इराणच्याPresident Masoud Pezeshkian अध्यक्षपदाच्या बहुप्रतीक्षित निवडणुकीचा दुसऱ्या फेरीच्या धावपळीनंतर 6 जुलै रोजी निकाल लागला. वयाच्या ६९ व्या वर्षी, सुधारणावादी विचारांसाठी ओळखल्या जाणाऱ्या मसूद पेझेश्कियान यांनी त्यांचे पुराणमतवादी विरोधक सईद जलिली यांना ५३.७% ते ४४.३% ने पराभूत केले (अंदाजे तीस लाख मतांच्या फरकाने- एकूण पडलेल्या मतांपैकी १०%) आणि ते देशाचे अध्यक्ष झाले.
सुधारणावादाचा विजय - व्यवसायाने हृदय शस्त्रक्रियेतील तज्ञ, पेझेश्कियान हे पाच टर्म इराणच्या संसदेचे सदस्य, दोन प्रांतांचे गव्हर्नर आणि इराणचे आरोग्य मंत्री राहिले आहेत. माजी सुधारणावादी अध्यक्ष रुहानी यांच्या प्रभावामुळे, अध्यक्षपद दोनदा पेझेश्कियान यांना चकवा देऊन गेले. एकदा 2013 मध्ये त्यांना उमेदवारी मागे घ्यावी लागली आणि नंतर 2021 मध्ये, जेव्हा पालक परिषदेनं त्यांचं नाव नाकारलं. नुकत्याच झालेल्या निवडणूक प्रचारादरम्यान, त्यांनी घोषित केले की "बळाचा वापर करून धार्मिक विश्वासाची अंमलबजावणी करणे वैज्ञानिकदृष्ट्या अशक्य आहे" आणि त्यांच्या कट्टर विरोधकांकडून त्यांनी टीकेला आमंत्रण दिलं. मात्र हे लक्षात घेण्यासारखं आहे की संसदेच्या अध्यक्षांसह इतर सर्व प्रमुख उमेदवारांनी सईद जलिलींच्यासाठी माघार घेतली होती. जेणेकरून सुधारणावाद विरुद्ध परंपरा अशी स्पर्धा निवडणुकीत दिसून आली. त्यात सुधारणावाद जिंकल्याचं निकालावरुन दिसतं. हिजाबच्या अंमलबजावणीच्या विरोधात असलेले पेझेश्कियान यांनी, इंटरनेटवरील निर्बंध कमी करण्याचंही आश्वासन दिलं होतं. एवढंच नाही तर अधिकाधिक महिला आणि आदिवासींना आपल्या मंत्रिमंडळात समाविष्ट करण्याचंही त्यांनी जाहीर केलं होतं. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे, जेसीपीओए (जॉइंट कॉम्प्रिहेन्सिव्ह प्लॅन ऑफ ऍक्शन) च्या पुनरुज्जीवनासाठी काम करण्याचंही आश्वासन प्रचारात त्यांनी दिलं होतं. यामुळे आण्विक महत्त्वाकांक्षेबद्दल त्याच्या देशावरील निर्बंध कमी करता येणं शक्य होणार आहे. यातून "पाश्चिमात्य देशांशी विधायक संबंध ठेवून" इराणला त्याच्या एकाकीपणातून बाहेर काढण्याचा आपला इरादा त्यांनी धैर्याने स्पष्ट केला होता. आपल्या प्रतिस्पर्ध्यांशी झालेल्या निवडणुकीच्या चर्चेत, अध्यक्षांनी दावा केला की वाढत्या महागाई (सध्या सुमारे 40%) रोखण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे $200 अब्ज पेक्षा जास्त विदेशी गुंतवणूकीची खात्री करणे, जे "जगाशी संबंध सुधारल्याशिवाय शक्य होणार नाही. " त्यांनी स्पष्टपणे चीन, रशिया आणि मूठभर पारंपरिक मित्र राष्ट्रांच्या पलीकडे द्विपक्षीय संबंधांची फेररचना करण्यावर लक्ष केंद्रित केलं आहे.
विजयाच्या संमिश्र प्रतिक्रिया - इराणमध्ये, पेझेश्कियान यांच्या विजयाच्या प्रतिक्रिया संमिश्र आहेत. काहींसाठी, त्यांच्या सत्तेवर येण्यामुळे दीर्घकालीन सुधारणांची आशा निर्माण झाली आहे. विशेषत: 2022 मध्ये देशव्यापी हिजाबविरोधी निदर्शनांनंतर, तर काहींना असं वाटतं की त्याच्यात फारशी सुधारणा होणार नाही. प्रख्यात इराणी राजकीय विश्लेषक मोसादेघ मोसादेघपूर यांच्या मते, "लोकांना सध्या आशा आहे की पेझेश्कियान काही चांगले बदल करू शकतील आणि काही समस्या सोडवू शकतील." त्याचवेळी देशांतर्गत धोरणांमध्ये कोणतेही कठोर बदल अपेक्षित नाहीत. कारण घटनात्मक तरतुदी आणि इराणचे रहबर (सर्वोच्च नेते) अयातुल्ला अली खमेनी यांच्याकडे असलेले अमर्याद अधिकार पाहता, इंटरनेट बंदी शिथील करणे, मंत्रिमंडळात महिला आणि आदिवासींचे प्रतिनिधीत्व वाढवणे यासारखे काही सामाजिक बदल अपेक्षित आहेत. परंतु हिजाब आणि इतर वादग्रस्त मुद्यांना ते काही हात घालून देतील असं वाटत नाही. एक गोष्ट विसरून चालणार नाही की सर्वोच्च नेता म्हणून खमेनींचे अधिकार पाहता राष्ट्रपतींचे हात बांधलेले आहेत. स्वतःच्या दृष्टिकोनात पुराणमतवादी, सशस्त्र दल, गुप्तचर, पोलीस, न्यायव्यवस्था, रेडिओ आणि टीव्ही आणि पालक परिषदेचे सदस्य यांच्या नियुक्तीचा फक्त त्यांना अधिकार आहे. शिवाय, या वर्षी मार्चमध्ये निवडून आलेल्या नवीन संसदेत, कट्टरपंथी बहुमतात आहेत. त्यामुळे पेझेश्कियान यांना 'सुसनींनी भरलेल्या पाण्यातून' प्रवास करणं अधिक कठीण होईल, असं म्हणावं लागेल. तथापि, इराणवर पाश्चात्य देश आणि वित्तीय संस्थांनी लादलेल्या निर्बंधांचे आपत्तीजनक परिणाम लक्षात घेता, खामेनी नवीन अध्यक्षांना जेसीपीओएच्या पुनरुज्जीवनासाठी वाटाघाटी करण्यासाठी एक संधी नक्कीच देऊ शकतात. परंतु, जरी खमेनेंनी पेझेश्कियान यांना अमेरिकेला मैत्रिचा हात दिला तरी, अशा प्रयत्नांचा प्रथमदर्शनी काही ठोस परिणाम होईल असं वाटत नाही. कारण जगाला माहीत आहे की इराणने सुमारे 90% युरेनियम समृद्ध केलं आहे, जे अणुबाँब उत्पादन करण्यासाठी पुरेसं आहे. हेच जेसीपीओएच्या पुनरुज्जीवनाच्या उद्देशाला हरताळ फासतं.