స్వాతంత్య్రోద్యమంలో మచిలీపట్నం ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల పాత్ర కీలకం. ఉద్యమ బోధనే లక్ష్యంగా ఏర్పడిన ఈ కళాశాల ఆవిర్భావమే మహోజ్వల ఘట్టంగా ఇప్పటికీ చెప్పుకొంటారు. ఇక్కడ ఉద్యమాలకు ఊపిరి పోయడంతోపాటు స్వాతంత్య్రోద్యమాభిలాషను విద్యార్థులకు అలవర్చింది. తద్వారా ఎంతోమంది మహనీయులు ఉద్యమంలో పాలుపంచుకున్నారు. అలాంటి వారిలో కళాశాల ఏర్పాటులో త్రిమూర్తులుగా ఖ్యాతిపొందిన ముట్నూరి కృష్ణారావు, కోపల్లె హనుమంతరావు, భోగరాజు పట్టాభిసీతారామయ్య ప్రత్యేక గుర్తింపు పొందారు. 1907 మార్చి 27న కళాశాల దేశభక్త బిరుదు పొందిన కొండా వెంకటప్పయ్య చేతులమీదుగా ప్రారంభించి దేశమంతటా బందరు వైపు చూసేలా చేశారు. 1910 నుంచి పూర్తిస్థాయి కార్యకలాపాలు ప్రారంభమయ్యాయి. తన ఆస్తినంతటినీ వితరణగా అందించిన కోపల్లె దాతృత్వాన్ని చాటుకున్నారు. 1910 నుంచి 1921 వరకు మొట్టమొదటి ప్రధానాచార్యునిగా ఉన్నారు. పింగళి వెంకయ్య, ప్రమోద్‌కుమార్‌ ఛటర్జీ, దుగ్గిరాల గోపాలకృష్ణయ్య వంటి ఎందరో మహనీయులు సేవలు అందించారు.
నర్సయ్య త్యాగం చిరస్మరణీయం
నర్సయ్యనాయుడు జెండా ఎగురవేసిన కోనేరుసెంటరు..
ఉప్పు సత్యాగ్రహ ఉద్యమం జరుగుతున్న సమయంలో ఆంగ్లేయులు లాఠీలతో కొడుతున్నా.. ఏమాత్రం భయపడకుండా దెబ్బలకు ఎదురొడ్డి మచిలీపట్నం కోనేరుసెంటరులో జాతీయజెండా ఎగురవేసిన తోట నర్సయ్యనాయుడు నేటి తరానికి ఆదర్శనీయం. జెండా వీరునిగా బందరు చరిత్రలో తనకంటూ ప్రత్యేక పుటను ఏర్పాటు చేసుకున్న త్యాగం అజరామరం. నర్సయ్యనాయుడు జెండా ఎగురవేస్తున్న సమయంలో 15 మంది ఆంగ్ల సైనికులు ఒకేసారి లాఠీలతో కొడుతూ బూట్లతో తంతూ శరీరాన్ని హూనం చేస్తున్నా ఏమాత్రం లెక్క చేయకుండా స్తూపంపై జాతీయ పతాకాన్ని ఆవిష్కరించి వందేమాతర నినాదం చేసి తనదేశభక్తిని చాటుకున్నారు.
పింగళికి ప్రత్యేక బంధం
త్రివర్ణపతాకాన్ని రూపకల్పన చేసిన పింగళి వెంకయ్యది జిల్లాలోని భట్లపెనుమర్రు అయినా బందరుతోనే ఆయనకు అనుబంధం ఎక్కువ. బందరులోని ఆంధ్రజాతీయ కళాశాలలో అధ్యాపకుడిగా సేవలందిస్తున్న సమయంలోనే మువ్వన్నెల పతాకాన్ని రూపొందించి విజయవాడకు తీసుకెళ్లినట్లు చరిత్రకారులు చెబుతున్నారు. ప్రస్తుతం బెల్‌ కంపెనీగా ఉన్న పూర్వ ఆంధ్రా సైంటిఫిక్‌ కంపెనీలో విధులు నిర్వహించినట్లు చరిత్ర చెబుతుంది. ఆయన త్యాగాలకు గుర్తుగా జిల్లాకేంద్రంలో పింగళి విగ్రహం ఏర్పాటు చేయడంతోపాటు కళాశాలకు ఆనుకొని ఉండే రాజుపేటలో ఓ వీధికి ఆయన పేరు పెట్టారు.
చిన్నాపురంలో ఉప్పుసత్యాగ్రహం..
హోంరూల్‌, సహాయ నిరాకరణ, క్విట్‌ ఇండియా లాంటి అనేక ఉద్యమాల్లో బందరు భాగస్వామ్యం ప్రత్యేకం. ఉప్పు సత్యాగ్రహం సమయంలో పలువురు బందరు మండల పరిధిలోని చిన్నాపురంలో ఉప్పు తయారీ చేపట్టారు. బందరు పరిసర ప్రాంతాలకు చెందిన యువకులు పెద్ద ఎత్తున పాల్గొన్నారు. ఉక్కు మహిళగా పేరొందిన దుర్గాబాయి దేశ్‌ముఖ్‌ పాల్గొన్నారు. చిన్నాపురంలోని స్తూపం నాటి చరిత్రకు సాక్ష్యంగా ఉంది.
బాపూజీ నడయాడిన నేల..
గాంధీజీ పర్యటనకు గుర్తుగా..
ఉద్యమంలో కీలకపాత్ర పోషిస్తున్న కళాశాల గురించి తెలుసుకున్న బాపూ 1921 ఏప్రిల్‌ 4, 5 తేదీల్లో ఈ కళాశాలను సందర్శించి అమితానందం పొందారు. 1921, 1933లో గాంధీజీ బందరులోని ఆంధ్రజాతీయ కళాశాలను రెండు పర్యాయాలు సందర్శించారు. సందర్శించిన తేదీలు ఆంధ్రజాతీయ కళాశాలలో ఏర్పాటు చేసిన శిలాఫలకంపై ఇప్పటికీ ఉన్నాయి. ‘కళాశాలలో గడిపిన రెండు రోజులు నాకు పండగ దినాలు. కళాశాలను గురించి నేను ఊహించుకున్న భావాలను ప్రత్యక్షంగా చూసి పొందిన అనుభూతి ఎనలేనిది. జాతీయ కళాశాల పుణ్యక్షేత్రం లాంటిది. ఎక్కడ చూసినా ఓ క్రమపద్ధతి, త్యాగనిరతి, సౌశీల్యం, నిర్మాణ కౌశల్యం మూర్తీభవించి కనిపిస్తోంది. ఈ కళాశాలను సందర్శించినందుకు భారతీయుడిగా గర్వపడుతున్నాను’. అని మహాత్ముడు అన్నారు.
ఆంధ్ర జాతీయ కళాశాల
బాపూను చూసే అదృష్టం దక్కింది
1929లో మహాత్ముడు బందరు వచ్చినప్పుడు ప్రస్తుతమున్న గాంధీ విద్యాలయ ప్రాంగణంలో ప్రసంగించారు. ఆ సమయంలో ఆయన్ని కలిసే అవకాశం రావడం నా అదృష్టంగా భావిస్తున్నాను. ఆయనతో కరచాలనం చేసి మాట్లాడే అవకాశం చాలా తక్కువ మందికి వస్తుంది. గాంధీజీకి బందరన్నా, ఇక్కడ ప్రజలన్నా అమితంగా అభిమానించేవారు. మహాత్ముడు ప్రసంగించిన ప్రదేశంలో పేద విద్యార్థులు చదువుకునేలా గాంధీ విద్యాలయం ఏర్పాటుచేశాం. ఆనాటినుంచి ఖద్దరు దుస్తులనే ధరిస్తున్నాను. - గుడివాడ గున్నయ్యశెట్టి, ఆర్యవైశ్య మహాసభ, మాజీ రాష్ట్ర అధ్యక్షుడు
రేపటి పౌరులు..ఫర్వాలేదనిపించారు!
స్వాతంత్య్ర దినోత్సవ సముపార్జనకు మూలాలు, అనంతర పరిస్థితులు, దేశభక్తి భావాలు, దానికి అనుబంధమైన అంశాలపై ‘న్యూస్‌టుడే’ ఓ చిన్న సర్వే నిర్వహించింది. ఇందులో భాగంగా పదో తరగతిలోపు చదువుతున్న 250 మంది చిన్నారులను ఎంపిక చేసుకుని వారి ముందు ఐదు ప్రశ్నలను ఉంచగా, వారిలో సుమారు 100 మంది మొదటి ప్రశ్నకు జవాబు చెప్పడానికే తడబడ్డారు. ‘భారత దేశ జాతీయ నినాదం ఏది’? అన్న ప్రశ్నకు 152 మంది ‘సత్యమేవ జయతే’ అని చెప్పగా, 98 మంది ‘అహింసా పరమోధర్మః’ అని సమాధానం చెప్పారు. మిగిలిన నాలుగు ప్రశ్నలకు ఎక్కువ మంది సరైన సమాధానాలే చెప్పారు. చిన్నారుల ముందుంచిన ప్రశ్నలివీ..
సంబంధిత కథనం: Hyderabad : స్వాతంత్య్ర వజ్రోత్సవ వేళ.. ఆనాటి భాగ్యనగరం జ్ఞాపకాలు
