పడుతోందని అంచనా. వీటికి ఆదాయం పెంచడంతోపాటు, అప్పులు తీర్చడానికి ఆర్థిక వనరులను చూపించడం తక్షణం తీసుకోవాల్సిన చర్య.
పలు రాష్ట్రాలు ఏళ్ల తరబడి తక్కువ ఛార్జీలకో లేదా ఉచితంగానో కరెంటు ఇస్తూ డిస్కంలను ఆర్థిక సంక్షోభంలోకి నెట్టేస్తున్నాయి. తీరా పుట్టి మునిగాక ఇక తమ వల్లకాదంటూ కేంద్రంకేసి చూస్తున్నాయి. ప్రస్తుతం ఏపీ డిస్కమ్‌లు ఇలాగే మునిగే స్థాయికి చేరడం వల్ల ఆదుకోవాలని కేంద్రాన్ని ఆ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కోరుతోంది. దేశంలో పలు రాష్ట్రాల డిస్కమ్‌ల ఆర్థిక పరిస్థితీ దాదాపు ఇదే.
ప్రోత్సాహకాలతో..
కేంద్రం తక్షణమే పూనుకుని కరెంటు కొనుగోలు, పంపిణీ, సరఫరా, విక్రయాల్లో పారదర్శకత పెంచేందుకు చర్యలు తీసుకోవాలి. వడ్డీలేని రుణాలు, ఉత్పత్తి ధరకు అనుగుణంగా కరెంటు ఛార్జీల సవరణ, సౌర, పవన విద్యుదుత్పత్తి కేంద్రాలకు మరిన్ని ప్రోత్సాహకాలు ఇవ్వాలి. లాక్‌డౌన్‌ వల్ల నిర్మాణాలు నిలిచిపోయిన సౌర, పవన, థర్మల్‌ విద్యుత్ కేంద్రాలకు పన్నులు, వడ్డీల నుంచి రాయితీలు అవసరం.
విద్యుత్ కొనుగోలు ఒప్పందాల (పీపీఏ) ప్రకారం ప్రతి డిస్కం నిర్ణీత గడువులోగా ప్రతి విద్యుత్ కంపెనీకి సొమ్ము చెల్లించేలా ఏర్పాట్లు ఉండాలి. వ్యవసాయానికిచ్చే విద్యుత్‌ను నిర్ధారించేందుకు మీటర్లు పెట్టాలి. నిజంగా సేద్యానికి వాడే కరెంటు ఎంతనేది యూనిట్ల ప్రకారం లెక్కించే వ్యవస్థ ఉంటే ఇలాంటి తప్పుడు లెక్కలు రాయడానికి ఆస్కారమే ఉండదు. పేదలకు, ఇతర వర్గాలకు రాయితీల కింద కరెంటు ఇస్తే ఆ సొమ్మునంతా కచ్చితంగా బడ్జెట్ల ద్వారా రాష్ట్రాలు డిస్కమ్లకు ముందుగానే చెల్లించాలి.
లాక్‌డౌన్‌తో మరింతగా కుంగిపోతున్న విద్యుత్ సంస్థలను ఆదుకునేందుకు పక్కా ప్రణాళికతో కార్యాచరణ లేకపోతే దేశ విద్యుత్ రంగానికి కరోనా మిగిల్చేది ఆర్థిక కారుచీకట్లేనన్న సంగతి మరవకూడదు.
(రచయిత- మంగమూరి శ్రీనివాస్‌)
