कागदी तुतीच्या सालीपासून कापड आणि कागद बनवण्यात येत असे. शहरी वनीकरणाच्या निमित्तानं हे झाड 1880 मध्ये भारतात आलं आणि गेल्या 25 वर्षांपासून ही वनस्पती 'बेंगळुरू' या शहरावर आक्रमण करत आहे. ही झाडं सुरुवातीला शहराच्या मध्यवर्ती भागात वाढली आणि आता शहरात सर्वत्र पसरत आहेत. बेंगळुरूमधली, 30% हिरवळ कागदी तुतीच्या झाडांपासून झालेली आहे. बेंगळुरूच्या मोकळ्या भागात मोठ्या प्रमाणावर पसरलेली कागदी तुती ही वनस्पती ब्रॉसोनेटिया पॅपिरिफेरा म्हणून ओळखली जाणारी एक आक्रमक आणि अत्यंत ॲलर्जीक वनस्पती आहे. तैवान, पाकिस्तान आणि यूएसमध्ये या झाडाला अत्यंत ॲलर्जीक मानलं जातं.
लोकांच्या अनभिज्ञतेमुळं, या वनस्पतीच्या हिरवाईनं लोकांना मोहित केलं आणि हे शोभेचं झाड म्हणून प्रसिद्ध झालं. लोकांना या वनस्पतीच्या परिणामांबद्दल फारशी माहिती नाही. कारण काही काळातच हे झाड स्थानिक वनस्पती नष्ट करू शकतं. हे झाड तोडणं देखील हानिकारक आहे. कारण ते मोठ्या प्रमाणात दुधाळ लॅटेक्स तयार करतं. त्यामुळे झाड तोडताना निघणारा चिकट रस डोळ्यांसाठी आणि त्वचेसाठी देखील चांगला नाही.
ताबेबुया आणि जॅकरांडा यासह विदेशी प्रजातीची झाडं लावल्यानं बेंगळुरूबद्दल असंख्य तज्ञ नाराजी व्यक्त करतात. ज्या झाडांना बेंगळुरूचं ब्लॉसम म्हणून संबोधलं जातं ती झाडं प्रामुख्यानं इतर देशांतून किंवा खंडांतून आणलेल्या प्रजाती आहेत. पर्यावरणवादी आणि निवृत्त वनाधिकारी ए. एन. येल्लाप्पा रेड्डी यांनी बोलताना सांगितलं की, स्थानिक प्रजाती, प्रामुख्यानं औषधी गुणधर्म असलेली झाडं या शहराच्या लँडस्केपमधून नाहीशी झाली आहेत. याउलट, विदेशी झाडांच्या प्रजातींनी आक्रमण केलं. शहरीकरणामुळं अशा वनस्पतींची आयात झाली. मात्र त्यावर नियंत्रण राहिलं नाही.
FRI डेहराडूनचे वन वनस्पतिशास्त्राचे पीएचडी धारक डॉ. एनएम गणेश बाबू, यांनी पत्रकार अनुभा जैन यांच्या मुलाखतीत सांगितलं की, तेथे नर आणि मादी कागदी तुतीची झाडं आहेत. नर झाडं मोठ्या प्रमाणावर परागकण निर्माण करतात आणि मादी झाडं फळं देतात. दोन्ही झाडं जोमदार आहेत. हे झाड दर सहा महिन्यांनी फळं देतं आणि त्याच्या मोठ्या फुलांचे परागकण अत्यंत ॲलर्जीक मानले जातात. त्यामुळे दम्याची लक्षणं वाढतात.
यासंदर्भात गणेश यांनी पुढे सांगितलं की, बेंगळुरु महानगरपालिका कोणताही वाईट परिणाम न पाहता शहरात चुकीच्या प्रजाती आणि पेपर मलबेरी तसंच कोनोकार्पस लॅन्सीफोलियस सारख्या विदेशी फुलांच्या रोपांची लागवड करत आहे. हे मानवी आणि प्राण्यांच्या आरोग्याची तमा न बाळगता केलं जात आहे. त्यामुळे सर्दी, खोकला, दमा आणि ॲलर्जी होतात. यामुळे इकोसिस्टमही बिघडते. कुठे काय लावायचं याचा विचार नगर प्रशासन करत नाही. गुजरात सरकारनं जानेवारी 2024 मध्ये कोनोकार्पस झाडं लावण्यावर बंदी घातली. कारण "पर्यावरण आणि मानवी आरोग्यावर त्याचे होणारे प्रतिकूल परिणाम" हे नमूद करण्यात आलं.
श्रीधर पुनाथी, IFS सेवानिवृत्त आणि माजी प्रधान मुख्य वनसंरक्षक म्हणाले की, बेंगळुरू समुद्रसपाटीपासून 3,000 फूट उंच आहे आणि योग्य तापमान, पाऊस तसंच पाण्याची उपलब्धता यासह बहुतांश प्रकारच्या झाडांच्या लागवडीस अनुकूल आहे. गणेश पुढे म्हणाले, “गेल्या 30 वर्षांपासून आमची संस्था स्थानिक औषधी वनस्पतींचं पुनरुज्जीवन करत आहे. आयुर्वेदिक औषधे मूळ औषधी वनस्पतींवर आधारित असतात.” त्यांनी सांगितलं की, २० वर्षांहून अधिक काळ स्थानिक वनस्पती नष्ट होत आहेत आणि येणाऱ्या काळात, शोषण आणि बेकायदेशीर व्यापारामुळे संसाधने कमी होत असल्यानं, आम्हाला आयुर्वेद अभ्यासासाठी मूळ वनस्पती मिळणार नाही.
प्रोफेसर के. रविकुमार, एक व्यावसायिक क्षेत्रातील वनस्पतिशास्त्रज्ञ, शोभेच्या झाडाबद्दल बोलताना म्हणाले की, सुमारे 75 वर्षांपूर्वी या झाडाची लागवड सजावटीच्या आणि शोभेच्या उद्देशानं बागेमध्ये आणि आकर्षक केशरी-पिवळी फळे आणि रुंद पानांसाठी केली जात होती. आता ते जवळजवळ सर्व बेंगळुरू शहरात जास्त संख्येनं व्यापलेले आहे आणि अस्ताव्यस्त सर्वत्र पसरले आहे. या प्रकारची विदेशी झाडं वाढल्यानं मातीचं पोषण नक्कीच नष्ट होईल, असं रविकुमार यांनी सांगितलं. आपल्याकडे एक नैसर्गिक परिसंस्था आहे आणि आपण आपल्या जंगलात उपलब्ध असलेली अधिकाधिक देशी झाडं आणि स्थानिक झाडं वाढवली पाहिजेत. ते पुढे म्हणाले की, ही वनस्पती शहरात मोठ्या प्रमाणात परागकण तयार करते. ज्यामुळे शहरवासीयांना परागकणांची ॲलर्जी होते. याला आकर्षक फळे असली तरी क्वचितच ती पक्षी कीटकांद्वारे खाल्ली जातात. हीच विडंबना आहे की, आज नैसर्गिक समतोल बिघडला आहे आणि बदलला आहे. कारण देशी वनस्पतींची जागा विदेशी शोभेच्या वनस्पतींनी घेतली आहे.
आयुर्वेदिक चिकित्सक चैत्रिका हेगडे म्हणाल्या की, कागदी तुतीचे झाड संपूर्ण बेंगळुरू शहरात मोठ्या संख्येनं दिसतं. ही झाडांची प्रजाती एकाच ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते आणि ही झाडं इतर वनस्पतींना वाढू देत नाहीत. म्हणूनच, कागदी तुतीच्या झाडांजवळ दुसरी कोणतीही वनस्पती दिसू शकत नाही. विशेषत: बेंगळुरूच्या सांके टँक आणि पॅलेस ग्राउंड भागात ती मोठ्या प्रमाणात वाढलीत. त्या पुढे म्हणाल्या की, त्याचे परागकण ॲलर्जी निर्माण करतात, विशेषत: ते दम्याला कारणीभूत ठरतं. लोकांना त्याचे दुष्परिणाम माहीत नाहीत. कागदी तुतीची वाढती संख्या रोखण्यासाठी पर्यावरणवादीही पुढे येत नसल्याचं पाहून निराश झाले, असंही त्या म्हणाल्या.
बीबीएमपी फॉरेस्ट सेलच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सांगितलं की, आम्ही अनेक ठिकाणी झाडं पाहिली आहेत आणि आवश्यक ती सुधारात्मक कारवाई करू." येल्लाप्पा रेड्डी यांनी भर दिला की तज्ञांच्या समितीनं परिस्थितीचं मूल्यांकन केलं पाहिजे आणि विशिष्ट लँडस्केपमध्ये वाढवण्यास परवानगी असलेल्या वनस्पतींबद्दल दिशानिर्देश जारी केले पाहिजेत.
एकूणच, पेपर मलबेरी ही एक आक्रमक वनस्पती आहे आणि लवकरच, त्यामुळे शहराला धोका निर्माण होईल. म्हणून, तत्काळ सुधारात्मक उपायांसह पर्यायी स्थानिक रोपांची लागवड केली पाहिजे. नॉन-नेटिव्ह वनस्पती प्रजातींचा स्थानिक परिसंस्था आणि आर्थिक वाढीसाठी धोका निर्माण करतो. परिणामी, आक्रमक परकीय वनस्पतींची समस्या ओळखण्यासाठी आणि हाताळण्यासाठी सक्रिय धोरणं अंमलात आणणं आवश्यक आहे.
