বিশেষ প্ৰতিবেদন : বিত্তমন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে শনিবাৰে ভাৰতৰ দৰে উদীয়মান অৰ্থনীতিৰ বাবে বিদেশী মূলধন লাভ কৰাৰ বাবে বৃহৎ ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাসমূহৰ দ্বাৰা নিৰপেক্ষ আৰু সঠিক সাৰ্বভৌম ৰেটিং দাবী কৰে । মুডিজ ষ্টেণ্ডাৰ্ড এণ্ড পুয়াৰ্ছ এণ্ড ফিচৰ দৰে বৃহৎ ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ সাৰ্বভৌম ৰেটিঙত নিৰপেক্ষতা আৰু শুদ্ধতাৰ বিষয়টো উত্থাপন কৰা সীতাৰমণ প্ৰথম বিত্তমন্ত্ৰী নহয়, কিয়নো দেশৰ নেতাসকলে অনুভৱ কৰে যে ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ আকাৰ আৰু বিকাশৰ হাৰৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত দেশখনে ৰেটিং উন্নীতকৰণৰ যোগ্য ।
বিত্তমন্ত্ৰীৰ আহ্বান
বিত্তমন্ত্ৰীয়ে তেওঁলোকৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰা ৰেটিং পদ্ধতি উন্নত কৰাৰ বাবেও ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাসমূহৰ পৰা আশা কৰে । তেওঁ উদীয়মান বজাৰ আৰু উন্নয়নশীল অৰ্থনীতিৰ (ইএমডিই) বাবে সাৰ্বভৌম ৰেটিঙত নিৰপেক্ষতা আৰু শুদ্ধতাৰ বিষয়টো উত্থাপন কৰে আৰু বহুপাক্ষিক ঋণ প্ৰদান কাৰী প্ৰতিষ্ঠান -আন্তৰ্জাতিক মুদ্ৰা নিধি (আইএমএফ)ৰ এই বছৰৰ বাৰ্ষিক সভাত ভাষণ প্ৰদান কৰে ।
ৱাশ্বিংটন ডিচিত পৰিচালনা সঞ্চালকৰ গোলকীয় নীতি কাৰ্যসূচী সন্দৰ্ভত আইএমএফচিৰ পূৰ্ণাংগ অধিৱেশনত ভাষণ দি বিত্ত মন্ত্ৰীয়ে গুৰুত্ব আৰোপ কৰে যে সাৰ্বভৌম ৰেটিঙে মূলধনৰ ন্যায্য প্ৰৱেশাধিকাৰ আৰু ব্যক্তিগত বিনিয়োগ আকৰ্ষিত কৰাৰ উন্নত সামৰ্থ্য নিশ্চিত কৰাৰ বাবে উদীয়মান আৰু উন্নয়নশীল অৰ্থনীতিৰ অৰ্থনৈতিক বুনিয়াদক অধিক সঠিকভাৱে প্ৰতিফলিত কৰিব লাগে ।
বিত্তমন্ত্ৰীয়ে কয়, "তেওঁলোকৰ বাবে মূলধনৰ ব্যয় নিশ্চিত কৰাৰ বাবে ইএমডিইৰ অৰ্থনৈতিক বুনিয়াদৰ বাবে পৰ্যাপ্ত হিচাপ ৰখাৰ বাবে সাৰ্বভৌম ৰেটিঙৰ প্ৰয়োজন আছে আৰু ব্যক্তিগত মূলধন আকৰ্ষিত কৰাৰ তেওঁলোকৰ সামৰ্থ্য ৰক্ষা কৰা হয় ।"
সীতাৰমণে ৰেটিং পদ্ধতি উন্নত কৰাৰ বাবে ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্ক বৃদ্ধি কৰাৰ বাবেও আহ্বান জনায়, যাতে এই সংস্থাবোৰে এখন দেশৰ পৰিশোধ ক্ষমতা আৰু অৰ্থনৈতিক স্থিতিস্থাপকতা অধিক সঠিকভাৱে ধৰি ৰাখে ।
বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ মতে, তেওঁ ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ কথাও উল্লেখ কৰে আৰু পৰিশোধ কৰাৰ সামৰ্থ আৰু ইচ্ছা প্ৰতিফলিত কৰা মৌলিক বিষয়বোৰ ৰক্ষা কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ পদ্ধতিৰ উন্নতিৰ বাবে আহ্বান জনায় ।
ভাৰতৰ সাৰ্বভৌম ক্ৰেডিট ৰেটিং
তিনিটা বৃহৎ ৰেটিং সংস্থা হৈছে এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছ, ফিচ ৰেটিংছ আৰু মুডিজ ইনভেষ্টৰ চাৰ্ভিচ । এই সংস্থাবোৰৰ অৰ্থনীতিবিদ আৰু বিশেষজ্ঞসকলে এখন দেশৰ অৰ্থনীতিৰ বিভিন্ন দিশ যেনে ইয়াৰ বিকাশৰ হাৰ, চৰকাৰী ব্যয়ৰ গঠন, ঋণৰ স্থিতি আৰু অৰ্থনীতিৰ মৌলিক শক্তি আৰু দুৰ্বলতা আদি অধ্যয়ন আৰু বিশ্লেষণ কৰি দেশৰ বাবে ৰেটিং আৱণ্টন কৰে ।
বিদেশী বিনিয়োগকাৰীসকলে এখন দেশৰ বিষয়ে তেওঁলোকৰ বিনিয়োগৰ সিদ্ধান্ত ল'বলৈ এই সাৰ্বভৌম ৰেটিংবোৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে; যদি এখন দেশৰ সাৰ্বভৌম ৰেটিং সৰ্বাধিক হয় তেন্তে ই বহুত কম ঋণ ব্যয়ত পুঁজি লাভ কৰিব পাৰে ।
আনহাতে, যদি এখন দেশৰ সাৰ্বভৌম ৰেটিং কম হয়, তেন্তে ইয়াৰ ঋণ লোৱাৰ ব্যয় বহুত বেছি হয়, যি দেশত প্ৰচলিত সূতৰ হাৰৰ ওপৰত ব্যাপক প্ৰভাৱ পেলায় । ভাৰতে এক দশকৰো অধিক সময় ধৰি ৰেটিং উন্নীতকৰণ বিচাৰি আছে ।
উদাহৰণ স্বৰূপে, ২০১৩ চনৰ মে' মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী মনমোহন সিঙৰ দ্বিতীয় কাৰ্যকালত তদানীন্তন বিত্ত মন্ত্ৰী পি চিদাম্বৰমে ৰাজহুৱাভাৱে দেশৰ বাবে ৰেটিং উন্নীতকৰণৰ আহ্বান জনাইছিল ।
শীৰ্ষ তিনিটা ৰেটিং সংস্থাৰ অন্যতম এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছে দুবছৰ পূৰ্বে ২০১১ চনত ভাৰতৰ ৰেটিং সংশোধন কৰিছিল, কিন্তু স্পষ্টতঃ ই ইয়াৰ অৰ্থনীতিৰ মৌলিক শক্তিৰ বাবে দেশৰ প্ৰত্যাশা অনুসৰি নাছিল । ২০১৪ চনত চৰকাৰ পৰিৱৰ্তনৰ পিছত তদানীন্তন বিত্ত মন্ত্ৰী অৰুণ জেটলীয়েও দেশৰ ৰেটিং উন্নীতকৰণৰ বাবে আহ্বান জনায় ।
অৱশ্যে, এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ ৰেটিং উন্নীতকৰণ কেৱল ১৩ বছৰৰ ব্যৱধানৰ পিছত এই বছৰৰ মে' মাহত আহিছিল যেতিয়া এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছে ভাৰতৰ বাবে ইয়াৰ দৃষ্টিভংগী স্থিৰৰ পৰা ইতিবাচকলৈ সংশোধন কৰিছিল ।
এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছে ইয়াৰ 'BBB-' দীৰ্ঘম্যাদী আৰু 'A-3' হ্ৰস্বম্যাদী অবাঞ্ছিত বিদেশী আৰু স্থানীয় মুদ্ৰা সাৰ্বভৌম ক্ৰেডিট ৰেটিং বজাই ৰাখিছে, লগতে 'BBB+'ত স্থানান্তৰ আৰু ৰূপান্তৰযোগ্যতা মূল্যাঙ্কন বজাই ৰাখিছে ।
একেদৰে, মুডিজ ইনভেষ্টৰ চাৰ্ভিছৰ ক্ষেত্ৰত ক্ৰেডিট ৰেটিং এজেঞ্চিয়ে ১৩ বছৰৰ ব্যৱধানৰ পিছত ভাৰতৰ ৰেটিং Baa3 ৰ পৰা Baa2 লৈ উৰ্ধমুখীভাৱে সংশোধন কৰিছ ।
মুডিজ ইনভেষ্টৰ চাৰ্ভিছে ১৯৯৮ চনত ভাৰতক প্ৰথম ক্ৰেডিট ৰেটিং প্ৰদান কৰিছিল । তেতিয়া ই ঘৰুৱা মুদ্ৰাত নিৰ্ধাৰিত Ba1 (অনুমানমূলক) দীৰ্ঘম্যাদী চৰকাৰী বণ্ড জাৰি কৰিছিল । বিদেশী মুদ্ৰা বেংকৰ জমাৰ ওপৰত দীৰ্ঘম্যাদী দেশৰ সৰ্বোচ্চ সীমাকো অনুমান বুলি গণ্য কৰা হৈছিল । ১৩ বছৰৰ অন্তত মুডিজ ইনভেষ্টৰ চাৰ্ভিছে ২০১১ চনত Ba1ৰ পৰা Baa3 লৈ (অনুমানিকৰ পৰা বিনিয়োগ গ্ৰেডলৈ) দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে ভাৰতৰ ক্ৰেডিট ৰেটিং উন্নীত কৰে ।
এই ৰেটিংবোৰ ২০১৭ চনত মুডিজৰ দ্বাৰা Baa3 ৰ পৰা Baa2 লৈ উন্নীত কৰিছিল । ই তেতিয়াৰ বিত্তমন্ত্ৰী অৰুণ জেটলীক বিগত কেইবা বছৰত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা পদক্ষেপসমূহৰ বিলম্বিত স্বীকৃতি হিচাপে ৰেটিং কাৰ্যক অভিহিত কৰিবলৈ বাধ্য কৰিছিল ।
২০২৪ চনত ভাৰতৰ ৰেটিং
এই বছৰৰ মে' মাহত, এছ এণ্ড পি গ্লোবেল ৰেটিংছে ভাৰতৰ বাবে ইয়াৰ পূৰ্বৰ 'স্থিৰ' স্থিতিৰ পৰা 'ইতিবাচক' লৈ উন্নীত কৰে । অৱশ্যে, এই বছৰ তিনিটা সংস্থাৰ ভিতৰত এটা, ফিচ ৰেটিংছে ভাৰতৰ সাৰ্বভৌম ৰেটিং আৰু দৃষ্টিভংগী একে স্তৰতে ৰাখিছে ।
চলিত বৰ্ষৰ আগষ্টত ফিচ ৰেটিংছে প্ৰকাশ কৰা ৰেটিং দৃষ্টিভংগী অনুসৰি, ভাৰতৰ দীৰ্ঘম্যাদী বৈদেশিক-মুদ্ৰা জাৰীকৰ্তা ডিফল্ট ৰেটিং (আইডিআৰ) এক স্থিৰ দৃষ্টিভংগীৰ সৈতে 'BBB-'ত আছে । যাৰ বাবে বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে শনিবাৰে আইএমএফৰ বাৰ্ষিক পূৰ্ণাংগ অধিৱেশনত ভাষণ দি সাৰ্বভৌম ৰেটিং সংস্থাসমূহৰ দ্বাৰা নিৰপেক্ষ আৰু সঠিক ৰেটিঙৰ বাবে আহ্বান জনাইছে ।
ভাৰত চৰকাৰে সদায়ে এনে স্থিতি বজাই ৰাখিছে যি সাৰ্বভৌম ক্ৰেডিট ৰেটিঙৰ ইতিহাসত কেতিয়াও নহয়, যাক বিশ্বৰ পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতিক বিনিয়োগ গ্ৰেডৰ (BBB-/Baa3) নিম্নতম স্তৰ হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে । চৰকাৰী সূত্ৰই ইয়াক ক্ৰেডিট ৰেটিং সংস্থাৰ (চিআৰএ) পক্ষপাতিত্ব বুলি বৰ্ণনা কৰে যি অৰ্থনৈতিক আকাৰ আৰু তেওঁলোকৰ ঋণ পৰিশোধ কৰাৰ সামৰ্থ্য প্ৰতিফলিত কৰে, পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতিক মুখ্যতঃ AAA মূল্যাংকন কৰা হৈছে ।
যদিও চীন ২০০৫ চনত পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি হৈ পৰিছিল আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত ইয়াৰ ৰেটিং A-/A2 লৈ উন্নীত কৰা হৈছিল, কিন্তু ২০১৯ চনত ভাৰত পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি হোৱা স্বত্বেও, ই বিনিয়োগ-শ্ৰেণীৰ দেশবোৰৰ নিম্নতম স্তৰত আছে ।
