বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৪আগষ্ট :প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্বেখ হাছিনাই অপ্ৰত্যাশিতভাৱে পদত্যাগ কৰাৰ লগে লগে বাংলাদেশত পোন্ধৰ বছৰীয়া ৰাজনৈতিক স্থিৰতা হঠাতে থৰকবৰক হৈ পৰে । এইক্ষেত্ৰত ইতিহাসৰ এক পুনৰাবৃত্তি দেখা গৈছে । কিয়নো প্ৰায় পাঁচ দশক পূৰ্বে ১৯৭৫ চনৰ ১৫ আগষ্টত বাংলাদেশৰ প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰপতি শ্বেখ মুজিবুৰ ৰহমান আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালক বাংলাদেশ সেনাৰ নেতৃত্বত সংঘটিত এক অভ্যুত্থানত নিৰ্মমভাৱে হত্যা কৰা হৈছিল ।
ইফালে শ্বেখ হাছিনাৰ শাসন-ক্ষমতা বৰ্তমান সমাপ্ত হোৱাৰ লগে লগে বাংলাদেশে যি হিংসাত্মক সংঘৰ্ষৰ বশৱৰ্তী হৈ ৰাজনৈতিক সংকটৰ সন্মুখীন হৈছে, এইক্ষেত্ৰত দেশখন দক্ষিণ এছিয়াৰ আনকেইখনমান ৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে একে শাৰীত থিয় হৈছে । ১৯৭১ চনৰ মুক্তিযুদ্ধত অংশগ্ৰহণকাৰীসকলৰ বংশধৰসকলৰ বাবে ৩০% চৰকাৰী চাকৰি সংৰক্ষণ কৰা নীতিৰ বিৰোধিতা কৰা শিক্ষাৰ্থীসকলৰ নেতৃত্বত দেশজুৰি হোৱা ব্যাপক প্ৰতিবাদক আৱামী লীগ নেতৃত্বাধীন চৰকাৰৰ পতনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হিচাপে পৰিলক্ষিত হৈছে ।
ইয়াৰ উপৰি বাহ্যিক প্ৰভাৱ যেনে আমেৰিকা আৰু চীনৰ মাজত ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰতিযোগিতা আৰু মৌলবাদী উপাদানৰ প্ৰতি পাকিস্তানৰ মৌন সমৰ্থনে পৰিস্থিতি অধিক জটিল কৰি তুলিছে । যদিও ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ প্ৰতিবাদ এক তাৎক্ষণিক অনুঘটক আছিল আৰু বাহ্যিক কাৰকসকলে অধিক সূক্ষ্ম ভূমিকা পালন কৰিছিল, কিন্তু দুটা দীৰ্ঘদিনীয়া বিষয়- সীমিত গণতন্ত্ৰ আৰু ইছলামিক শক্তিৰ পুনৰুত্থানে বাংলাদেশৰ ৰাজনৈতিক দৃশ্যপট যথেষ্ট পৰিমাণে শোচনীয় কৰি দিছে আৰু এই বিষয়কেইটা নিবিড়ভাৱে পৰীক্ষা কৰাৰ যোগ্য ।
বাংলাদেশৰ যি গণতান্ত্ৰিক অভিজ্ঞতা সেয়া প্ৰত্যাহ্বান আৰু সীমিত সফলতাৰে পৰিপূৰ্ণ । ৰাষ্ট্ৰৰ আধাৰশিলা স্বৰূপ মতাদৰ্শ যেনে জাতীয়তাবাদ, গণতন্ত্ৰ, সমাজবাদ আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষতা নিৰন্তৰ বাধাৰ সন্মুখীন হৈছে । বাংলাদেশত গণতন্ত্ৰৰ সীমিত সফলতাৰ বাবে দুটা আন্তঃসংযোগযুক্ত কাৰকক দায়ী কৰিব পাৰি ।
| লগতে পঢ়ক :ভাৰতত আশ্ৰয় হাছিনাৰ: নতুন দিল্লী-ঢাকাৰ সম্পৰ্কত পৰিব নেকি প্ৰভাৱ ? - India Bangladesh relation |
প্ৰথমতে, ৰাজনৈতিক শাসনসমূহে বিশেষকৈ আৱামী লীগৰ নেতৃত্বত, গণতান্ত্ৰিক নীতিসমূহ সম্পূৰ্ণৰূপে গ্ৰহণ কৰিবলৈ অনিচ্ছুক হৈ আহিছে । ১৯৭৫ চনত শ্বেখ মুজিবুৰ ৰহমানৰ হত্যা আৰু ২০২৪ চনত শ্বেখ হাছিনাক ক্ষমতাচ্যুত কৰাৰ লগতে নিৰ্বাচিত চৰকাৰৰ স্বৈৰাচাৰী প্ৰৱণতাৰ ফলত এক ভঙ্গুৰ ৰাজনৈতিক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হৈছে । বাংলাদেশৰ স্বাধীনতাৰ প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত শ্বেখ মুজিবুৰ ৰহমানৰ শাসন আৰু শ্বেখ হাছিনাৰ পোন্ধৰ বছৰীয়া শাসনৰ মাজত এক আকৰ্ষণীয় সমান্তৰালতাই বিৰোধীবিহীনতা, ব্যাপক দুৰ্নীতি আৰু স্বৈৰাচাৰী সিদ্ধান্ত গ্ৰহণক চিহ্নিত কৰিছে আৰু এই শাসনসমূহে সন্মুখীন হোৱা বৈধতাৰ সংকটত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাইছে ।
২০০৯ চনৰ জানুৱাৰীৰ পৰা ২০২৪ চনৰ আগষ্টলৈকে শ্বেখ হাছিনাৰ দ্বিতীয়টো কাৰ্যকাল বাংলাদেশৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাসত বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ । বহু বছৰৰ অনিশ্চয়তা আৰু সামৰিক সমৰ্থিত তত্ত্বাৱধায়ক চৰকাৰৰ পিচত, শ্বেখ হাছিনাৰ নেতৃত্বত মহাজোঁটে ২০০৮ চনৰ ডিচেম্বৰৰ নিৰ্বাচনত বিপুল বিজয় সাব্যস্ত কৰে আৰু ২০০৯ চনত ক্ষমতা দখল কৰে ।
২০০৮ চনত আৱামী লীগে লাভ কৰা অভূতপূৰ্ব জনাদেশে বাংলাদেশী জনসাধাৰণৰ আশা আৰু আকাংক্ষাক প্ৰতিফলিত কৰিছিল । যদিও চৰকাৰে দৰিদ্ৰতা দূৰ কৰা, নিযুক্তি সৃষ্টি কৰা আৰু স্থিৰতা নিশ্চিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অগ্ৰগতি লাভ কৰিছিল, ই এক সামগ্ৰিক আৰু অংশগ্ৰহণমূলক ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা গঢ়ি তোলাৰ বাবে যথেষ্ট নাছিল । ২০১৪, ২০১৮ আৰু ২০২৪ চনত পৰৱৰ্তী সাধাৰণ নিৰ্বাচন বিৰোধীয়ে বৰ্জন কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষেত্ৰত এইটো স্পষ্ট হৈছিল ।
সমালোচকসকলে যুক্তি দিছিল যে বাংলাদেশত গণতন্ত্ৰ নিঃশেষ হৈ আহিছে, নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াবোৰ হিংসা আৰু প্ৰৱঞ্চনাৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে । তদুপৰি, প্ৰতিনিধিত্ব, অধিকাৰ আৰু আইনৰ শাসনৰ দৰে গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধ বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰৰ প্ৰদৰ্শন হ্ৰাস হোৱাৰ লগে লগে অৰ্থনৈতিক বিকাশত শ্বেখ হাছিনাৰ অৱদানৰ বিষয়ে ৰাইজৰ ধাৰণা হ্ৰাস হ'বলৈ ধৰিলে ।
| লগতে পঢ়ক :হাছিনাৰ অভিযোগ আৰু ছেইণ্ট মাৰ্টিন দ্বীপৰ ভূ-কৌশলগত গুৰুত্ব - Importance of St Martin Island |
যিকোনো গণতন্ত্ৰত সুৰক্ষা কৱচ হিচাপে কাম কৰা এক শক্তিশালী, বৈধ আৰু গণতান্ত্ৰিক বিৰোধীৰ অনুপস্থিতিত আৱামী লীগ চৰকাৰে বিৰোধী, ইছলামবাদী, নাগৰিক সমাজ সংগঠন আৰু সাধাৰণ নাগৰিকৰ সমৰ্থনত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ সংগঠিত হিংসাত্মক প্ৰতিবাদৰ মাজত ক্ষমতাৰ ওপৰত নিজৰ দখল বজাই ৰাখিবলৈ সংগ্ৰাম কৰিবলগা হৈছিল ।