ISRO Docking And Undocking: ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಇಸ್ರೋ) ಡಾಕಿಂಗ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ಸಂಕೀರ್ಣ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಮತ್ತು ರೋವರ್ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ಅಧ್ಯಾಯ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಡಾಕಿಂಗ್ ಪ್ರಯೋಗ (SPDEX) ಭೂಮಿಯ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಲಿದೆ. ಸೋಮವಾರ (ಇಂದು) ರಾತ್ರಿ ಪಿಎಸ್‌ಎಲ್‌ವಿ-ಸಿ60 ರಾಕೆಟ್ ಈ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರೆ ಭಾರತವು ಡಾಕಿಂಗ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವ ನಾಲ್ಕನೇ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಲಿದೆ.
ಡಾಕಿಂಗ್ ಎಂದರೇನು, ಇದು ಕಷ್ಟವೇಕೆ?:ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳು ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರುವುದನ್ನು ಡಾಕಿಂಗ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ತುಂಬಾ ಸವಾಲಿನ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಸೀಮಿತವಾದ ಮಾನವ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಇದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು. ಪ್ರತಿ ಗಂಟೆಗೆ ಸಾವಿರಾರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ಅಂತರಿಕ್ಷ ನೌಕೆಗಳ ವೇಗವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ , ಪರಸ್ಪರ ಸಮೀಪಿಸಿದಾಗ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಬೇಕು. ಏನಾದರೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾದರೆ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ.
ಅಗತ್ಯತೆ ಏನು?: ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಿಲ್ದಾಣದಂತಹ ದೊಡ್ಡ ರಚನೆಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಆಕಾರಗಳು ರಾಕೆಟ್ನಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ಚಲಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಯುನಿಟ್ಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಡಾಕಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬೇಕು. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು (ISS) ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕುಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸುವ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳನ್ನು ಡಾಕಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತ ಕೂಡ ತನ್ನದೇ ಆದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಹೊರಟಿದೆ. ಸ್ಪಾಡೆಕ್ಸ್ ಪ್ರಯೋಗವು ಈ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ.
- ಡಾಕಿಂಗ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ನೌಕೆಗಳ ನಡುವೆ ಗಗನಯಾತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕುಗಳ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸಹ ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಮಾನವಸಹಿತ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮಿಷನ್ 'ಗಗನಯಾನ'ಕ್ಕೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಲಿದೆ.
- ಚಂದ್ರಯಾನ-4 ಮೂಲಕ ಚಂದಮಾಮದ ಮೇಲ್ಮೈಯಿಂದ ಭೂಮಿಗೆ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ತರಲು ಇಸ್ರೋ ಗುರಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ರಾಕೆಟ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಭಿನ್ನ ಮಾಡ್ಯೂಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನ ಕಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಡಾಕ್ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ.
- ಈ ಡಾಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ದುರಸ್ತಿ, ಇಂಧನ ತುಂಬುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಧುನೀಕರಣಕ್ಕೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಆ ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಜೀವಿತಾವಧಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
Spadex ನಲ್ಲಿ ಇರೊದೇನು?
- ಚೇಸರ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ (SDX01)
- ಟಾರ್ಗೆಟ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ (SDX02)
- ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ತೂಕ: 220 ಕೆಜಿ
ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಇಸ್ರೋ)ದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸ್ಪಡೆಕ್ಸ್ ಪ್ರಯೋಗ ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ಡಾಕಿಂಗ್ ವಿನ್ಯಾಸದ ಮೇಲೆ ಭಾರತ ಪೇಟೆಂಟ್ ಕೂಡ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ.
ಪ್ರಯೋಗ ಹೇಗಿರುತ್ತೆ ಗೊತ್ತಾ?: ಸ್ಪ್ಯಾಡೆಕ್ಸ್ ಯೋಜನೆಯಡಿ ಚೇಸರ್ ಮತ್ತು ಟಾರ್ಗೆಟ್ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಸೋಮವಾರ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಒಂದೇ ರಾಕೆಟ್ನಲ್ಲಿ (PSLV-C60) ಹಾರುತ್ತವೆ.
- ಅವುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು 470 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಕಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಉಡಾವಣೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದು. ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ವೇಗದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಅಂತರವು (Dift) ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ.
- ಎರಡೂ ಉಪಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಡಾಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾವುದಾದರನ್ನೂ ಸಹ ಟಾರ್ಗೆಟ್ ಅಥವಾ ಚೇಸರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು.
- ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವು 20 ಕಿಮೀ ತಲುಪಿದಾಗ.. ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡೂ ಉಪಗ್ರಹಗಳಿರುವ ರಾಕೆಟ್ ಅನ್ನು ಸರಿಯಾದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮುಂದೇ ಸಾಗುತ್ತಲೇ..:ಉಡಾವಣೆಯಾದ ಐದನೇ ದಿನದಿಂದ ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ತರಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ನಂತರ ನಿಗದಿತ ದಿನದಂದು ಡಾಕಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಆದೇಶಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಗಂಟೆಗೆ 28 ಸಾವಿರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ವೇಗದಲ್ಲಿ (ಬುಲೆಟ್ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ 10 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು) ಚಲಿಸುವ ಈ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಡಿಕ್ಕಿಯಾಗದೇ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣ ಸಮನ್ವಯದಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ.
- ಮೊದಲು ಟಾರ್ಗೆಟ್ ನಿಧಾನವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಚೇಸರ್ ಉಪಗ್ರಹವು ಅದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
- ಟಾರ್ಗೆಟ್ನತ್ತ ಚಲಿಸುವ ಚೇಸರ್ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿಧಾನಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಮ್ಮೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ. ವೇಗ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ನಂತರ ಅದು ಮುಂದೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಂತವನ್ನು 'ಹೋಲ್ಡ್ ಪಾಯಿಂಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವು 5 ಕಿಮೀ, 1.5 ಕಿಮೀ, 500 ಮೀ, 225 ಮೀ, 15 ಮೀ, 3 ಮೀ ಆಗಿರುವಾಗ ಈ ಘಟನೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.
- ಒಂದು ಉಪಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಯಾಂತ್ರಿಕ ತೋಳುಗಳು (ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಆರ್ಮ್ಸ್) ಎರಡನೇ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಕ್ಲಿಪ್ ಮಾಡಿ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಬಂಧವನ್ನು ಬಿಗಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಡಾಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.
- ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವು 750 ಮಿಮೀ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ.. ಉಪಗ್ರಹಗಳ ಡಾಕಿಂಗ್ ಪೋರ್ಟ್‌ಗಳು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವಂತೆ ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚೇಸರ್ನ ಸಾಪೇಕ್ಷ ವೇಗವು ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ 10 ಮಿಲಿಮೀಟರ್ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ.
- ನಂತರ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಚೇಸರ್ ಡಾಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ವು ಟಾರ್ಗೆಟ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಅನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಎರಡು ಡಾಕಿಂಗ್ ಪೋರ್ಟ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕವು ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಹೂವಿನ ದಳಗಳ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. 'ಮೆಕ್ಯಾನಿಸಂ ಎಂಟ್ರಿ ಸೆನ್ಸರ್'ಗಳು ಇದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿ ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಲಾಕ್ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
- ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ಒಂದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ. ಎರಡೂ ಒಂದು ಉಪಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.
- ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ. ಉಳಿದಂತೆ ಉಪಗ್ರಹಗಳು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಿಂದಲೇ ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.
- ಡಾಕಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ರಾಕೆಟ್ ಇಂಜಿನ್‌ಗಳು, ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ದೂರ, ಸ್ಥಾನ, ವೇಗ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಲೇಸರ್ ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್, ಪ್ರಾಕ್ಸಿಮಿಟಿ, ಡಾಕಿಂಗ್ ಸೆನ್ಸಾರ್ಗಳು, ಉಪಗ್ರಹಗಳ ನಡುವಿನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂವಹನ ಸಂಪರ್ಕ, GNSS - ಆಧಾರಿತ ರಿಲೇಟಿವ್ ಆರ್ಬಿಟ್ ಡಿಟರ್ಮಿನೇಷನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಸರಣ (RODP) ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು, ವಿಡಿಯೋ ಮಾನಿಟರ್, ವಿಶೇಷ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್‌ಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ದೇಶೀಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ.
- ಇಸ್ರೋ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಡಾಕಿಂಗ್ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಿದೆ.