ভাৰতৰ যান-জঁটৰ সমস্যা; সমাধানৰ উপায় কি ?

ভাৰতত প্ৰতি ১০০০ জন লোকৰ বাবে মাত্ৰ ১.২ খন বাছ আছে । ৰাজহুৱা পৰিবহণ শক্তিশালী কৰাটো অতি প্ৰয়োজন ।

ডাচ্চ লোকেচন টেকন'ল'জি ফাৰ্মৰ দ্বাৰা শেহতীয়াকৈ প্ৰকাশিত ৫০০ খন চহৰৰ ট্ৰেফিক ইণ্ডেক্স ৰেংকিঙে কলকাতাক বিশ্বৰ দ্বিতীয় মন্থৰ চহৰ (Slowest City) হিচাপে চিনাক্ত কৰিছে । যোৱা বছৰ কলকাতাত ১০ কিলোমিটাৰ দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰাৰ গড় ভ্ৰমণৰ সময় আছিল ৩৪ মিনিট আৰু ৩৩ ছেকেণ্ড । বেংগালুৰু, পুনে, হায়দৰাবাদ আৰু চেন্নাইকে ধৰি আন কেইবাখনো ভাৰতীয় চহৰে ভিৰ চহৰৰ তালিকাত স্থান পাইছে ।

ভাৰতত দ্ৰুত নগৰীকৰণৰ প্ৰৱণতাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, ই কোনো আচৰিত কথা নহয় । ভাৰতৰ নগৰীয়া জনসংখ্যা চৈধ্য গুণ বৃদ্ধি পাইছে, যি ১৯০১ চনত ২৫.৯ নিযুতৰ পৰা ২০১১ চনত ৩৭৭.১ নিযুতলৈ বৃদ্ধি হৈছে । বৰ্তমানৰ বিকাশৰ হাৰত ২০৫০ চনৰ ভিতৰত ভাৰতৰ নগৰীয়া জনসংখ্যা ৮৭০ নিযুত হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে ।

যান-জঁটৰ সমস্যা

পথ পৰিবহণ বৰ্ষপুস্তিকা ২০১৯-২০ (Road Transport Yearbook) অনুসৰি, প্ৰতি ১০০০ জন লোকৰ বাবে পঞ্জীভুক্ত মটৰ বাহনৰ সংখ্যা ২০০১ চনত ৫৩ ৰ পৰা ২০২০ চনত ২৪৬ লৈ বৃদ্ধি হৈছে । মটৰচালিত পৰিবহণৰ অৰ্থ হৈছে (গাড়ী আৰু দুচকীয়া বাহন) ৰাস্তাত মুঠ বাহনৰ ৮৫ শতাংশ । অৱশ্যে ভাৰতীয় চহৰসমূহত পৰিবহণৰ চাহিদা আৰু যোগান পৃথক । উদাহৰণ স্বৰূপে, দিল্লীৰ ৯০ শতাংশ পথৰ স্থান চাৰিচকীয়া আৰু দুচকীয়া বাহনৰ দ্বাৰা দখল কৰা হয় । যি চাহিদাৰ ২০ শতাংশও পূৰণ নকৰে ।

ৰাজহুৱা পৰিবহণ প্ৰণালীৰ কম পথ স্থান ব্যৱহাৰ কৰা, কম ইন্ধন খৰচ কৰা আৰু প্ৰতিজন যাত্ৰীৰ বাবে কম প্ৰদূষণ সৃষ্টি কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বহুতো লাভালাভ আছে । তথাপিও, নিটি আয়োগ ২০১৮ৰ প্ৰতিবেদন অনুসৰি ভাৰতত প্ৰতি ১০০০ জন লোকৰ বাবে মাত্ৰ ১.২ খন বাছ আছে, যি উন্নয়নশীল দেশবোৰৰ মানদণ্ডতকৈ যথেষ্ট কম ।

১,০০,০০০ ৰো অধিক জনসংখ্যা থকা ৪৫৮ খন ভাৰতীয় চহৰৰ ভিতৰত মাত্ৰ ৬৩ খনত এক আনুষ্ঠানিক চিটি বাছ প্ৰণালী আছে । মেট্ৰ' আৰু উপনগৰীয় ৰে'ল সেৱা ক্ৰমান্বয়ে ১৩ আৰু ৯ খন চহৰত কাম কৰে । অপৰ্যাপ্ত ৰাজহুৱা পৰিবহণ ব্যৱস্থা আৰু বৰ্ধিত উপাৰ্জনৰ স্তৰৰ ফলত ব্যক্তিগত পৰিবহণ বৃদ্ধি পাইছে । অটো ৰিক্সা, টেক্সি আৰু মিনি বাছকে ধৰি মধ্যৱৰ্তী ৰাজহুৱা পৰিবহণে চহৰবোৰত, বিশেষকৈ মজলীয়া আৰু সৰু চহৰবোৰত পৰিবহণ যোগানৰ ব্যৱধান দূৰ কৰি আছে ।

এই সকলোবোৰে আমাৰ চহৰসমূহত যান-জঁটৰ সমস্যাৰ উদ্ভৱ কৰে । নীতি আয়োগৰ ২০১৮ ৰ প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে ভাৰতৰ কিছুমান মেট্ৰ' চহৰত বাহনৰ গড় গতি বেগ ১৭ কিঃমিঃ/ঘণ্টাৰ সমান কম । চহৰৰ বাসিন্দাসকলে সাধাৰণতে শীৰ্ষ যান-বাহনত অতিৰিক্ত ১.৩ ৰ পৰা ১.৬ গুণ অধিক ঘণ্টা অতিবাহিত কৰিবলৈ বাধ্য হয় । এনেদৰে সময় খৰছ কৰাৰ ফলত চহৰবোৰত উৎপাদনশীলতা যথেষ্ট হ্ৰাস হয় ।

২০১৮ চনত ভাৰতৰ চাৰিখন মুখ্য মেট্ৰ' চহৰত যান-জঁটৰ ফলত বাৰ্ষিক অৰ্থনৈতিক লোকচান প্ৰায় ২২ বিলিয়ন ডলাৰ হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে । যান-জঁটৰ প্ৰতিকূল প্ৰভাৱ সময় আৰু অৰ্থনৈতিক লোকচানৰ পৰা বহু দূৰত । বৰ্ধিত যাতায়তৰ সময় আৰু যান-জঁটৰ অৰ্থ হৈছে প্ৰদূষকৰ উচ্চ নিৰ্গমন আৰু অধিক স্বাস্থ্য বিপদাশংকা ।

ভাৰতীয় চহৰসমূহত গতি এক গুৰুতৰ সমস্যা

শেহতীয়াকৈ এন বি ই আৰ ৱৰ্কিং পেপাৰ (২০১৮)ত গতিশীলতা আৰু ভিৰ সম্পৰ্কে ১৫৪ খন ভাৰতীয় চহৰত ২২ নিযুত ভ্ৰমণ বিশ্লেষণ কৰা হৈছে যিয়ে স্পষ্ট কৰিছে যে ভাৰতীয় চহৰবোৰত যান-বাহনৰ চলাচল সাধাৰণতে শীৰ্ষ সময়ৰ বাহিৰত লেহেমীয়া হৈ আছে ।

নতুন দিল্লীত যান-বাহনৰ গড় গতি বেগ প্ৰতি ঘণ্টাত প্ৰায় ১৫ কিলোমিটাৰ, যাক যান-জঁট হ্ৰাস কৰাৰ পিছতো প্ৰতি ঘণ্টাত ২০ কিলোমিটাৰতকৈ অধিক বৃদ্ধি কৰিব নোৱাৰি । এয়া দুৰ্বল পথ আন্তঃগাঁথনি আৰু ত্ৰুটিপূৰ্ণ ডিজাইনৰ বাবে হ'ব পাৰে । চণ্ডিগড়ৰ দৰে চহৰত, য'ত অধিক গ্ৰিড সদৃশ পথ নেটৱৰ্ক আছে, যান-বাহন তুলনামূলকভাৱে দ্ৰুতগতিত চলাচল কৰে ।

অ-মেট্ৰ' চহৰবোৰত লেহেমীয়া যান-বাহনৰ গতিৰ সমস্যা অধিক গুৰুতৰ, কিয়নো তেওঁলোকৰ উপলব্ধ পথ নেটৱৰ্কে দ্ৰুতগতিত বৰ্ধিত বাহনৰ যাতায়তৰ বাবে অক্ষম । ই চহৰৰ দৰিদ্ৰ লোকসকলক বিৰূপভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে, কিয়নো তেওঁলোকে উপলব্ধ পৰিবহণ সুবিধা আৰু ব্যৱহাৰ কৰাত অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয়, যাৰ ফলত চহৰবোৰ ক্ৰমান্বয়ে অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ স্থান হৈ পৰে ।

যান-জঁটৰ সমস্যা সমাধান

চহৰসমূহত মানুহে কেনেদৰে যাতায়ত কৰে তাক পুনৰ বিবেচনা কৰিবলৈ আৰু সেই অনুসৰি নীতিৰ বিকল্পবোৰ পুনৰ বিবেচনা কৰিবলৈ বেছি পলম হোৱা নাই । এইটো ৰাজহুৱা পৰিবহণ শক্তিশালী কৰাৰ সৈতে আৰম্ভ হ'ব লাগে যাতে আন্তঃ-চহৰ চলাচলৰ বাবে ব্যক্তিগত পৰিবহনৰ ওপৰত মানুহৰ নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস হয় । যাত্ৰীসকলৰ সুবিধাক অগ্ৰাধিকাৰ দিব লাগে ।

সকলো লোকৰ পৃথক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিবলৈ আৰু পৰিবহণ সেৱা ডিজাইন কৰিবলৈ অন্তিম মাইলৰ সংযোগ উন্নত কৰাটো অত্যাৱশ্যকীয় । অন্তিম মাইল সংযোগৰ অভাৱৰ বাবে ভাৰতীয় চহৰত বহুচৰ্চিত মেট্ৰ' সেৱা প্ৰভাৱিত হৈছে । লিংগ-সংবেদনশীল ৰাজহুৱা পৰিবহণ ব্যৱস্থাৰ বাবে সুৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তাৰ সমস্যাবোৰ সমাধান কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ ।

পথচাৰী আৰু চাইকেল-অনুকূল আন্তঃগাঁথনি ডিজাইন কৰিলে অ-মটৰচালিত পৰিবহণক উৎসাহিত কৰিব পাৰি । যাৰ ফলত মানুহে এই বহনক্ষম পৰিবহণ বিকল্পবোৰ বাছনি কৰিবলৈ উৎসাহিত হয় । ই কেৱল যান-বাহনৰ চলাচল দ্ৰুত কৰাই নহয় দুৰ্ঘটনাৰ সম্ভাৱনাও হ্ৰাস কৰিব ।

পথৰ আন্তঃগাঁথনি উন্নত কৰিবলৈ ৰাজহুৱা বিনিয়োগ বৃদ্ধি কৰা প্ৰয়োজন । চহৰখনৰ বিভিন্ন অংশত আৰু একেখন চহৰৰ ভিতৰত দিনৰ সময়ত ভ্ৰমণৰ প্ৰকাৰ চিনাক্ত কৰাটো সমানে গুৰুত্বপূৰ্ণ । পৰিবহন নেটৱৰ্কৰ দক্ষতা উন্নত কৰিবলৈ নীতি নিৰ্মাতাসকলক ভ্ৰমণ তথ্যৰ প্ৰয়োজন । প্ৰযুক্তি-আধাৰিত বাস্তৱ-সময়ৰ ভ্ৰমণ তথ্যৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ ভিৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আৰু গতিশীলতা বৃদ্ধি কৰাত উপযোগী হ'ব পাৰে ।

উদাহৰণ স্বৰূপে কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ পথত প্ৰতি ঘণ্টাত গড়ে বাহনৰ সংখ্যাৰ বিশ্লেষণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি কলকাতা যান-বাহন আৰক্ষীয়ে ট্ৰেফিক ছিগনেলৰ সময় পুনৰ নিৰ্ধাৰণ আৰু স্বয়ংক্ৰিয় কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে, যাৰ ফলত ভ্ৰমণৰ সময় ১৩ মিনিট হ্ৰাস হৈছে ।

অৱশেষত এখন চহৰত একাধিক পৰিবহণ সেৱা প্ৰদানকাৰীয়ে কাম কৰি আছে । একত্ৰিত পৰিবহণ পৰিকল্পনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ লগতে পথ আৰু ভাড়াৰ গাঁথনিৰ ওপৰতো সিদ্ধান্ত লোৱাৰ বাবে সু-সমন্বিত প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন আছে । সকলোৰে বাবে কাম কৰা নগৰ পৰিবহণ ডিজাইন ৰচনা কৰিবলৈ ব্যৱহাৰকাৰীসকলৰ অংশগ্ৰহণৰ প্ৰয়োজন ।

লগতে পঢ়ক :ৰাষ্ট্ৰীয় ভোটাৰ দিৱস ২০২৫ : ইতিহাস আৰু তাৎপৰ্য - NATIONAL VOTERS DAY 2025