పాల ఉత్పత్తిదారుల సహకార సంఘాలు, డెయిరీలు రాజకీయ జోక్యంతో దెబ్బతింటున్నాయి. పాడి రైతుల ఆదాయం పెరగడానికి అత్యంత కీలకమైన ఈ సంఘాలు, డెయిరీలు- గుజరాత్, కర్ణాటకల్లో ప్రగతిపథంలో వెలుగుతుంటే, తెలుగు రాష్ట్రాల్లో వెలవెలబోతున్నాయి. ఏళ్ల తరబడి పాల సంఘాలు, డెయిరీల పట్ల అనుసరించే విధానాలను ఇష్టారీతిగా మార్చేయడం వల్ల అవి ఎదుగుబొదుగు లేకుండా కునారిల్లుతున్నాయి. ఏపీలో 'విజయ'తో సహా ఇతర సహకార డెయిరీల నిర్వహణను గుజరాత్‌కు చెందిన అమూల్‌ డెయిరీకి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అప్పగించింది. తెలంగాణలో అతి తక్కువ మార్కెట్ వాటా ఉన్న విజయ డెయిరీకి పాలు దొరక్క నిత్యం కర్ణాటక సహకార డెయిరీ నుంచి వేల లీటర్లను కొంటోంది. గుజరాత్, కర్ణాటక మాదిరిగా తెలుగు రాష్ట్రాల్లో సహకార డెయిరీలు ఎందుకు అభివృద్ధి చెందలేకపోతున్నాయనేది చర్చనీయాంశంగా మారింది.
పాడి రైతులే సభ్యులు
ప్రపంచవ్యాప్తంగా పేరొందిన అమూల్‌ సహకార డెయిరీ మేనేజింగ్‌ డైరెక్టర్‌(ఎండీ)గా రూపీందర్‌ సింగ్‌ సోధి 2010 నుంచి పనిచేస్తున్నారు. 2009-10లో డెయిరీ వార్షిక టర్నోవర్‌ తొమ్మిది వేల కోట్ల రూపాయలు. సోధి పదేళ్ల వ్యవధిలో ఆదాయాన్ని రూ.40 వేల కోట్లకు చేర్చారు. దేశంలోనే పెద్ద రాష్ట్రాలైన ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌, పశ్చిమ్‌ బంగ, మహారాష్ట్ర, రాజస్థాన్‌లోని సహకార డెయిరీలను కూడా అమూల్‌తో కలిసి పనిచేసేలా అమూల్‌ వ్యాపారాన్ని ఆయన వ్యూహాత్మకంగా విస్తరింపజేశారు. ఇప్పుడిక విజయ డెయిరీని ఏపీలో నడిపించే అధికారం సైతం అమూల్‌ తరఫున ఆయన చేతుల్లోకే వెళుతోంది.
ఒకవేళ ఇప్పుడు ఏపీలో విజయ డెయిరీ వ్యాపారం పెరిగినా అది అమూల్‌ విజయపరంపరలో భాగంగానే దేశం మొత్తం చెప్పుకొంటుందే తప్ప- ఏపీ సహకార పాల సంఘాల ప్రతిభగా ఎవరూ గుర్తించరు. పాల ఉత్పత్తిదారుల సహకార సంఘాలంటే ప్రభుత్వ ప్రమేయం ఎక్కడా ఉండకూడదు. ఈ సంఘాల్లోని సభ్యులైన పాడి రైతులు నిత్యం అందించే పాలతో సహకార డెయిరీలు నడుస్తాయి. ఈ సంఘాల పాలక వర్గాల్లో పాడి రైతులే సభ్యులుగా ఉండాలి. వారే పాల ఉత్పత్తి పెంపు, పాడి పశువులు, సంఘాలు, డెయిరీల నిర్వహణపై విధానపరమైన నిర్ణయాలు తీసుకోవాలి. ఎక్కడా ప్రభుత్వ అధికారుల జోక్యం ఉండకూడదని సంఘాల ఏర్పాటు లక్ష్యాలు చెబుతున్నాయి. తెలుగు రాష్ట్రాల్లో అది సాధ్యం కాక సహకార డెయిరీలు పూర్తిగా విఫలమవుతున్నాయి.
ప్రపంచంలోనే అగ్రస్థానం
ప్రపంచంలో పాల ఉత్పత్తిలో భారతదేశం 18.77 కోట్ల టన్నులతో, ప్రపంచ ఉత్పత్తిలో 20.17 శాతం వాటాతో అగ్రస్థానంలో ఉంది. 2019-20లో భారతీయులకు రోజూ తలసరి పాల లభ్యత 394 గ్రాములని కేంద్రం తాజా నివేదికలో ప్రకటించింది. కానీ 30శాతం పాలు మాత్రమే సంఘటిత రంగంలోని డెయిరీల ద్వారా విక్రయిస్తున్నందు వల్ల రైతులకు ఆదాయం పెరగడం లేదు. ఉదాహరణకు తెలంగాణలో నిత్యం 69 లక్షల లీటర్ల పాలు వినియోగమవుతుండగా ఇందులో 3.50 లక్షల లీటర్ల పాలు మాత్రమే ‘రాష్ట్ర సహకార పాడిపరిశ్రమాభివృద్ధి సమాఖ్య (విజయ డెయిరీ)’ విక్రయిస్తోంది. రాష్ట్రంలోని సహకార పాల ఉత్పత్తిదారుల సంఘాలన్నింటికీ సమాఖ్యగా ఉన్న ఈ డెయిరీ మార్కెట్ వాటాయే నాలుగు శాతం ఉంటే ఇక పాడి రైతులకు ఆదాయాన్ని ఎలా పెంచగలుగుతుంది? కర్ణాటక రాష్ట్ర పాల ఉత్పత్తిదారుల సహకార సమాఖ్య 60 లక్షలు, అమూల్‌ డెయిరీ 50 లక్షల లీటర్ల పాలను రోజూ గరిష్ఠంగా సేకరిస్తున్నాయి.
ఇతరులపై ఆధారం
ఉమ్మడి ఏపీలో చాలా ప్రాంతాల్లో విజయ డెయిరీకి ఆస్తులు, ప్లాంట్లు ఉండేవి. కానీ ఆ తరవాత జిల్లావారీగా ఉన్న డెయిరీలు ఎక్కడికక్కడ స్వతంత్రత ప్రకటించుకుని కంపెనీ చట్టం కింద రిజిస్ట్రేషన్‌ చేయించుకున్నాయి. అవన్నీ విజయ డెయిరీ ఆస్తులే. ప్రస్తుతం ఏపీ సీఎం జగన్‌కు ముఖ్యకార్యదర్శిగా సీఎం కార్యాలయంలో పనిచేస్తున్న సీనియర్‌ ఐఏఎస్‌ అధికారి ప్రవీణ్‌ప్రకాష్‌ 2011-12 ప్రాంతంలో ఉమ్మడి ఏపీ విజయ డెయిరీ మేనేజింగ్‌ డైరెక్టర్‌గా ఉన్నప్పుడు 'మిల్క్‌ మిషన్‌' పేరుతో రూ.6,500 కోట్లతో ప్రత్యేక ప్రాజెక్టును రూపొందించారు. అప్పుడే విజయ డెయిరీ ఆస్తులను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకుని సంస్థను పటిష్ఠం చేసి, పాడి రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచాలనీ ఆయన ప్రయత్నించారు. అంతలోనే ఆయనకు విజయ డెయిరీ నుంచి బదిలీ కావడంతో లక్ష్యాలన్నీ పక్కకుపోయాయి.
ఆసక్తిలేని అధికారుల పాలన
ఉమ్మడి ఏపీలో విజయ డెయిరీకి ఏ ఎండీ పట్టుమని అయిదేళ్లు కూడా పనిచేయలేదు. ఆసక్తి లేని అధికారుల పాలనలో సంస్థ దెబ్బతింది. ఆస్తులను తీసుకుని కంపెనీ చట్టం కింద జిల్లాకొక పేరుతో ఏర్పాటైన ఇతర సహకార డెయిరీలైనా అద్భుతంగా పనిచేస్తున్నాయా అంటే అదీ లేదు. కేవలం 50 లక్షల జనాభా ఉన్న న్యూజిలాండ్‌ ఏటా 2,100 కోట్ల లీటర్ల పాలను ఉత్పత్తి చేస్తోంది. గతేడాది 140 దేశాలకు పాల ఉత్పత్తులను ఎగుమతి చేసి 2,000 కోట్ల డాలర్లను ఆర్జించింది. చైనా, మలేసియా వంటి దేశాలు అత్యధికంగా పాల ఉత్పత్తులను న్యూజిలాండ్‌ సహకార పాల డెయిరీల నుంచే కొంటున్నాయి. ఇంత పెద్ద మార్కెట్లు మనపక్కనే ఉన్నా మన సహకార డెయిరీలు ఎదగలేకపోతున్నాయి. ఇక్కడి పాల సహకార సంఘాలు- ఇతర రాష్ట్రాల నుంచి వచ్చిన డెయిరీల యాజమాన్యాలపై ఆధారపడినంతమాత్రాన రైతుల ఆదాయం పెరగదు.
ఎందుకంటే పాడి పశువులు పాలు ఎక్కువగా ఇచ్చే శీతాకాలంలో ఆయా యాజమాన్యాలు పాల కొనుగోలు ధర తగ్గించేసి తెలుగు రాష్ట్రాల రైతులను సతాయిస్తున్నాయి. వేసవిలో ధర ఎక్కువ ఇస్తామని చెబుతున్నా... అప్పుడు పశువులు పాలివ్వక రైతులకు ఆదాయం రావడం లేదు. రైతులకు ఏడాది పొడవునా ఆదాయం వచ్చేలా చూడటం స్థానిక సహకార డెయిరీలతోనే సాధ్యం. అనేక దేశాలు ఇలాంటి విధానాలతో బాగుపడుతుంటే తెలుగు రాష్ట్రాల్లో సహకార డెయిరీలు ఇతరులపై ఆధారపడటం సరికాదని అందరూ గుర్తించాలి. పాడి అభివృద్ధిని పట్టించుకోకుండా పంటల కోసమే పథకాలు అమలుచేస్తూ రైతుల ఆదాయాన్ని రెట్టింపు చేస్తామనే మాటలు చెప్పడం అందరినీ మభ్యపుచ్చడమే అవుతుంది.
పెరగని ఆదాయం
'జాతీయ పాడి పరిశ్రమాభివృద్ధి మండలి (ఎన్‌డీడీబీ)' 2013-19 మధ్యకాలంలో రెండు వేల కోట్ల రూపాయలతో దేశంలో పాల ఉత్పత్తిని పెంచేందుకు జాతీయ స్థాయి ప్రాజెక్టును అమలుచేసింది. దీన్ని కూడా తెలుగు రాష్ట్రాల సహకార డెయిరీలు సరిగ్గా ఉపయోగించుకోలేక పోయాయి. సహకార డెయిరీలను అభివృద్ధి చేయకపోవడం వల్ల తెలుగు రాష్ట్రాల్లో పాడి రైతులకు ఆదాయం పెరగడం లేదు. సహకార సంఘం అంటేనే ఎక్కడ ఉన్నవారు అక్కడ పరస్పర సహకారంతో అభివృద్ధి చెందడం. తెలుగు రాష్ట్రాల్లో పాల సహకార సంఘాలు ఈ సూత్రానికి భిన్నంగా పనిచేస్తున్నందు వల్ల రైతుల ఆదాయం పెరగడం లేదు.
- మంగమూరి శ్రీనివాస్‌, రచయిత
ఇవీ చదవండి:
ఒకే వ్యక్తికి వేర్వేరు టీకాలు ఇవ్వొచ్చా?
