বিশেষ প্ৰতিবেদন ,৫ মাৰ্চ :২০১৯ চনৰ অক্টোবৰত ৪১ সংখ্যক ডিআৰডিঅ' সন্মিলনত ভাষণ দি তেতিয়াৰ সেনা প্ৰধান জেনেৰেল বিপিন ৰাৱাটে কৈছিল, "ভাৰত হৈছে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু গোলাবাৰুদৰ সৰ্ববৃহৎ আমদানিকৰ্তাসকলৰ ভিতৰত অন্যতম আৰু স্বাধীনতাৰ ৭০ বছৰৰ পিচত এই পৰ্যায় উপনীত হোৱাটো গৌৰৱৰ কথা ।" তেওঁ লগতে কৈছিল, "আমি নিশ্চিত যে আমি থলুৱা অস্ত্ৰ প্ৰণালীৰ সৈতে যুঁজ দিম আৰু পৰৱৰ্তী যুদ্ধত জয়ী হ'ম ।" যোৱা সপ্তাহত, বৰ্তমানৰ সেনা প্ৰধান জেনেৰেল মনোজ পাণ্ডেয়ে উল্লেখ কৰিছে যে সেনাই ২০২৫ চনৰ ভিতৰত ২.৫ লাখ কোটি টকাৰ ব্যয়ৰ সৈতে ২৩০ টা চুক্তি সম্পূৰ্ণ কৰিবলৈ ৩৪০ টা থলুৱা প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগৰ সৈতে সহযোগিতা কৰিছে ।
ভাৰতীয় নৌসেনাই যোৱা বছৰ অক্টোবৰত জ্যেষ্ঠ কামাণ্ডাৰসকলৰ সন্মিলনৰ পূৰ্বে এক বিবৃতি জাৰি কৰি উল্লেখ কৰিছিল যে ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত আত্মনিৰ্ভৰশীল হোৱাৰ লক্ষ্যৰে 'মেক ইন ইণ্ডিয়া'ৰ জৰিয়তে স্বদেশীকৰণ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে এক বিতং ৰোডমেপ কামাণ্ডাৰসকলে হাতত ল'ব । বৰ্তমানৰ নৌসেনা প্ৰধান এডমিৰেল হৰি কুমাৰে যোৱা মাহত এই প্ৰতিশ্ৰুতিক সমৰ্থন কৰি তেওঁ কৈছিল, "আমি আমাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নেতৃত্বৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ যে ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত আমি আত্মনিৰ্ভৰশীল হ'ম আৰু তাৰ বাবে, আমাক উদ্যোগৰ সহায়ৰ প্ৰয়োজন ।"
যোৱা বছৰ অক্টোবৰত ইণ্ডিয়ান এৰ'স্পেচ এণ্ড ডিফেন্সক দিয়া এক সাক্ষাৎকাৰত এয়াৰ চীফ মাৰ্শ্বেল ভি আৰ চৌধুৰীয়ে কয়, 'আইএএফৰ লক্ষ্য হৈছে এনে এক পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সৃষ্টি কৰা যি উদ্ভাৱনক উৎসাহিত কৰে আৰু গৱেষণা আৰু উন্নয়ন (আৰ আৰু ডি) প্ৰতিষ্ঠান, শিক্ষা, উদ্যোগ, ষ্টাৰ্ট-আপ আৰু আনকি ব্যক্তিগত উদ্ভাৱকসকলক জড়িত কৰি প্ৰতিৰক্ষাত প্ৰযুক্তি বিকাশত উদগনি দিয়ে ।"
সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে ইতিমধ্যে ঘৰুৱা প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগক সমৰ্থন কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা উপলব্ধি কৰিছে । ইউক্ৰেইন সংঘৰ্ষৰ পৰা লোৱা শিক্ষাৰ ওপৰত বক্তব্য ৰাখি চিডিএছ জেনেৰেল অনিল চৌহানে কয়, 'আমি বাহিৰৰ পৰা আমাৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ যোগানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হ'ব নোৱাৰো । এই বিবাদৰ পৰা আমি এটা ডাঙৰ শিক্ষা লোৱা উচিত ।"
শেহতীয়া সকলো সংঘৰ্ষই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ শিক্ষা দিছে, এখন ৰাষ্ট্ৰ ইয়াৰ নিৰ্দিষ্ট ভূখণ্ড আৰু কাৰ্যকৰী প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ সৈতে প্ৰতিৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত মুখ্যতঃ স্বাৱলম্বী হ'ব লাগিব । ইউক্ৰেইন ইয়াৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে পশ্চিমৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আৰু যোগানৰ হ্ৰাস হোৱাত যুদ্ধক্ষেত্ৰত মুখ্যতঃ প্ৰভাৱ পৰিছিল ।
পশ্চিমে ইউক্ৰেইনক প্ৰদান কৰা অস্ত্ৰবোৰ, আন ঠাইত অভিযানৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে । যাৰ ফলত ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ শোষণ প্ৰভাৱিত হৈছে, আমেৰিকাৰ আব্ৰাম টেংকবোৰ খুব সফল নোহোৱাৰ অন্যতম কাৰণ । আমেৰিকাৰ কংগ্ৰেছে অস্থায়ীভাৱে যোগান বন্ধ কৰি ইউক্ৰেইনক এক সংকটৰ মাজলৈ ঠেলি দিছিল । ইউৰোপে নিজেই কিভৰ দাবী পূৰণ কৰিবলৈ অক্ষম যি ৰাছিয়াক লাভান্বিত কৰিছে । ৰাছিয়াৰ প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগ ইয়াৰ বেছিভাগ প্ৰতিৰক্ষা প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে যথেষ্ট শক্তিশালী, এনেদৰে তেওঁলোকৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীক এক প্ৰান্ত প্ৰদান কৰে, উত্তৰ কোৰিয়া, ইৰাণ আৰু চীনে ইয়াৰ অভাৱ পূৰণ কৰে ।
নিৰ্মাতাসকলে যেতিয়াই ৰপ্তানি কৰা দেশৰ ওপৰত চাপ প্ৰয়োগ কৰিব বিচাৰে তেতিয়াই নতুন ক্ৰয় বা স্পেয়াৰ পাৰ্টছৰ যোগান বন্ধ কৰি দিয়ে । পাকিস্তানৰ এফ ১৬ বিমানখন আমেৰিকাৰ দ্বাৰা ২৪ ঘণ্টাই নিৰীক্ষণত থাকে । ইয়াৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ কেৱল তেওঁলোকৰ পৰাহে সংগ্ৰহ কৰিব পৰা যায় । আমেৰিকাই কাৰ্গিল সংঘৰ্ষৰ সময়ত ভাৰতলৈ জিপিএছ সেৱা অস্বীকাৰ কৰিছিল আৰু ডিআৰডিঅ'ক ইয়াক নিৰ্মাণ কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল । সেয়েহে, ভাৰতীয় নক্ষত্ৰমণ্ডলৰ বাবে নেভিগেশ্বনৰ জন্ম হৈছিল । ইয়াৰ উপৰিও, আমদানি ব্যয় অধিক । যদি একে সামগ্ৰী ভাৰতে বিক্ৰী কৰিব পাৰে নিযুক্তিৰ পথ মুকলি কৰিব পাৰে আৰু লগতে অৰ্থনীতি বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ।
প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদনত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা ২০১৪ চনত লাহে লাহে আৰম্ভ হৈছিল আৰু বছৰ বছৰ ধৰি ই বৃদ্ধি হৈ আছে । ব্যক্তিগত খণ্ডৰ বাবে দুৱাৰ মুকলি কৰাৰ লগতে অৰ্ডনেন্স ফেক্টৰী ব'ৰ্ডক নিগমীকৰণ কৰাটোৱে ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা নিৰ্মাণৰ দৃশ্যপট সলনি কৰিছিল । ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদন ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে । ই ২০১৭ চনত ৭৪০ কোটি টকাৰ পৰা ২০২৩ চনত এক লাখ কোটিতকৈও অধিক লৈ বৃদ্ধি পাইছে । ২০২৩ চনৰ মে' মাহৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ এক প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা ৰপ্তানি ২০১৩-১৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৬৮৬ কোটি টকাৰ পৰা ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰায় ১৬,০০০ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি পাইছে ।
যোৱা বছৰৰ নৱেম্বৰত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে ভাৰতক প্ৰতিৰক্ষা সঁজুলিৰ এক মুখ্য ৰপ্তানিকৰ্তা হিচাপে গঢ়ি তুলিবলৈ অহা ৫ বছৰত ৩৫,০০০ কোটি টকাৰ প্ৰতিৰক্ষা ৰপ্তানিত উপনীত হোৱাৰ লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰিছিল । প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে 'বিদেশী উৎসৰ পৰা প্ৰতিৰক্ষা ক্ৰয়ৰ ব্যয় ২০১৮-১৯ বৰ্ষৰ সামগ্ৰিক ব্যয়ৰ ৪৬ শতাংশৰ পৰা ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰত ৩৬.৭ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে ।' পৰৱৰ্তী এক বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে যোৱা বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰতিৰক্ষা ক্ৰয় বাজেটৰ ৭৫ শতাংশ ঘৰুৱা উৎসৰ পৰা ধাৰ্য কৰা হৈছিল ।