নিউজ ডেস্ক, ১০ এপ্ৰিল: বিদেশী মুদ্ৰাৰ আদান-প্ৰদান প্ৰাথমিক মানৱ সভ্যতা তথা বাণিজ্যিক পথ আৰু বাণিজ্যৰ আগমনৰ পৰাই আৰম্ভ হয় । ১৯৫০ চনত সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহী, কুৱেইট, বাহৰেইন, ওমান, কাটাৰ আদি দেশত ভাৰতীয় টকাক আইনী নিবিদা হিচাপে বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । কিন্তু ১৯৬৬ চনৰ ভিতৰত ভাৰতৰ মুদ্ৰাৰ বিমুদ্ৰাকৰণৰ ফলত ভাৰতীয় টকাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ এই দেশসমূহত সাৰ্বভৌম মুদ্ৰাৰ প্ৰচলন হয় ।
দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ শেষৰ পৰা ১৯৭১ চনৰ আগষ্টলৈকে আমেৰিকান ডলাৰ আৰু ষ্টাৰলিং পাউণ্ড আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰধান মুদ্ৰা আছিল । ১৯৭১ চনৰ ১৫ আগষ্টত ৰাষ্ট্ৰপতি নিক্সনে আমেৰিকান ডলাৰক গোল্ডৰ সৈতে ডি-লিংকিং কৰাৰ কথা ঘোষণা কৰে । ডলাৰৰ সৈতে সোণৰ সংযোগ বিচ্ছিন্ন হোৱাৰ পিছত লাহে লাহে কিন্তু ক্ৰমাগতভাৱে জাৰ্মান মাৰ্ক আৰু জাপানীজ য়েনেও তেতিয়াৰ আগশাৰীৰ মুদ্ৰা ইউ এছ ডলাৰ আৰু ব্ৰিটিছ পাউণ্ডৰ সৈতে প্ৰতিযোগিতাত অৱতীৰ্ণ হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে ।
১৯৭৪ চনৰ পেট্ৰ'লিয়াম সংকটে মুদ্ৰাৰ সমস্যা আৰু অধিক ভয়াৱহ কৰি তুলিছিল । বহু দেশে মুদ্ৰাৰ ভাসমান আৰু প্ৰতিযোগিতামূলক বিভাজনৰ আশ্ৰয় লৈছিল । আৰ বি আইয়ে ১৯৯৪ চনত সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ সৈতে জড়িত চলিত একাউণ্ট লেনদেনত ভাৰতীয় টকা সম্পূৰ্ণৰূপে পৰিৱৰ্তনযোগ্য কৰি তুলিছিল ।
সম্পূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনশীলতাৰ অৰ্থ হ’ল কেন্দ্ৰীয় কৰ্তৃপক্ষৰ কোনো পূৰ্ব অনুমোদন অবিহনে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বজাৰত ভাৰতীয় টকা বিনিময় কৰি যিকোনো বিদেশী মুদ্ৰা ক্ৰয় কৰিব পাৰি ।
টকাৰ আন্তৰ্জাতিককৰণে ভাৰতৰ ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱ বৃদ্ধি কৰিব পাৰে । ই অন্য দেশৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰিব পাৰে, দ্বিপাক্ষিক বাণিজ্যিক চুক্তিৰ সুবিধা প্ৰদান কৰিব পাৰে, কূটনৈতিক সম্পৰ্কক প্ৰসাৰিত কৰিব পাৰে । ট্ৰিফিনৰ দ্বিধাদ্বন্দ্ব ভাৰতৰ ঘৰুৱা অৰ্থনীতিৰ স্থিতিশীলতা বজাই ৰখা আৰু টকাৰ বিশ্বব্যাপী চাহিদা পূৰণৰ মাজৰ সংঘাত হিচাপে প্ৰকাশ পাব পাৰে ।
এই বিৰোধী দাবীসমূহৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰাটো দেশৰ অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতাত বিৰূপ প্ৰভাৱ নেপেলোৱাকৈ টকাক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰা হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ প্ৰক্ৰিয়াত এক প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰিছে । ইয়াত এখন দেশৰ ঘৰুৱা মুদ্ৰানীতিৰ লক্ষ্য আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংৰক্ষিত মুদ্ৰা ইছ্যুকাৰী হিচাপে ইয়াৰ ভূমিকাৰ মাজৰ সংঘাতৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে ।
বিশ্বৰ সকলো ঠাইতে ডলাৰ একমাত্ৰ গ্ৰহণযোগ্য মুদ্ৰা হোৱাৰ বাবে এছিয়াৰ বজাৰসমূহে আমেৰিকান ডলাৰৰ কাৰ্যকৰী বিকল্প হিচাপে অন্য মুদ্ৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ইয়াৰ গুৰুত্ব আৰু শক্তিশালীকৰণ অবিৰত ।
১ জুন, ২০২৩ তাৰিখে দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ কেপ টাউনত অনুষ্ঠিত বৈঠকৰ পিচত প্ৰকাশিত (ব্ৰাজিল, ৰাছিয়া, ভাৰত, চীন আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকা) ব্ৰিকছ বৈদেশিক পৰিক্ৰমা আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক দপ্তৰৰৰ মন্ত্ৰীসকলৰ যুটীয়া বিবৃতিত ইয়াৰ সদস্যসকলৰ লগতে তেওঁলোকৰ বাণিজ্যিক অংশীদাৰসকলৰ মাজত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য আৰু বিত্তীয় লেনদেনত স্থানীয় মুদ্ৰাৰ ব্যৱহাৰত উদগনি দিয়াৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়।
আই এম এফে চীনৰ আৰ এম বি (ৰেনমিনবি)ৰ সমান্তৰালভাৱে ভাৰতীয় টকা (আই এন আৰ)ক সম্ভাৱ্য আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰা হিচাপে চিনাক্ত কৰে । গ্ৰহণযোগ্য আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰাৰ অৰ্থ হ’ল ভাৰতীয় টকাক আৱাসী আৰু অনাবাসীসকলৰ লেনদেনত আৰু বিশ্ব বাণিজ্যৰ বাবে সংৰক্ষিত মুদ্ৰা হিচাপে মুক্তভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব ।
সকলো ৰপ্তানি আৰু আমদানি লেনদেন ভাৰতীয় টকাত চালান কৰিব লাগিব । ইয়াৰ দ্বাৰা মূলধনী-একাউণ্ট লেনদেনৰ সুবিধাও কৰা হ’ব । ভাৰতীয় টকাৰ আন্তৰ্জাতিককৰণৰ সুফল একাধিক ।
৫ জুলাই, ২০২৩ তাৰিখে, ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ (আৰবিআই) আন্তঃ-বিভাগীয় গোটে (আইডিজি) ভাৰতৰ মুদ্ৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ বাবে এক ৰোডমেপ উপস্থাপন কৰে । ভাৰতে মূলধন-একাউণ্ট লেনদেনবোৰো সক্ষম কৰিছে, যেনে কৰ্প'ৰেট প্ৰতিষ্ঠানবোৰক বাহ্যিক বাণিজ্যিক ঋণ আৰু মচলা বণ্ডৰ জৰিয়তে সম্পদ সংগ্ৰহ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া (ভাৰতৰ বাহিৰৰ ভাৰতীয় প্ৰতিষ্ঠানবোৰে জাৰী কৰা টকা-নিৰ্ধাৰিত বণ্ড)।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য নিষ্পত্তিৰ বাবে টকাৰ তাৎপৰ্যই ২০২২ চনৰ জুলাই মাহৰ আৰ বি আইৰ আঁচনিৰ জৰিয়তে অধিক মনোযোগ লাভ কৰিছিল, ভাৰতীয় বণ্ড বজাৰত উদ্বৃত্ত টকা বিনিয়োগৰ নমনীয়তাকে ধৰি অধিক ব্যাপক কাঠামো সৃষ্টি কৰি বহিঃবাণিজ্যৰ টকা নিষ্পত্তিৰ অনুমতি দিছিল । ছোভিয়েট কমিউনিষ্ট যুগত ভাৰতৰ এটা নিৰ্দিষ্ট টকা-ৰাবলৰ সম্পৰ্ক আছিল ।
ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ বিভাজনৰ পিচত সেই সম্পৰ্ক পৰিত্যাগ কৰা হৈছিল । ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ভাৰতে আৰ বি আইৰ দ্বাৰা আৰম্ভ কৰা ভাৰতীয় টকাৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য নিষ্পত্তি (আই এন আৰ) ব্যৱস্থাৰ অংশ হিচাপে ৰাছিয়াৰ সৈতে টকাৰ বৈদেশিক বাণিজ্যৰ প্ৰথম নিষ্পত্তিৰ পথ প্ৰদৰ্শক হয় । এই মাইলৰ খুঁটিৰ লেনদেনে খাৰুৱা তেল আমদানিৰ ওপৰত আনুমানিক ৩০ বিলিয়ন ডলাৰৰ ডলাৰৰ বহিঃপ্ৰবাহ ৰাহি কৰাৰ কথা ।
তেল ৰপ্তানিকাৰী দেশ বা ভাৰতৰ বাণিজ্যঘাটি থকা দেশবোৰৰ সৈতে ভাৰতীয় টকাত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য লেনদেনৰ চালান আৰু নিষ্পত্তিৰ ফলত ভাৰতৰ চলিত একাউণ্ট ঘাটি (চিএডি) হ্ৰাস হ'ব আৰু বৃহৎ বৈদেশিক মুদ্ৰা সঞ্চয় বজাই ৰখাৰ বোজা হ্ৰাস হ'ব । ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেঙ্কে 22 খন দেশৰ বেংকক ভাৰতীয় টকাত পৰিশোধ নিষ্পত্তি কৰাৰ বাবে বিশেষ ভষ্ট্ৰো টকা একাউণ্ট (এছভিআৰএ) খোলাৰ অনুমতি দিছিল ।