ଲେଖକ: ବି ୟେରାମ ରାଜୁ
ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକୀ ଯୋଜନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମ ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଯୋଜନାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ଥିଲା ସମବାୟ ସମିତି । ହେଲେ ଆଗାମୀ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତିଗୁଡିକୁ ଏହା ବିଚଳିତ କରିଥିଲା । ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଟି ନିଶ୍ଚିତ ରୋଚକ । ସମବାୟ ସମିତିଗୁଡିକୁ ଗ୍ରାମୀଣ ବିକାଶର ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ଭାବେ କଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା । ଏପରିକି ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଏହାକୁ ଗ୍ରାମୀଣ ବିକାଶ ବିଭାଗ ଭାବେ ସମୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ତଥାପି କୃଷି ଏବଂ ଗ୍ରାମୀଣ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁଷ୍ଠାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଗଠିତ ଏକ କମିଟିର ସୁପାରିଶକୁ ଅନୁସରଣ କରି ୧୯୮୨ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ କୃଷି ଏବଂ ଗ୍ରାମୀଣ ବିକାଶ ପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାଥମିକ କୃଷି ସମବାୟ କ୍ରେଡିଟ୍ ସୋସାଇଟି (PACS) ପ୍ରତିଷ୍ଠା ମାଧ୍ୟମରେ ସମବାୟ ସମିତି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ପରେ ସମବାୟ ସମିତି ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ବ୍ୟାପିଥିଲେ । ଯେଉଁଥିରେ ମତ୍ସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ, ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ମାର୍କେଟିଂ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଶିକ୍ଷା, ଡାକ୍ତରଖାନା, ଗୃହ ଏବଂ ରିଏଲ୍ ଇଷ୍ଟେଟ୍ ସହିତ ଜଡିତ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରାୟ ୫ ଲକ୍ଷ ସମବାୟ ସମିତି ରହିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନର ଏନଡିଏ ସରକାର ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ୨୦୨୧ରେ ଏକ ପୃଥକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଗଠନ ସହିତ ସମବାୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପ କରିଥିଲେ । ଏକ ଜାତୀୟ ସହଯୋଗୀ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି । ଏକ ସମୟରେ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ସମବାୟ ସପ୍ତାହ ପାଳନ କରୁଛୁ, ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଅଗ୍ରଗତି ସମୀକ୍ଷା କରିବା ନିହାତି ଜରୁରୀ । ଏହା କହିବା ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ଯେ ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ନେତାଙ୍କ ମୂଳଦୁଆ ସେମାନଙ୍କ ଗାଁର ସମବାୟ ସମିତିରେ ରହିଛି ।
ସମବାୟ ସମିତିର ମୌଳିକ ନୀତି ହେଉଛି ମାଲିକାନା, ସଦସ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରିକତା ଏବଂ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସେଟଅପ । ଏହି ଢାଞ୍ଚା ଦ୍ବାରା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ଓ ବିକାଶ ହୋଇଥାଏ । ଜାତୀୟ ସହକାରୀ ନୀତି 'ସହକର ସେ ସମୃଦ୍ଧି' (ସହଯୋଗିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସମୃଦ୍ଧି) ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଏହି ନୀତି ସ୍ବୀକାର କରେ ଯେ ସମବାୟ ସମିତିଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବୟଂ ସହାୟତା, ସ୍ବଦାୟିତ୍ବ, ଗଣତନ୍ତ୍ର, ସମାନତା ଏବଂ ଏକତାର ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ ଅନୁଯାୟୀ ଅକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପରେ ସମବାୟ ସମିତି ଗଠନ କରାଯାଏ । ଏହା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଲୋକ, ସଂଗଠନ ଏବଂ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟର ପଦ୍ଧତିକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଛି । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହଯୋଗୀ ନୀତି ଏକ ସହଯୋଗୀ ଭିତ୍ତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ମଡେଲ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି । ଯେଉଁଥିରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ-ସାମାଜିକ-ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ମଡେଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡିବ ଯାହା ଦେଶ ପାଇଁ ସମୃଦ୍ଧତା ଆଣିବ ।
ଜାତୀୟ ସମବାୟ ନୀତି ସ୍ଥାୟୀ ସମୃଦ୍ଧତା ଏବଂ ଏହାର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଉଦ୍ୟୋଗ, ବ୍ୟବସାୟ ଏବଂ ବଜାରରେ ସର୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରତିଭାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାକୁ ଦାବି କରିଛି । ତେବେ ଏହି ନୀତିରେ ଆଗରେ ଅନେକ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ରହିଛି । ଯେଉଁଥିରେ ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରବେଶର ଅଭାବ, ସଦସ୍ୟ ସଚେତନତା, ସମନ୍ବୟର ଅଭାବ, ଦୁର୍ବଳ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଶାସନ-ନିୟମ ବୁଝିବାର ଅଭାବ ପ୍ରମୁଖ । ଏହିପରି ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜଗୁଡ଼ିକୁ ଦୂର କରିବା ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଦସ୍ୟ ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସ୍ବାର୍ଥର ଦ୍ୱନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆହ୍ବାନ । ସମବାୟ ସମିତିଗୁଡିକ ପରିଚାଳନା କରୁଥିବା ଆଇନଗତ ଏବଂ ନିୟାମକ ମାନଦଣ୍ଡରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ନୀତି ଦର୍ଶାଯାଇଛି। କାରଣ ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଥିବା ଏକ ପ୍ରସଙ୍ଗ | ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ନିଜସ୍ବ ନିୟମ ରହିଛି। ଅନ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ଆହ୍ବାନ ହେଉଛି ସମବାୟ ସମାଜଗୁଡିକ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ନୁହେଁ |
ଜାତୀୟ ନୀତିର ଅନେକ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରହିଛି । ଯେଉଁଥିରେ ୨୦୨୮ ସୁଦ୍ଧା ଜିଡିପିରେ ସମବାୟ ସମିତିର ଅଂଶ ବୃଦ୍ଧି, ଅଧିକ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି, ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସନ୍ତୁଳନ ହ୍ରାସ, ଶାସନର ଉନ୍ନତି, ଏକ ଜାତୀୟ ସମବାୟ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ବିଭିନ୍ନ ସମବାୟ ବିବିଧତାରେ ସମାନତା ଆଣିବା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ତାଲିମ, ବିକାଶ, ସଶକ୍ତିକରଣ, ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସଦସ୍ୟତା, ବଜାର ପ୍ରବେଶକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ବ୍ୟବହାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିଛି ।
ନୂତନ ସମବାୟ ନୀତିରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ୬୩ ହଜାର ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରର ସମବାୟ ସମିତିର ବୈଷୟିକ ବିକାଶ ଆରମ୍ଭ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି । ଯେଉଁଥି ପାଇଁ ୨୦୨୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୨୫୦୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି । ବୈଷୟିକ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ନାବାର୍ଡକୁ ଦାୟିତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି । ଆସନ୍ତା ୩ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମୀଣ ସମବାୟ ସମିତିକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ଆର୍ଥିକ ସମବାୟ ସମିତିଗୁଡିକ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବିଭକ୍ତ । ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ୨୦୨୩ ବାର୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୧ ସୁଦ୍ଧା ୯୮ ହଜାର ୦୪୨ ଗ୍ରାମୀଣ ସମବାୟ ସମିତି ଥିଲା । ଯେଉଁଥିରେ ୧୫୩୪ ୟୁସିବି ସମେତ ୯୬,୫୦୮ ସମବାୟ ସମିତି ଥିଲା । ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୦ ଶେଷରେ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କିଂ କ୍ଷେତ୍ରର ମୋଟ ବାଲାନ୍ସ ସିଟର ଆକାର ୮.୮ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିଲା ।
ସହରାଞ୍ଚଳ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରାୟ ୮ ପ୍ରତିଶତ ଅଂଶଦାନ ରହିଛି । UCB ଗୁଡିକ ହେଉଛି ପଡ଼ୋଶୀ ବ୍ୟାଙ୍କ ଯାହା ରାଜ୍ୟ ସମବାୟ ଅଧିନିୟମ ଏବଂ ବ୍ୟାଙ୍କିଂ ରେଗୁଲେସନ୍ ଆକ୍ଟ ୧୯୪୯ ଏବଂ ଏହାର ସଂଶୋଧନ ଅଧୀନରେ ଆସେ । ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିରତା ରିପୋର୍ଟ ଜୁନ ୨୦୨୩ ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ଅବଦାନକୁ ସ୍ବୀକାର କରାଯାଇଛି । UCBର କ୍ରେଡିଟ୍ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉଭୟ ଅନୁସୂଚିତ ଏବଂ ଅଣ-ଅନୁସୂଚିତ UCB ଯଥାକ୍ରମେ ୬.୭ ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ ୪.୯ ପ୍ରତିଶତରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ନିକଟରେ, ଅନେକ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କ କିଛି ଅପ୍ରୀତିକର କାରଣରୁ ପ୍ରେସ ଏବଂ ମିଡିଆରେ ରହିଆସିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ସହରାଞ୍ଚଳର ।
ପିଏମସି ବ୍ୟାଙ୍କର ବିଫଳତା ପରେ ଆରବିଆଇ ସେଭିଂର ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ସୀମାକୁ ୧ ଲକ୍ଷରୁ ୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି। ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ସହିତ ଦୁର୍ବଳ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକର ମିଶ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲା । ଅନେକ ରାଜ୍ୟରେ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଉପରେ ଟାସ୍କ ଫୋର୍ସର ଏଜେଣ୍ଡା ଆରବିଆଇ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି । ଏହାବାଦ ୟୁସିବିର କାର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷତାରେ ସୁଧାର ଆଣିବା ନିହାତି ଜରୁରୀ ।
(ଏହି ଆଲେଖ୍ୟ ଲେଖକଙ୍କ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଜସ୍ବ ମତ)
