বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১০ ছেপ্টেম্বৰ : প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু আবু ধাবিৰ যুৱৰাজ শ্বেখ খালেদ বিন মহম্মদ বিন জায়েদ আল নাহিয়ানৰ মাজত নতুন দিল্লীত সোমবাৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ দ্বিপাক্ষিক বৈঠক অনুষ্ঠিত হয় । বৈঠকৰ পিচতে ভাৰত আৰু সংযুক্ত আৰৱ আমিৰশ্বাহীৰ মাজত গুৰুত্বপূৰ্ণ চুক্তি স্বাক্ষৰ হয় । তাৰ ভিতৰত আবু ধাবি নেশ্যনেল অইল কোম্পানী (ADNOC) আৰু ইণ্ডিয়ান ষ্ট্ৰেটেজিক পেট্ৰ'লিয়াম ৰিজাৰ্ভ লিমিটেড (ISPRL)ৰ মাজত বুজাবুজি চুক্তি অন্যতম ।
বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ে এক বিবৃতিত কয়, "ADNOC আৰু ISPRLৰ মাজত হোৱা বুজাবুজি চুক্তিত অন্যান্য বিষয়ৰ লগতে ভাৰতত অশোধিত তেল সংৰক্ষণৰ অতিৰিক্ত সুযোগত ADNOCৰ অংশগ্ৰহণ আৰু পাৰস্পৰিকভাৱে গ্ৰহণযোগ্য চৰ্তাৱলী আৰু নিয়মাৱলীৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ সঞ্চয় আৰু ব্যৱস্থাপনা চুক্তি নৱীকৰণৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে । এই বুজাবুজি চুক্তিয়ে ২০১৮ চনৰ পৰা ISPRLৰ মাংগালোৰ কেভাৰ্ণত অশোধিত সঞ্চয়ৰ ক্ষেত্ৰত ADNOCৰ বিদ্যমান জড়িত বিষয়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে ।"
ভাৰতৰ কৌশলগত তেলৰ ভাণ্ডাৰৰ গুৰুত্ব (Getty Images) ইণ্ডিয়ান ষ্ট্ৰেটেজিক পেট্ৰ'লিয়াম ৰিজাৰ্ভ লিমিটেড হৈছে দেশৰ কৌশলগত পেট্ৰ'লিয়াম ভাণ্ডাৰ বজাই ৰখাৰ বাবে দায়বদ্ধ এক ভাৰতীয় কোম্পানী । ISPRL হৈছে তৈল উদ্যোগ উন্নয়ন ব'ৰ্ডৰ (OIDB) এক সম্পূৰ্ণ মালিকানাধীন সহায়ক কোম্পানী, যি পেট্ৰ'লিয়াম আৰু প্ৰাকৃতিক গেছ মন্ত্ৰালয়ৰ প্ৰশাসনিক নিয়ন্ত্ৰণত কাম কৰে ।
ISPRLয়ে মুঠ ৫.৩৩ এম.এম.টি. (নিযুত মেট্ৰিক টন) বা ৩৬.৯২ নিযুত বেৰেল (৫.৮৭০ নিযুত ঘন মিটাৰ) কৌশলগত খাৰুৱা তেলৰ জৰুৰীকালীন ইন্ধন মজুত বজাই ৰাখে, যি ৯.৫ দিনৰ ব্যৱহাৰ প্ৰদান কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত । এই কৌশলগত সঞ্চয়বোৰ তৈল কোম্পানীবোৰৰ সৈতে খাৰুৱা তেল আৰু পেট্ৰ'লিয়াম সামগ্ৰীৰ বিদ্যমান সঞ্চয়ৰ উপৰিও আৰু বাহ্যিক যোগান ব্যাহত হোৱাৰ প্ৰতিক্ৰিয়াস্বৰূপে সেৱা আগবঢ়ায় ।
ভাৰতীয় শোধনাগাৰবোৰে ৬৪.৫ দিনৰ খাৰুৱা সঞ্চয় বজাই ৰাখে, সেয়েহে ভাৰতত সামগ্ৰিকভাৱে ৭৪ দিনৰ সংৰক্ষিত তেল সঞ্চয় আছে ।
- ISPRL কিয় স্থাপন কৰা হৈছিল আৰু ইয়াৰ উদ্দেশ্যবোৰ কি ?
১৯৯০ চনত উপসাগৰীয় যুদ্ধৰ ফলত তেলৰ মূল্য তীব্ৰ গতিত বৃদ্ধি পাইছিল আৰু ভাৰতৰ আমদানিত ব্যাপক বৃদ্ধি হৈছিল । পৰৱৰ্তী ১৯৯১ চনৰ ভাৰতীয় অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সময়ত, বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰে কোনোমতে ৩ সপ্তাহৰ আমদানিৰ বাবে বিত্তীয় যোগান ধৰিব পৰা নাছিল ৷ আনহাতে চৰকাৰে ইয়াৰ বিত্তীয় দায়বদ্ধতাবোৰ ৰক্ষা কৰাত বিফল হৈছিল ।
ভাৰতৰ কৌশলগত তেলৰ ভাণ্ডাৰৰ গুৰুত্ব (Getty Images) ভাৰতে অৰ্থনৈতিক উদাৰ নীতিৰ জৰিয়তে সংকট সমাধান কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল । অৱশ্যে, তেলৰ মূল্যৰ অস্থিৰতাৰ দ্বাৰা ভাৰত প্ৰভাৱিত হৈ আছে । ১৯৯৮ চনত অটল বিহাৰী বাজপেয়ী চৰকাৰে তৈল বজাৰ পৰিচালনাৰ এক দীৰ্ঘম্যাদী সমাধান হিচাপে পেট্ৰ'লিয়াম ভাণ্ডাৰ নিৰ্মাণৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল ।
তাৰ পিচত ২০০৫ চনত ISPRLক এক বিশেষ উদ্দেশ্য বহনকাৰী হিচাপে স্থাপন কৰা হৈছিল । ই চৰকাৰে সিদ্ধান্ত লোৱা আন যিকোনো সংস্থাৰ বাবে খাৰুৱা তেলৰ ৰক্ষক হিচাপে সুবিধাবোৰ পৰিচালনা কৰাৰ উপৰিও মূল গুৰুত্বপূৰ্ণ সাৰ্বভৌম খাৰুৱা তেলৰ ভাণ্ডাৰৰ ৰক্ষক হিচাপে সঞ্চয় সুবিধাসমূহ পৰিচালনা কৰে । ইয়াৰ উদ্দেশ্যসমূহৰ ভিতৰত আছে ভাৰত চৰকাৰৰ এক ক্ষমতাশালী সমিতিৰ জৰিয়তে যোগান ব্যাহত হোৱাৰ সময়ত কৌশলগত খাৰুৱা তেলৰ সামগ্ৰী মুকলি কৰা আৰু পুনৰ পূৰণ কৰাৰ সমন্বয় সাধন কৰা ।
ভূ-ৰাজনৈতিক সংকট, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ বা অন্যান্য অপ্ৰত্যাশিত ঘটনাৰ ফলত অস্থায়ী যোগানৰ আঘাতৰ সন্মুখীন হ'বলৈ ৰাষ্ট্ৰৰ পৰ্যাপ্ত ভাণ্ডাৰ থকাটো নিশ্চিত কৰি ISPRLয়ে ভাৰতৰ শক্তি সুৰক্ষাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে ।
খাৰুৱা তেলৰ বাবে ভূগৰ্ভস্থ সংৰক্ষণ সুবিধাৰ পৰিকল্পনা, নিৰ্মাণ আৰু তত্বাৱধানৰ বাবে ISPRL দায়বদ্ধ । ই সঞ্চিত খাৰুৱা তেলৰ ভাণ্ডাৰ পৰিচালনা কৰে আৰু নিশ্চিত কৰে যে যোগান ব্যাহত হ'লে সেইবোৰ সহজে উপলব্ধ হয় । কৌশলগত সঞ্চয়বোৰ বহল ৰাষ্ট্ৰীয় শক্তি সুৰক্ষা পৰিকাঠামোৰ অংশ, যি জৰুৰীকালীন যোগান নিশ্চিত কৰে ।
- ভাৰতৰ কৌশলগত পেট্ৰ'লিয়াম ভাণ্ডাৰ ক'ত সঞ্চিত আছে ?
ISPRLয়ে ভাৰতৰ তিনিটা স্থানত ভূগৰ্ভস্থ শিলৰ গুহাবোৰত কৌশলগত খাৰুৱা তেলৰ ভাণ্ডাৰ নিৰ্মাণ কৰিছে : বিশাখাপত্তনম, মাংগালোৰ আৰু পাদুৰ (কৰ্ণাটকৰ উদুপীৰ ওচৰত)। এই স্থানবোৰ শোধনাগাৰ, বন্দৰ আৰু পৰিবহণ আন্তঃগাঁথনিৰ সমীপত হোৱা বাবে কৌশলগতভাৱে বাছনি কৰা হৈছিল ।
প্ৰথম কৌশলগত সংৰক্ষণ ভাণ্ডাৰটো ২০১৫ চনত বিশাখাপত্তনমত আৰম্ভ কৰা হৈছিল । ইয়াত দুটা কম্পাৰ্টমেণ্ট আছে আৰু ইয়াৰ ক্ষমতা ১.৩৩ নিযুত মেট্ৰিক টন (এমএমটি) । ২০১৬ চনৰ পৰা কাৰ্যকৰী, মাংগালোৰত ভাণ্ডাৰটো উন্নত সুৰক্ষা আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক মানদণ্ডৰ সৈতে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে । ইয়াৰ ক্ষমতা ১.৫ এমএমটি । তিনিটাৰ ভিতৰত সৰ্ববৃহৎ পাদুৰ ভাণ্ডাৰটো ২০১৮ চনত সম্পূৰ্ণ হৈছিল আৰু ভাৰতৰ কৌশলগত তেল সঞ্চয় পৰিকল্পনাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে । ইয়াৰ ক্ষমতা ২.৫ এমএমটি ।
ভাৰতৰ কৌশলগত তেলৰ ভাণ্ডাৰৰ গুৰুত্ব (ISPRL Website) এই ভূগৰ্ভস্থ শিলৰ গুহাবোৰ অত্যন্ত সুৰক্ষিত আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিকভাৱে সুৰক্ষিত, যাক অৱক্ষয় নোহোৱাকৈ দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে খাৰুৱা তেল সংৰক্ষণ কৰাৰ বাবে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে । এই গুহাবোৰৰ পৰা খাৰুৱা তেল পাইপলাইনৰ জৰিয়তে বা পাইপলাইন আৰু উপকূলীয় চলাচলৰ সংমিশ্ৰণৰ জৰিয়তে ভাৰতীয় শোধনাগাৰসমূহলৈ যোগান ধৰিব পাৰি । ২০০৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ মূল্যৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি প্ৰকল্পটোৰ আনুমানিক ব্যয় আছিল ২,৮৩৭ কোটি টকা ।
এই ভাণ্ডাৰবোৰত সঞ্চিত খাৰুৱা তেল সাধাৰণতে বাফাৰ ষ্টক হিচাপে ৰখা হয় আৰু চৰকাৰী অনুমোদনৰ পিচত কেৱল চৰম জৰুৰীকালীন অৱস্থাত হে মুকলি কৰা হয় । কৌশলগত উদ্দেশ্যৰ বাবে খাৰুৱা তেল সংৰক্ষণ কৰাৰ উপৰিও, ISPRL য়ে বিদেশী কোম্পানী আৰু ভাৰতীয় তৈল বিপণন কোম্পানীবোৰক সংৰক্ষণ স্থান লীজত লোৱাৰ অনুমতি দিয়ে । এই ব্যৱস্থাই সংৰক্ষণ সুবিধাৰ উন্নত ব্যৱহাৰত সহায় কৰে আৰু ৰাজহৰ এক অতিৰিক্ত উৎসও প্ৰদান কৰে ।
ইয়াৰ কৌশলগত ভাণ্ডাৰ সম্প্ৰসাৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তাক স্বীকাৰ কৰি, ভাৰত চৰকাৰে কৌশলগত পেট্ৰ'লিয়াম সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচীৰ দ্বিতীয় পৰ্যায়ত অনুমোদন জনাইছে, যাৰ ভিতৰত আছে ওড়িশাৰ চান্দিখোলত অতিৰিক্ত ভাণ্ডাৰ নিৰ্মাণ (৪ এমএমটি) আৰু পাদুৰত এটা নতুন ভাণ্ডাৰ (২.৫ এমএমটি)। এই প্ৰকল্পসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে ভাৰতৰ সামগ্ৰিক কৌশলগত সংৰক্ষণ ক্ষমতা যথেষ্ট বৃদ্ধি কৰা আৰু সম্ভাব্য যোগান ব্যাহত হোৱাৰ বিৰুদ্ধে দেশৰ তৎপৰতা বৃদ্ধি কৰা ।
- ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতি আৰু ইউ.এ.ই-ভাৰত বুজাবুজি চুক্তিত এই তৈল ভাণ্ডাৰৰ গুৰুত্ব কি ?
ISPRL য়ে ইয়াৰ সঞ্চয় ক্ষমতাৰ কিছু অংশ লীজত লোৱাৰ বাবে সংযুক্ত আৰৱ আমিৰশ্বাহী আৰু চৌদি আৰৱৰ লগতে বিভিন্ন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় তেল কোম্পানীৰ সৈতে কাম কৰি আছে । এই অংশীদাৰিত্বই কেৱল ভাৰতৰ কৌশলগত ভাণ্ডাৰ বৃদ্ধি কৰাই নহয়, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰি বিশ্বব্যাপী শক্তি সুৰক্ষাত অৰিহণা যোগায় ।
২০১৭ চনত ইউ.এ.ইৰ চৰকাৰী তেল কোম্পানী ADNOC ভাৰতৰ কৌশলগত পেট্ৰ'লিয়াম ভাণ্ডাৰত খাৰুৱা তেল সংৰক্ষণ কৰা প্ৰথম বিদেশী সংস্থা হিচাপে পৰিগণিত হয় ।
ADNOCয়ে ISPRL ৰ মাংগালোৰ ভাণ্ডাৰত ০.৭৫ এমএমটি সঞ্চয় ক্ষমতা লীজত লৈছে, যি ভাৰত-ইউ.এ.ই. শক্তি সম্পৰ্কত এক ঐতিহাসিক মাইলৰ খুঁটি হিচাপে চিহ্নিত কৰিছে । এই চুক্তিয়ে ADNOCক জৰুৰীকালীন পৰিস্থিতিত ভাৰতে ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা খাৰুৱা তেল সংৰক্ষণ কৰাৰ অনুমতি দিয়ে, লগতে ADNOCক সঞ্চিত খাৰুৱা তেলৰ কিছু অংশ বাণিজ্যিকভাৱে বিক্ৰী কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে ।
ইউ.এ.ই.ৰ অৱদান লীজত দিয়া ভাণ্ডাৰত সীমাবদ্ধ নহয়; ই ভাৰতৰ শক্তিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে খাৰুৱা তেলৰ স্থিৰ যোগান নিশ্চিত কৰে । এই ব্যৱস্থাই ভাৰতক প্ৰয়োজনৰ সময়ত ADNOCৰ বিশাল তেল ভাণ্ডাৰৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ প্ৰদান কৰে, যাৰ ফলত ভাৰতৰ জৰুৰীকালীন সঁহাৰি ক্ষমতা বৃদ্ধি হয় । লীজ ব্যৱস্থাত ভাৰতৰ কৌশলগত আন্তঃগাঁথনিত ইউ.এ.ই.ৰ দ্বাৰা বিত্তীয় বিনিয়োগো অন্তৰ্ভুক্ত আছিল, যি এই সঞ্চয় ভাণ্ডাৰবোৰ নিৰ্মাণ আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত ব্যয় পূৰণ কৰাত সহায় কৰে ।
লগতে পঢ়ক :মোদীৰ ব্ৰুণেই-ছিংগাপুৰৰ দ্বিপাক্ষিক ভ্ৰমণ; ভাৰত-প্ৰশান্ত অঞ্চলৰ বাবে কিমান গুৰুত্বপূৰ্ণ - PM Modi Brunei visit
