বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২২ জুলাই : সোমবাৰে লোকসভাত কেন্দ্ৰীয় বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে পৰিসাংখ্যিক পৰিশিষ্টৰ সৈতে ২০২৩-২৪ বৰ্ষৰ অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা উপস্থাপন কৰে । অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা হৈছে অৰ্থনৈতিক স্থিতি পৰ্যালোচনাৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ পূৰ্বে চৰকাৰে উপস্থাপন কৰা এক বাৰ্ষিক দস্তাবেজ ।
এই প্ৰতিবেদনে অৰ্থনীতিৰ হ্ৰস্বৰ পৰা মধ্যম্যাদী সম্ভাৱনাৰ এক অৱলোকনো প্ৰদান কৰে । মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টাৰ তত্ত্বাৱধানত বিত্ত মন্ত্ৰণালয়ৰ অৰ্থনৈতিক পৰিক্ৰমা বিভাগৰ অৰ্থনৈতিক বিভাগে এই অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা প্ৰস্তুত কৰে ।
দেশৰ প্ৰথম অৰ্থনৈতিক সমীক্ষা প্ৰকাশ পাইছিল 1950-51 চনত । সেই সময়ত ই বাজেট দস্তাবেজৰ অংশ আছিল । 1960-ৰ দশকত ইয়াক কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ পৰা পৃথক কৰা হয় আৰু বাজেট উপস্থাপনৰ এদিন পূৰ্বে উত্থাপন কৰাৰ পৰম্পৰা আৰম্ভ হয় ।
| লগতে পঢ়ক :শক্তিশালী স্থিতিত আছে ভাৰতীয় অৰ্থনীতি: অৰ্থনৈতিক জৰীপ 2023-24 - Monsoon Session of Parliament 2024 |
অৰ্থনৈতিক সমীক্ষাৰ কেইটামান বিশেষ দিশ
এপ্ৰিল ৱৰ্ল্ড ইকন'মিক আউটলুক (April World Economic Outlook) অনুসৰি, ২০২৩ চনত বিশ্বজুৰি অৰ্থনৈতিক বিকাশ ৩.২ শতাংশ হৈছে । ইয়াত দেশবোৰৰ মাজত বিকাশৰ প্ৰকাৰবোৰ বিপৰীত হৈ পৰিছে ।
দেশবোৰৰ বিকাশৰ প্ৰদৰ্শনৰ যথেষ্ট পাৰ্থক্যৰ কাৰণ হৈছে ঘৰুৱা গাঁথনিগত সমস্যা, ভূ-ৰাজনৈতিক সংঘাত আৰু মুদ্ৰা নীতি কঠোৰ কৰাৰ প্ৰভাৱ ।
ভাৰতৰ অৰ্থনীতিয়ে ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত গঠন কৰা গতিক ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষলৈ আগবঢ়াই নিছে যদিও বিভিন্ন বাহ্যিক প্ৰত্যাহ্বানো আছিল । ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতৰ প্ৰকৃত জিডিপি (India's real GDP) 8.2 শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে । ই ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ চাৰিটা ত্ৰৈমাসিকৰ ভিতৰত তিনিটাত 8 শতাংশৰ সীমা অতিক্ৰম কৰিছে । সূক্ষ্ম-অৰ্থনৈতিক স্থিৰতা বৰ্তাই ৰখাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটোৱে এইটো নিশ্চিত কৰিছে যে বাহ্যিক প্ৰত্যাহ্বানবোৰে ভাৰতৰ অৰ্থনীতিত নিম্নতম প্ৰভাৱ পেলাবলৈ সক্ষম হৈছে ।
কেপেক্সৰ ওপৰত চৰকাৰৰ গুৰুত্ব আৰু ব্যক্তিগত বিনিয়োগত নিৰন্তৰ গতিয়ে মূলধন গঠনৰ বিকাশ (capital formation growth) বৃদ্ধি কৰিছে । ২০২৩-২৪ চনত বাস্তৱ ক্ষেত্ৰত মুঠ স্থিৰ মূলধন গঠন ৯ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে । ই আগলৈ গৈ সুস্থ কৰ্প'ৰেট আৰু বেঙ্ক বেলেন্স শ্বীটে ব্যক্তিগত বিনিয়োগ অধিক শক্তিশালী কৰিব । আৱাসিক ৰিয়েল ইষ্টেট বজাৰৰ ইতিবাচক প্ৰৱণতাই সূচায় যে ঘৰুৱা খণ্ডৰ মূলধন গঠন যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে । বিশ্বজনীন সমস্যা, যোগান শৃংখলা ব্যাহত হোৱা আৰু বাৰিষাৰ ব্যাঘাতৰ ফলত মুদ্ৰাস্ফীতিৰ চাপ প্ৰশাসনিক আৰু মুদ্ৰা নীতিৰ সঁহাৰিৰ দ্বাৰা নিপুণভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হৈছে । ফলস্বৰূপে ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত গড় 6.7 শতাংশৰ পিচত ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি 5.4 শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে ।
সম্প্ৰসাৰণমূলক ৰাজহুৱা বিনিয়োগ সত্ত্বেও সাধাৰণ চৰকাৰৰ বিত্তীয় ভাৰসাম্য (fiscal balances of the general government) ক্ৰমান্বয়ে উন্নত হৈছে । প্ৰক্ৰিয়াগত সংস্কাৰ, ব্যয় সংযম আৰু বৰ্ধিত ডিজিটাইজেচনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত কৰ সংগ্ৰহৰ লাভে ভাৰতক এই সূক্ষ্ম ভাৰসাম্য লাভ কৰাত সহায় কৰে ।
সামগ্ৰীৰ বিশ্বজনীন চাহিদা হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত বাহ্যিক ভাৰসাম্যৰ ওপৰত হেঁচা পৰিছে, কিন্তু শক্তিশালী সেৱা ৰপ্তানিয়ে ইয়াক মুখ্যত সন্তুলিত কৰে । ফলস্বৰূপে, ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত চি এ ডি (CAD) জিডিপিৰ 0.7 শতাংশ আছিল । ই ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত জিডিপিৰ 2.0 শতাংশ ঘাটিৰ পৰা উন্নত হৈছে । ভাৰতীয় অৰ্থনীতি মহামাৰীৰ পিচত এক সুশৃংখল গতিত পুনৰুদ্ধাৰ আৰু সম্প্ৰসাৰিত হৈছে ।
২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰকৃত জিডিপি ২০২০ বিত্তীয় বৰ্ষৰ স্তৰতকৈ 20 শতাংশ অধিক আছিল, যিটো কেৱল কেইখনমান মুখ্য অৰ্থনীতিৰ দেশেহে অৰ্জন কৰিছিল । ভূ-ৰাজনৈতিক, বিত্তীয় বজাৰ আৰু জলবায়ুৰ বিপদাশংকা সত্ত্বেও ২০২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত শক্তিশালী বিকাশৰ সম্ভাৱনা অব্যাহত থাকিব বুলি পূৰ্বানুমান কৰিব পাৰি ।
২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস হৈছে
২০২২ বিত্তীয় বৰ্ষ আৰু ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ক'ভিড-19 মহামাৰী, ভূ-ৰাজনৈতিক উত্তেজনা আৰু যোগান ব্যাহত হোৱাৰ ফলত বিশ্বজুৰি মুদ্ৰাস্ফীতিৰ চাপ বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছিল । ভাৰতত আন্তৰ্জাতিক সংঘৰ্ষ আৰু খাদ্য ব্যয় প্ৰভাৱিত কৰা প্ৰতিকূল বতৰৰ পৰিস্থিতিৰ বাবে উপভোক্তা সামগ্ৰী আৰু সেৱাবোৰত মূল্যবৃদ্ধিৰ সন্মুখীন হ'বলগা হৈছিল । অৱশ্যে ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে সময়মতে গ্ৰহণ কৰা নীতিগত হস্তক্ষেপ আৰু ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেঙ্কৰ মূল্য স্থিৰতা ব্যৱস্থাই খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি 5.4 শতাংশত সীমাবদ্ধ ৰখাত সহায় কৰিছিল, ই হৈছে মহামাৰীৰ পৰৱৰ্তী সময়ত সৰ্বনিম্ন স্তৰ ।
মূল মুদ্ৰাস্ফীতি 4 বছৰৰ নিম্নতম স্তৰলৈ হ্ৰাস
২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত সামগ্ৰী আৰু সেৱা দুয়োটাতে খুচুৰা মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস হোৱাটো মূল মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাসৰ দ্বাৰা চালিত হৈছিল । মূল সেৱাৰ মুদ্ৰাস্ফীতি ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৯ বছৰৰ নিম্নতম স্তৰলৈ হ্ৰাস পাইছে; একে সময়তে মূল সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতিও চাৰি বছৰৰ নিম্নতম স্তৰলৈ হ্ৰাস পাইছে । ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত উদ্যোগবোৰলৈ মুখ্য ইনপুট সামগ্ৰীৰ উন্নত যোগানৰ বাবে মূল উপভোক্তা বহনক্ষম মুদ্ৰাস্ফীতি হ্ৰাস পাইছে । ২০২০ বিত্তীয় বৰ্ষ আৰু ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষৰ মাজত উপভোক্তা বহনক্ষম সামগ্ৰীৰ মুদ্ৰাস্ফীতি ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি হোৱাৰ পিচত এইটো এক স্বাগতমমূলক পৰিৱৰ্তন আছিল ।
প্ৰতিকূল বতৰৰ পৰিস্থিতিৰ বাবে খাদ্যৰ মূল্য চাপত আছে