নেশ্যনেল ডেস্ক, 22 জুন : শনিবাৰে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু বাংলাদেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্বেখ হাছিনাৰ মাজত প্ৰতিনিধি পৰ্যায়ৰ আলোচনাত গ্ৰহণ কৰা হয় কেতবোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত ৷ ইয়াৰ ভিতৰত ভাৰতে তিস্তা নদীৰ সৰ্বাংগীন ব্যৱস্থাপনা আৰু পুনৰুদ্ধাৰ প্ৰকল্প (TRCMRP) অধ্যয়নৰ বাবে এটা কাৰিকৰী দল প্ৰেৰণ কৰাৰ সিদ্ধান্তও অন্যতম ৷
আলোচনাৰ অন্তত হাছিনাৰ সৈতে সংবাদ মাধ্যমৰ সন্মুখত এক যৌথ ভাষণত মোদীয়ে কয়, ‘54খন উমৈহতীয়া নদীয়ে ভাৰত আৰু বাংলাদেশক সংযোগ কৰে ৷ আমি বান ব্যৱস্থাপনা, আগতীয়া সতৰ্কবাণী আৰু খোৱাপানীৰ প্ৰকল্পত সহযোগিতা কৰি আহিছো ৷ আমি 1996 চনৰ গংগা জল সন্ধিৰ নবীকৰণৰ বাবে কাৰিকৰী পৰ্যায়ত আলোচনা আৰম্ভ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছো ৷ অচিৰেই বাংলাদেশৰ তিস্তা নদীৰ সংৰক্ষণ আৰু পৰিচালনাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিবলৈ এটা কাৰিকৰী দল বাংলাদেশ ভ্ৰমণ কৰিব ৷” আনকি ভাৰত আৰু বাংলাদেশে তীস্তা জলভাগৰ ভাগ-বতৰা বিষয়ক লৈ এতিয়াও চুক্তি ভাগ কৰিব নোৱাৰাৰ সময়তো এই কথা প্ৰকাশ পাইছে ৷
তিস্তা পানী ভাগ-বতৰা কৰাৰ সমস্যা কি?
অঞ্চলটোৰ অন্যতম প্ৰধান সীমা অতিক্ৰম কৰা তিস্তা নদীখন বাংলাদেশত প্ৰৱেশ কৰাৰ পূৰ্বে ভাৰতৰ ছিকিম আৰু পশ্চিম বংগ ৰাজ্যৰ মাজেৰে বৈ যায় ৷ দুয়োখন দেশৰ লাখ লাখ মানুহৰ কৃষি আৰু জীৱিকাৰ ক্ষেত্ৰত ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে ৷ কিন্তু ইয়াৰ জলভাগৰ বিতৰণ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত দশক দশক ধৰি বিতৰ্কিত বিষয় হৈ পৰাত যথেষ্ট ৰাজনৈতিক আৰু কূটনৈতিক উত্তেজনাৰ সৃষ্টি হৈছে ৷
কম বৰ্ষাত বাংলাদেশলৈ তিস্তা নদীৰ প্ৰবাহ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত বিতৰ্কৰ মূল বিন্দু ৷ বাংলাদেশৰ 2800 বৰ্গ কিলোমিটাৰ পানী নিষ্কাশন কৰা আৰু ছিকিমৰ বান সমভূমিৰ মাজেৰে বৈ যোৱা নদীখনৰ ফলত লাখ লাখ লোকৰ জীৱিকাৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰিছে ৷
মুঠ 414 কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ ভিতৰত তিস্তা নদী ছিকিমৰ মাজেৰে প্ৰায় 151 কিলোমিটাৰ, পশ্চিম বংগৰ মাজেৰে প্ৰায় 142 কিলোমিটাৰ আৰু বাংলাদেশৰ মাজেৰে শেষৰ 121 কিলোমিটাৰ বৈ গৈছে ৷ বাংলাদেশৰ তিস্তা বেৰেজৰ ওপৰৰ ডালিয়াত নদীখনৰ গড় ঐতিহাসিক প্ৰবাহ আছিল সৰ্বোচ্চ 7932.01 ঘনমিটাৰ প্ৰতি ছেকেণ্ড (কিউমেক) আৰু সৰ্বনিম্ন 183.28 কিউমেক ৷
বাংলাদেশৰ আন্তঃগাঁথনিৰ ক্ষেত্ৰত চীনে ব্যাপক বিনিয়োগ কৰাৰ বাবে এই বিষয়টো ভাৰতীয় পক্ষৰ পৰা শীঘ্ৰে নিষ্পত্তি কৰাটো প্ৰয়োজন ৷ বাংলাদেশে তিস্তা নদীৰ এক বিস্তৃত ব্যৱস্থাপনা আৰু পুনৰুদ্ধাৰ প্ৰকল্পৰ বাবে চীনৰ পৰা প্ৰায় 1 বিলিয়ন ডলাৰৰ ঋণ লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে ৷ ব্যৱস্থাপনা আৰু পুনৰুদ্ধাৰ প্ৰকল্পৰ লক্ষ্য হৈছে নদী অৱবাহিকা দক্ষতাৰে পৰিচালনা কৰা, বান নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আৰু গ্ৰীষ্মকালত বাংলাদেশৰ জলসংকট মোকাবিলা কৰা ৷ অৱশ্যে চলিত মাহৰ আৰম্ভণিতে বাংলাদেশ ভ্ৰমণৰ সময়ত বৈদেশিক সচিব বিনয় কোৱাট্ৰাই এই প্ৰকল্পটো গ্ৰহণ কৰিবলৈ ভাৰত আগ্ৰহী বুলি উল্লেখ কৰে ৷
2011 চনত তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী মনমোহন সিঙৰ ঢাকা ভ্ৰমণৰ সময়ত ভাৰত আৰু বাংলাদেশ তিস্তা জলসীমাৰ বিষয়ত চুক্তিত উপনীত হোৱাৰ ওচৰত আছিল ৷ কিন্তু পশ্চিম বংগৰ মুখ্যমন্ত্ৰী মমতা বেনাৰ্জীয়ে সিঙৰ সৈতে নাছিল আৰু শেষ মুহূৰ্তত চুক্তিখন স্বাক্ষৰ কৰিব পৰা নাছিল ৷ বেনাৰ্জীয়ে এই চুক্তিৰ বিৰোধিতা কৰিছে, কিয়নো তেওঁ মত প্ৰকাশ কৰিছে যে তিস্তা নদীৰ পানী যথেষ্ট হ্ৰাস পাইছে ৷ নদীখনে উত্তৰ পশ্চিম বংগৰ 1.20 লাখ হেক্টৰ উচ্চ কৃষিযোগ্য ভূমিৰ জলসিঞ্চনৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে ৷
কিন্তু যোৱা বছৰৰ আগষ্ট মাহত বৈদেশিক পৰিক্ৰমা সম্পৰ্কীয় সংসদীয় স্থায়ী সমিতিয়ে বাংলাদেশৰ সৈতে তীস্তা পানী ভাগ-বতৰাৰ সমস্যাটো সমাধান কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিছিল ৷ ইংগিত পোৱা গৈছে যে নতুন দিল্লী আৰু ঢাকাই এই বিৰক্তিকৰ দশকজোৰা সমস্যাৰ অন্ত পেলোৱাৰ ওচৰ চাপিছে ৷
"তিস্তা নদীৰ পানী ভাগ-বতৰা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত দীৰ্ঘদিনধৰি চলি অহা অমীমাংসিত বিষয়টোৰ বিষয়ে সমিতিখন অৱগত আৰু বাংলাদেশৰ সৈতে উন্নত দ্বিপাক্ষিক সম্পৰ্কৰ বাবে এই গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়টো অতি সোনকালে সমাধান কৰাটো বিচাৰে," সমিতিখনে ভাৰতৰ চুবুৰীয়াৰ প্ৰথম নীতি সন্দৰ্ভত নিজৰ প্ৰতিবেদনত কয় ৷
"সমিতিখনে (বৈদেশিক পৰিক্ৰমা) মন্ত্ৰালয়ক বিষয়টোত এক মত তৈয়াৰ কৰিবলৈ নিয়মীয়াকৈ বাংলাদেশৰ সৈতে অৰ্থপূৰ্ণ আলোচনা আৰম্ভ কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে আৰু ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত অমীমাংসিত বিবাদ আৰু এনে বিবাদ সমাধানৰ বাবে প্ৰস্তাৱিত নতুন পদক্ষেপ আৰু অৰ্থপূৰ্ণ আলোচনাৰ বিষয়ত সমিতিক প্ৰগতি আৰু ফলাফল অৱগত কৰিব পাৰি ৷"
ইয়ে তাৎপৰ্য কিয় লাভ কৰিলে সেয়া হ’ল এই পৰামৰ্শ দিয়া কমিটীখনৰ অন্যতম সদস্য হিচাপে তৃণমূল কংগ্ৰেছৰ সাধাৰণ সম্পাদক তথা মমতা বেনাৰ্জীৰ ভতিজা অভিষেক বেনাৰ্জীক অন্যতম সদস্য হিচাপে লৈছিল ৷ শুকুৰবাৰে নতুন দিল্লীত হাছিনাৰ অৱতৰণৰ পূৰ্বে ইটিভি ভাৰতে নিজৰ প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা অনুসৰি শনিবাৰে দ্বিপাক্ষিক আলোচনাৰ সময়ত টি আৰ চি এম আৰ পিৰ কথা ওলাই অহাৰ সম্ভাৱনা আছিল ৷