প্ৰতি বছৰে ২৩ আগষ্টত বিশ্বজুৰি দাস ব্যৱসায় আৰু ইয়াৰ বিলুপ্তিৰ স্মৃতি দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয় । এই দিনটোৱে ঔপনিৱেশিক শাসনৰ যুগত আটলাণ্টিক অতিক্ৰম কৰা দাস ব্যৱসায়ৰ অধীনত ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱা লাখ লাখ নিৰীহ ব্যক্তিৰ কৰুণ ইতিহাসক সন্মান জনোৱাৰ এক মুহূৰ্ত হিচাপে গণ্য কৰা হয় । এই উপলক্ষে বিশ্বজুৰি অসংখ্য সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান আৰু আলোচনা অনুষ্ঠিত হয় ।
দাস ব্যৱসায়:
সাম্ৰাজ্যৰ যুগত বৰ্ণবাদী বিশ্বাসৰ সহায়ত অন্যায় ৰাজনৈতিক, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপক সমৰ্থন কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত এই সাম্ৰাজ্যসমূহক অৰ্থনীতি বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰা হৈছিল । এই বৰ্ণবাদৰ উপজাত দাস ব্যৱসায়ৰ ফলত এই সাম্ৰাজ্যবাদী উচ্চাকাংক্ষাৰ সৃষ্টি হৈছিল । ভাৰতত ১৮৩৪ চনত ইনডেনচাৰ দাসৰ ব্যৱসায় আৰম্ভ হয় আৰু ১৯২২ চনত শেষ হয়, ইয়াৰ ফলত আজি বিভিন্ন কেৰিবিয়ান দ্বীপ, ফিজি, ৰিইউনিয়ন, নাটাল, মৰিচাছ, মালয়েছিয়া আদিত বসবাস কৰা ভাৰত-কেৰিবিয়ান, ভাৰত-আফ্ৰিকান আৰু ভাৰত-মালয়েছিয়ান ঐতিহ্যৰ মিশ্ৰণেৰে এক উল্লেখযোগ্য প্ৰব্ৰজনকাৰী সম্প্ৰদায়ৰ সৃষ্টি হয় ।
এই দিনটোৰ তাৎপৰ্যক প্ৰথমে ইউনেস্ক’ই স্বীকাৰ কৰিছিল । ইউৰোপীয় দেশসমূহৰ সাম্ৰাজ্যবাদী শাসন ব্যৱস্থাৰ মাজত দাস ব্যৱসায়ৰ এক ব্যাপক প্ৰথা আছিল । আফ্ৰিকা আৰু এছিয়াৰ লোকসকলক দাস হিচাপে ব্যৱসায় কৰি হাইটি, কেৰিবিয়ান আৰু বিশ্বৰ বিভিন্ন অঞ্চলত ঔপনিৱেশিক শক্তিসমূহৰ সেৱা কৰা হৈছিল । অৱশেষত ১৮০৭ চনত বিশ্বব্যাপী দাস ব্যৱসায় বিলুপ্ত কৰা হয় । ১৯৯৮ চনত ইউনেস্ক’ই স্বীকৃতি দিয়া পাচত ইয়াৰ প্ৰথম বৰ্ষপূৰ্তি পিছৰ বছৰ চেনেগালতো পালন কৰা হয় ।
এই দিনটোৰ আঁৰৰ ইতিহাস:
১৭৯১ চনৰ ২২ আগষ্টৰ পৰা ২৩ আগষ্টৰ নিশা হাইটি ৰিপাব্লিকৰ চেণ্ট ডমিংগত দিনটোৰ ইতিহাস আৰম্ভ হয় । ঠিক সেইদিনা আজি হাইটি নামেৰে জনাজাত চেণ্ট ডমিংগ দ্বীপত বিদ্ৰোহৰ সূচনা হয়, যাৰ ফলত আটলাণ্টিক অতিক্ৰম কৰা দাস ব্যৱসায়ৰ অন্ত পৰিল ।
এই দিনটোৰ গুৰুত্ব আটলাণ্টিক অতিক্ৰম কৰা দাস ব্যৱসায়ৰ অন্ত পৰাৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে । ১৯৯৮ চনৰ ২৩ আগষ্টত হাইটিত আৰু ১৯৯৯ চনৰ ২৩ আগষ্টত চেনেগালৰ গ’ৰী দ্বীপত এই দিনটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে পালন কৰা হৈছিল ।
১৯৯৪ চনত আৰম্ভ হোৱাৰ পিছৰে পৰা ইউনেস্ক’ৰ "দাসী জনগোষ্ঠীৰ পথ: প্ৰতিৰোধ, স্বাধীনতা আৰু ঐতিহ্য" কাৰ্যসূচীয়ে উদ্ভাৱনীমূলক জ্ঞানৰ উৎপাদন, দাসত্বৰ বিষয়ত উচ্চ পৰ্যায়ৰ বৈজ্ঞানিক নেটৱৰ্ক আৰু স্মৃতিৰ পদক্ষেপৰ বিকাশ, ইয়াৰ বিলুপ্তি আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা প্ৰতিৰোধৰ সমৰ্থনত অৰিহণা যোগাইছে ।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত এইদৰে এই কাৰ্যসূচীয়ে দাসত্বৰ ইতিহাসক কেন্দ্ৰ কৰি থকা মৌনতাক "ভংগ" কৰাত আৰু আধুনিক বিশ্বক গঢ় দিয়া এই ট্ৰেজেডীক সাৰ্বজনীন স্মৃতিত স্থান দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰিছে । ২০২৪ চনত ৰুটছ অৱ এনস্লেভড পিপলছ প্ৰগ্ৰেমে ৩০ বছৰীয়া জয়ন্তী উদযাপন কৰিব ।
ভাৰতত আধুনিক দাসত্ব:
ভাৰতত আধুনিক দাসত্বই বিভিন্ন ৰূপ ধাৰণ কৰে । আজি দাসত্বই বলপূৰ্বক শ্ৰম, যৌন সৰবৰাহ, বলপূৰ্বক বিবাহ, শিশু শোষণ আদি অসংখ্য ৰূপ ল’ব পাৰে । অন্যান্য ধৰণৰ, যেনে চিকিৎসা পৰীক্ষা আৰু অংগ সংগ্ৰহ, ভাৰতত বিশেষভাৱে বিদ্যমান । বলপূৰ্বক শ্ৰম আৰু যৌন সৰবৰাহৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ ধৰণৰ দাসত্ব; তথাপিও এটা প্ৰকাৰৰ দাসত্ব কেতিয়াবা কোনো ধৰণৰ ক্ষমতাত আন এটা প্ৰকাৰৰ সৈতে ওপৰা ওপৰিকৈ সোমাই পৰে । উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতৰ বলপূৰ্বক শ্ৰমিক উদ্যোগত শিশুৰ যৌন শোষণ সাধাৰণ কথা ।
ভাৰতত আধুনিক দাসত্ব আধুনিকৰ পৰা বহু দূৰত অনুভৱ হয় । দেশৰ প্ৰাচীন জাতি-গাঁথনিত দাসত্ব গভীৰভাৱে শিপাই আছে, জন্মৰ পৰাই আৰ্থ-সামাজিক পাৰ্থক্য আৰু নিম্ন জাতিৰ প্ৰতি অৱহেলা জগাই তুলিছে । ভাৰতৰ নিম্নতম জাতি অস্পৃশ্যসকলক তেওঁলোকৰ সমাজত গৰুতকৈ কম সন্মান কৰা হয় ।
বিশ্বৰ প্ৰেক্ষাপটত:
বিশ্বৰ ভিতৰতে ভাৰতত সৰ্বাধিক দাস আছে । ইয়াৰ এটা কাৰণ হ’ল ভাৰত বিশ্বৰ দুখন জনবহুল দেশৰ ভিতৰত অন্যতম, লগতে দেশত সকলো ধৰণৰ সমসাময়িক দাসত্বৰ প্ৰথা যেনে বলপূৰ্বক শিশু শ্ৰমিক, বলপূৰ্বক বিবাহ, ব্যৱসায়িক যৌন শোষণ, বন্ধন শ্ৰম আৰু সশস্ত্ৰ গোটত বলপূৰ্বক নিযুক্তি দিয়া ৷
বিশ্বৰ সৰ্বাধিক জনবসতিপূৰ্ণ দেশ চীনত দ্বিতীয় সৰ্বাধিক প্ৰায় ৩৮ লাখ দাস আছে । কিন্তু চীনত দাসত্বৰ প্ৰচলন দেখা নাযায় । বৃহৎ দাস জনসংখ্যা থকা আন দেশসমূহৰ ভিতৰত ৰাছিয়া, নাইজেৰিয়া, কংগো গণতান্ত্ৰিক প্ৰজাতন্ত্ৰ, ইণ্ডোনেছিয়া, ইজিপ্ত, ম্যানমাৰ, ইৰাণ, তুৰস্ক, চুডান আদি উল্লেখযোগ্য ।
দাসত্বৰ অন্ত পেলাবলৈ কাম কৰা বিশিষ্ট ব্যক্তিসকল:
দাসত্বৰ অন্ত পেলোৱাৰ বাবে বহু বিখ্যাত ব্যক্তিত্বক স্বীকৃতি দিয়া হৈছে । যুক্তৰাজ্যত সাংসদ উইলিয়াম উইলবাৰফৰ্চে যুঁজখন সংসদলৈ লৈ যোৱা আৰু দাস ব্যৱসায়ৰ অন্ত পেলাবলৈ আইন প্ৰণয়নৰ বাবে লোৱা ভূমিকাৰ বাবে বেছিকৈ পৰিচিত । কিন্তু বহুতো দাস আৰু পূৰ্বৰ দাসসকলে স্বাধীনতাৰ বাবে যুঁজিবলৈ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছিল, কেৱল নিজৰ বাবেই নহয়, আন দেশতো প্ৰভাৱ পেলাবলৈ ।
পৃথিৱীৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত দাসত্বৰ অন্ত পেলোৱাত সহায় কৰা কেইজনমান বিশিষ্ট ব্যক্তি হ’ল ক্ৰমে: টৌচেইণ্ট ল’ভাৰচাৰ, জেমছ ছামাৰচেট, মেৰী প্ৰিন্স, ফ্ৰেডেৰিক ডগলাছ, হেৰিট টাবমেন, অলাউডা ইকুয়ানো ইত্যাদি ।
লগতে পঢ়ক: বিশ্বত দাস প্ৰথাৰ উত্থান-পতন - Victims of Slavery
