दिल्लीत काँग्रेसमुळं 'आप'चा पराभव; मोफत योजनांवरही भाजपा ठरली वरचढ; वाचा विश्लेषण

आपचे संयोजक अरविंद केजरीवाल यांच्या पराभवाचे कारण दुसरे कोणी नसून काँग्रेस उमेदवार संदीप दीक्षित असल्याचे मानले जात आहे. दिल्ली निवडणुकीच्या निकालांवर 'ईटीव्ही भारत'चे विशेष विश्लेषण.

नवी दिल्ली :दिल्लीत भारतीय जनता पक्षाच्या (भाजपा) दणदणीत विजयाने आम आदमी पक्षाच्या (आप) 'झाडू'च्या सर्व कल्याणकारी योजनांना ग्रहण लागलेले दिसत आहे. विधानसभा निवडणुकीच्या निकालांनी आम आदमी पक्ष लहान पक्षांच्या रांगेत सामील झाला. काँग्रेसला राष्ट्रीय राजधानीच्या नकाशावर पुन्हा कोणतीही छाप टाकला आली नाही.

दिल्ली विधानसभा निवडणुकीच्या निकालात काँग्रेसला एकही जागा जिंकता आली नाही, पण भाजपाविरोधी मतांचे विभाजन करून केजरीवाल यांच्या पक्षाची मते कमी करण्यात पक्षाला यश आले. त्यामुळे या निवडणुकीत आम आदमी पक्षाचे मताधिक्य कमी झाल्याने काँग्रेसने आपला मजबूत चेहरा आणि माजी मुख्यमंत्री पुत्र संदीप दीक्षित यांना उमेदवारी देत ​'​आप'चे संयोजक अरविंद केजरीवाल यांना आव्हान दिले.

तसे पाहिले तर अरविंद केजरीवाल यांच्या पराभवाचे कारण दुसरे कोणी नसून काँग्रेसचे उमेदवार संदीप दीक्षित आहेत. परवेश वर्मा यांनी नवी दिल्ली विधानसभा मतदारसंघातून निवडणूक जिंकली असली तरी या विजयाचे मुख्य कारण म्हणजे संदीप दीक्षित. संदीप दीक्षित भलेही निवडणूक जिंकले नसतील पण ते केजरीवालांच्या पराभवाचे कारण ठरले.

केजरीवाल यांचे दोन प्रमुख सहकारी मनीष सिसोदिया आणि सत्येंद्र जैन यांचाही आप आणि काँग्रेसमधील फुटीरतावादी राजकारणामुळे निवडणुकीत पराभव झाला. निवडणुकीच्या प्रचाराच्या शेवटच्या टप्प्यात काँग्रेसच्या सर्वोच्च नेतृत्वाने दिलेली विधाने लक्षात घेता भाजपाला अशा अनेक जागा कमी फरकाने जिंकणे सोपे होते.

परस्पर हितसंबंधांव्यतिरिक्त, इतर अनेक घटक आहेत ज्यांनी भाजपाला 'आप'च्या विरोधात मदत केली. सत्तेत आल्यास आक्रमक विकास मोहीम राबवण्याचे आश्वासन भाजपाने दिले. एक मर्यादित ध्रुवीकरण आणि AAP विरुद्ध अवाजवी वक्तृत्वामुळे केजरीवाल यांचा मतदारही गोंधळून गेला. काँग्रेस आणि 'आप'मध्ये कोणाला पाठिंबा द्यायचा याबाबत अनेक मतदारसंघांतील मतदार आधीच संभ्रमात होते.

गोंधळलेल्या मतदारांमध्ये भाजपा हा नैसर्गिक पर्याय ठरला. कारण घोषणा आणि जाहीरनामा विकासावर आधारित होता. चांगले पर्याय असलेले क्षेत्र वगळता मुस्लिमांनी यावेळी भाजपाला मतदान करण्यास कोणताही संकोच दाखवला नाही.

दोन पसंतीच्या उमेदवारांमधली निवडणूक भाजपच्या विजयात कशी मदत करते याचे मुस्तफाबाद हे उत्तम उदाहरण आहे. या मतदारसंघात 50-55 टक्के मुस्लिम लोकसंख्या आहे, जिथे AIMIM ने मोहम्मद ताहिर हुसेन यांना AAP चे अन्य मुस्लिम उमेदवार आदिल अहमद खान यांच्या विरोधात उभे करून AAP साठी खेळ खराब केला. ताहिर यांना 33,474 आणि AAP यांना 67,638 मते मिळाली, तर भाजपाचे मोहन सिंग बिश्त यांनी 17,578 मतांनी विजय मिळवला.

अशा अनेक जागा आहेत जिथे भाजपा आणि आम आदमी पक्ष यांच्यातील विजयाचे अंतर इतर कोणत्याही भाजपाविरोधी दावेदाराच्या विजयाच्या अंतरापेक्षा कमी आहे. अनेक मतदारसंघांमध्ये, काही मतदारांनी काँग्रेसला 'आप'च्या विरोधात पर्याय म्हणून पाहिले आणि भाजपाविरोधी समजून भाजपाला पाठिंबा दिला. तिमारपूरची जागा 1,657 मतांच्या फरकाने भाजपाकडे गेली, तर काँग्रेसच्या उमेदवाराला 6,101 मते मिळाली.

मेहरौलीमध्ये भाजपचे उमेदवार गजेंद्र सिंह यादव यांना 35,893 मते मिळाली आणि त्यांनी AAP उमेदवार महेंद्र चौधरी यांचा 426 मतांच्या फरकाने पराभव केला. याच मतदारसंघात काँग्रेस उमेदवार पुष्पा सिंह यांना 6,762 मते मिळाली, तर आपला 35,467 मते मिळाली. संगम विहार ही आणखी एक जागा आहे जिथे काँग्रेस, आप आणि भाजप या पक्षांनी चांगली मते मिळविली, परंतु ही जागा भाजपचे उमेदवार चंदन कुमार चौधरी यांना 344 मतांच्या अल्प फरकाने गेली.

त्रिलोकपुरी जागा भाजप उमेदवार रविकांत यांनी 392 मतांच्या कमी फरकाने कशी जिंकली याचे उदाहरण आहे, तर AAP उमेदवाराला 57,825 मते मिळाली आणि काँग्रेस उमेदवाराला 6,147 मते मिळाली. संगम विहारमध्ये भाजपने केवळ 344 मतांनी विजय मिळवला. असे अनेक मतदारसंघ आहेत जेथे अनेक गोंधळात टाकणाऱ्या मेट्रिक्समधून निवड करताना मतदारांची अधिक दिशाभूल केली गेली नाही. अशीच एक जागा सीलमपूर होती, जिथे 50-55 टक्के मुस्लिम लोकसंख्या आहे आणि ही जागा 'आप'कडे गेली. 13 उमेदवारांपैकी 10 मुस्लिम होते आणि त्यांना मतांचे विभाजन करता आले नाही.

गेल्या तीन निवडणुकांमध्ये 'आप'साठी काम करणाऱ्या कल्याणकारी योजनांमुळे भाजपचा जाहीरनामा हा एक चांगला पर्याय बनला आहे. केजरीवाल यांच्या कल्याणकारी दाव्यांना खोटा ठरवत भाजपने स्टार प्रचारकांच्या माध्यमातून जोरदार प्रचार केला तेव्हा हे अधिक स्पष्ट झाले. पंतप्रधान मोदींनीही तेथील शिक्षण व्यवस्थेवर टीका केली.

हरियाणाच्या मुख्यमंत्र्यांनी यमुनेचे पाणी प्याले. यूपीचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनी केजरीवाल यांना महाकुंभ दरम्यान संगममध्ये डुबकी मारून यमुनेत डुबकी मारण्याचे आव्हान दिले. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी 12.75 लाख रुपयांपर्यंतच्या पगारदारांना 100% कर सूट दिल्यानंतर चार दिवसांनी निवडणुकीची तारीख निश्चित करण्यात आली.

भाजपने विकासपुरीतील कचऱ्याचा मुद्दा उचलून धरला आणि हा मुद्दा त्यांच्यासाठी प्रभावीही ठरला. पक्षाने आपल्या 40 स्टार प्रचारकांसह आम आदमी पार्टीला घेरले आणि त्यांचा वाईटरित्या पराभव केला आणि 27 वर्षांनंतर प्रचंड बहुमताने दिल्लीत सरकार स्थापन केले.

निवडणुकीच्या दिवशी पंतप्रधान मोदींच्या महाकुंभमधील डुबकीनं अनेकांचं लक्ष वेथून घेतलं. हे दिवसभर टीव्हीवर प्रसारित झालं. यामुळं अनेकांना भाजपच्या बाजूने मतदान करण्याची प्रेरणा मिळाली. भाजपने आपल्या रॅली आणि प्रचारातून केजरीवाल यांची प्रतिमा दिल्लीच्या मतदारांसमोर वादग्रस्त, फसवी, अहंकारी अशी निर्माण केली.

काँग्रेस आणि आप यांच्यात कट्टर भाजपविरोधी मतदार फाटल्याने केजरीवाल स्वतः पुढे जाऊ शकले नाहीत आणि मध्येच त्यांचा पराभव झाला. आता अरविंद केजरीवाल दिल्ली विधानसभेत न पोहोचल्यानंतरही आम आदमी पक्ष टिकू शकणार का आणि चर्चेदरम्यान सभागृहातील भाजप आमदारांच्या गर्दीतून 'आप' वाचू शकणार का, हे पाहणे रंजक ठरणार आहे.

निवडणुकीच्या दिवसापर्यंत आम आदमी पार्टीच्या कॅम्पमध्ये जी मजा होती ती एक्झिट पोल जाहीर झाल्याच्या दिवशी संपली. आता आम आदमी पार्टी आपली ऊर्जा पुन्हा मिळवण्यासाठी आणि एवढ्या मोठ्या ताकदीच्या विरोधात पक्षाला बळकट ठेवण्यासाठी कोणती रणनीती आखते हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरेल.

हेही वाचा :