নতুন দিল্লী : ভাৰতীয় অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা হৈছে ভাৰত চৰকাৰৰ বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে প্ৰকাশ কৰা এক বাৰ্ষিক ফ্লেগশ্বিপ দস্তাবেজ । ই যোৱা বিত্তীয় বৰ্ষত দেশৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰদৰ্শনৰ এক বিতং বিৱৰণ প্ৰদান কৰে যি প্ৰতি বছৰে ১ এপ্ৰিলৰ পৰা আৰম্ভ হয় আৰু ৩১ মাৰ্চত সমাপ্ত হয় । এই জৰীপে মুখ্য অৰ্থনৈতিক প্ৰৱণতা, প্ৰত্যাহ্বান আৰু সুযোগবোৰৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে ।
এই বিস্তৃত প্ৰতিবেদনে নীতি নিৰ্ধাৰক, অৰ্থনীতিবিদ আৰু গৱেষকসকলৰ বাবে এক মূল্যৱান সম্পদ হিচাপে কাম কৰে । বিগত বছৰবোৰত অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা দেশৰ মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টাসকলৰ বাবে দেশৰ সন্মুখত নতুন অৰ্থনৈতিক ধাৰণা উপস্থাপন কৰাৰ এক মঞ্চ হৈ পৰিছে ।
অৰ্থনৈতিক জৰীপৰ সমল
পূৰ্বে অৰ্থনৈতিক জৰীপবোৰ দুটা ভাগত বিভক্ত কৰা হৈছিল, খণ্ড-১ আৰু খণ্ড-২ত । খণ্ড-১ত মেক্ৰ'ইক'নমিক বিকাশ, বিত্তীয় প্ৰদৰ্শন আৰু খণ্ডগত প্ৰগতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল । ই জিডিপি বৃদ্ধি, মুদ্ৰাস্ফীতি, নিযুক্তি, বৈদেশিক মুদ্ৰা ভাণ্ডাৰ আৰু বিত্তীয় ঘাটিৰ দৰে মুখ্য সূচকবোৰ বিশ্লেষণ কৰিছিল । ই কৃষি, উদ্যোগ আৰু সেৱাকে ধৰি ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ বিভিন্ন খণ্ডৰ প্ৰদৰ্শন, তেওঁলোকৰ বিকাশৰ চালক আৰু প্ৰত্যাহ্বানবোৰ পৰীক্ষা কৰাৰ অন্বেষণ কৰে ।
ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক জৰীপৰ দ্বিতীয় খণ্ডত দেশে সন্মুখীন হোৱা আৰ্থ-সামাজিক সমস্যাৰ দৰে নীতিগত বিষয়বোৰ সামৰি লোৱা হৈছিল । উদাহৰণ স্বৰূপে দৰিদ্ৰতা, বৈষম্য, স্বাস্থ্য, শিক্ষা আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক স্থিৰতাৰ দৰে বিষয়বোৰ দ্বিতীয় খণ্ডত সামৰি লোৱা হৈছিল । ই এই ক্ষেত্ৰসমূহত চৰকাৰী নীতি আৰু কাৰ্যসূচীৰ প্ৰভাৱ অন্বেষণ কৰে, যিবোৰ ক্ষেত্ৰত অধিক মনোযোগৰ প্ৰয়োজন হয় সেইবোৰৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে ।
অৱশ্যে, ২০২১-২২ বিত্তীয় বৰ্ষৰ অৰ্থনৈতিক জৰীপৰ পিছত দুয়োটা খণ্ড একত্ৰিত কৰা হয় আৰু তেতিয়াৰে পৰা ইয়াক পৃথকে প্ৰকাশ কৰা হোৱা নাই । এই দুটা মুখ্য খণ্ডৰ উপৰিও অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত প্ৰায়ে পৰিপূৰক অধ্যায় বা পৰিশিষ্ট অন্তৰ্ভুক্ত আছিল যি প্ৰাসংগিকতাৰ নিৰ্দিষ্ট বিষয়বোৰৰ গভীৰতালৈ লৈ যায় ।
উদাহৰণ স্বৰূপে ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে নিৰ্দিষ্ট খণ্ডবোৰৰ বিশ্লেষণ, উদীয়মান প্ৰৱণতাৰ আলোচনা বা নিৰ্দিষ্ট নীতিগত পদক্ষেপৰ মূল্যাঙ্কন ।
শেহতীয়া অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়সমূহ
যোৱা তিনিৰ পৰা চাৰি বছৰত অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাত কেইবাটাও মুখ্য বিষয়বস্তু পুনৰাবৃত্তিমূলক গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰ হিচাপে উদ্ভৱ হৈছে ।
বহনক্ষম আৰু সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক বিকাশ
উদাহৰণ স্বৰূপে যোৱা ৩-৪ বছৰত অৰ্থনৈতিক জৰীপৰ বাবে বহনক্ষম আৰু সামগ্ৰিক বিকাশ হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰ । অৰ্থনৈতিক বিকাশ লাভ কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া যিটো বহনক্ষম আৰু সামগ্ৰিক দুয়োধৰণৰ, এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হৈ আছে । জৰীপসমূহে পৰিৱেশ সুৰক্ষা আৰু সামাজিক সমতাৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ ভাৰসাম্যৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে ৷
শেহতীয়া অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাবোৰে নিযুক্তি সৃষ্টি, দৰিদ্ৰতা আৰু বৈষম্য হ্ৰাস কৰা আৰু জনসংখ্যাৰ সকলো অংশৰ বাবে মৌলিক সেৱাৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ নিশ্চিত কৰাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে ।
অৱশ্যে অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই দেশৰ অৰ্থনীতিয়ে সন্মুখীন হোৱা সমসাময়িক প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ সাহসী অৰ্থনৈতিক ধাৰণাৰো পৰামৰ্শ দিয়ে । উদাহৰণ স্বৰূপে মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা ভি. অনন্ত নাগেশ্বৰনে উপস্থাপন কৰা অন্তিম অৰ্থনৈতিক জৰীপে পৰামৰ্শ দিছে যে আমদানিৰ বাবে চীনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰাৰ সলনি দেশখনে চীনৰ মূলধন আকৰ্ষিত কৰাৰ অন্বেষণ কৰিব লাগে যাতে চীনা নিৰ্মাতাসকলক কিছুমান কৌশলগত খণ্ডত নিৰাপত্তা ৰক্ষাৰ বিষয়বোৰ সমাধান কৰা সাপেক্ষে ভাৰতত উৎপাদন কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিব পাৰি ।
আন্তঃগাঁথনিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগে
ভাৰতে ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ বাবে এক বৃহৎ আন্তঃগাঁথনি উন্নীতকৰণৰ দিশত আছে । শেহতীয়া অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাসমূহে দেশৰ আন্তঃগাঁথনিত বিনিয়োগ আৰু উন্নতিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত ধাৰাবাহিকভাৱে গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে । ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত আছে পৰিবহণ, শক্তি, যোগাযোগ আৰু জল সম্পদৰ দৰে ক্ষেত্ৰ । জৰীপটোৱে আন্তঃগাঁথনি উন্নয়নত ব্যক্তিগত খণ্ডৰ অংশগ্ৰহণৰ বাবে এক সক্ষম পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে ।
উদ্ভাৱন আৰু প্ৰযুক্তি
অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই উৎপাদনশীলতা আৰু প্ৰতিযোগিতা বৃদ্ধিত উদ্ভাৱন আৰু প্ৰযুক্তিৰ তাৎপৰ্যকো অংকিত কৰিছে । তেওঁলোকে উদ্ভাৱনৰ সংস্কৃতি গঢ়ি তোলা, গৱেষণা আৰু বিকাশৰ প্ৰসাৰ আৰু বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত নতুন প্ৰযুক্তি গ্ৰহণত উদগনি দিয়াৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে । জৰীপটোৱে দ্ৰুতগতিত বিকশিত অৰ্থনীতিৰ চাহিদা পূৰণ কৰিবলৈ এক দক্ষ কৰ্মশক্তি বিকাশৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰিছে ।
কৃষি
ভাৰতীয় অৰ্থনীতিত কৃষিৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি, জৰীপবোৰে কৃষি উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি আৰু কৃষকসকলৰ জীৱিকা উন্নত কৰাৰ ব্যৱস্থাৰ ওপৰত নিৰন্তৰ গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰৰ প্ৰচাৰ, জলসিঞ্চনৰ সুবিধা উন্নত কৰা, শস্যৰ বৈচিত্ৰতা অনা আৰু বজাৰৰ সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰা ।
বৃহত্তৰ-অৰ্থনৈতিক নীতি
জৰীপসমূহে বহনক্ষম অৰ্থনৈতিক বিকাশ নিশ্চিত কৰিবলৈ বিত্তীয় বিচক্ষণতা আৰু মেক্ৰ'ইক'নমিক স্থিৰতা বজাই ৰখাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে । ই বিত্তীয় ঘাটি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আৰু এক স্থিৰ বাহ্যিক ভাৰসাম্য বজাই ৰখাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে । জৰীপটোৱে অৰ্থনীতিৰ দক্ষতা আৰু প্ৰতিযোগিতা বৃদ্ধিৰ বাবে গাঁথনিগত সংস্কাৰৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে ।
অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা ২০২৪-২৫
বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে চলিত বিত্তীয় বৰ্ষৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা অৰ্থাৎ ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষ ৩১ জানুৱাৰীত উত্থাপন কৰিব । প্ৰথমতে, ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি দ্ৰৌপদী মুৰ্মুৱে ভাৰতীয় সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ ৮৭ ৰ বিধান অনুসৰি এই বছৰ সংসদৰ প্ৰথম অধিৱেশন আৰম্ভ হোৱাৰ প্ৰথম দিনা দুয়োখন সদনৰ যুটীয়া বৈঠকত ভাষণ দিব । এয়া পুৱা ১১ বজাত আৰম্ভ হ'ব বুলি আশা কৰা হৈছে ।
এই বিশেষ ৰাষ্ট্ৰপতি ভাষণৰ অলপ পিছতে বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে লোকসভাত ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা উত্থাপন কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে । এই বছৰৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাই পৰৱৰ্তী তিনি-চাৰি বছৰৰ বাবে অৰ্থনৈতিক নীতি আৰু ভাৰতীয় অৰ্থনীতিয়ে সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ বাবে বিস্তৃত নিৰ্দেশনা প্ৰদান কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে ।
