శాస్త్ర సాంకేతికత, ఆధునికతకు మహాత్మాగాంధీ వ్యతిరేకమని సాధారణంగా భావిస్తుంటారు. అలా అయితే గాంధీని తప్పుగా అర్థం చేసుకున్నట్లే. ఎందుకంటే గాంధీ రచనలకు ఇప్పటివరకు సరిగా అవగాహన చేసుకోలేకపోయారు. ప్రస్తుత పరిశోధక ప్రపంచ నూతన ఆవిష్కరణలు, సమగ్ర అధ్యయనాలు గాంధీ ఆయన కాలంలో చేసిన ప్రయోగాలకు దగ్గరగా ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు గాంధీ ఆత్మకథలో పద విజ్ఞానమే కాదు.. పద ప్రయోగాలూ అనేకం ఉంటాయి.
కానీ.. గాంధీ సైన్స్ వ్యతిరేకి అన్న అపోహకు చాలా కారణాలు ఉన్నాయి. ఆయన సాహిత్యానికి సంబంధించి సంపూర్ణ అధ్యయనం జరగలేదు. 2,3 దశాబ్దాలుగా గాంధీ సైన్స్ పరిధులను అన్వేషించడానికి ప్రపంచవ్యాప్తంగా కొంతమేర ప్రయత్నాలు జరిగాయి. ప్రారంభంలో గాంధీ రచనలు ఎక్కువగా హింద్ స్వరాజ్ మీద ఆధారపడి ఉన్నాయి. కానీ ఇది 1909లో రాసింది. దీని ఆధారంగా ఆయన జీవితంలో చివరి 4 దశాబ్దాల్లో రచనలను కూడా విస్మరించారు. వాటిని పూర్తిగా అవగతం చేసుకుంటేనే ఆయన దృక్పథం తెలుస్తుంది.
ఆయన ఆలోచన విధానం చాలా భిన్నంగా ఉంటుంది. జీవరాశికి సంబంధం ఉన్న ప్రతి వస్తువులోనూ సైన్స్ను వెతుకుతారు. చరఖా నుంచి పళ్లను శుభ్రం చేసుకునే పుల్లలను కూడా యంత్రాలుగా భావించేవారు గాంధీ. మానవ శరీరం కూడా అద్భుతమైన యంత్రమని అనేవారు. అందుకే ఆయన సొంతంగా చాలా పనులు చేసుకునేవారు. అందుకే గాంధీని ఉద్దేశించి 1954లో అను బందోపాధ్యాయ రాసిన 'బహురూపి' పుస్తకానికి ముందుమాటలో పండిత్ జవహర్ లాల్ నెహ్రూ ఇలా రాశారు.
"ఇన్ని విషయాలపై ఇంతలా ఆసక్తి పెంచుకోవటం అసాధారణమైన విషయం. ఇదేం బాహ్య పరిశీలన కాదు. మానవ జీవితాల్లోని చిన్న విషయాల్లోనూ వాటి అంతులను స్పృశించారు. అదే ఆయనలోని గొప్పతనం."
-జవహర్ లాల్ నెహ్రూ, భారత తొలి ప్రధాని
ఒకసారి గాంధేయ సంస్థలైన బాంబే సర్వోదయ మండల్, గాంధీ రీసెర్చ్ ఫౌండేషన్ వెబ్సైట్లను సమగ్రంగా పరిశీలిస్తే మరో విషయం కూడా తెలుస్తుంది. అందులో శంభుప్రసాద్ రాసిన కథనం "టువార్డ్స్ యాన్ అండర్స్టాండింగ్ ఆఫ్ గాంధీస్ వ్యూస్ ఆన్ సైన్స్"ను చదివితే అసలు విషయం బోధపడుతుంది. ఖాదీ ఉద్యమంతో గాంధీ సైన్స్ వ్యతిరేకి అని మొదటిసారిగా అల్డోస్ హక్స్లీ ముద్రవేశారని ఇందులో తెలిపారు. 1985 నుంచి విశ్వనాథన్, విశ్వాస్, ఉబెరాయి, సహస్రబుద్ధి వంటి పరిశోధకులు చెప్పిన సంగతుల ద్వారా గాంధీ ఆలోచనల గురించి సులభంగా అర్థం చేసుకోవచ్చు.
1904లో బ్రిటిష్ సైన్స్ సంఘం బృందం దక్షిణాఫ్రికా పర్యటించింది. ఆ సమయంలో వారితో మాట్లాడిన గాంధీ.. సంఘాన్ని బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యానికి విస్తరించాలని కోరారు. ఈ మార్పు భారత్తో పాటు బ్రిటన్ పాలిస్తున్న అన్ని దేశాలకు లాభిస్తుందని అభిప్రాయపడ్డారు.
గురువు నుంచి శిష్యునికి విజ్ఞానం సరళంగా బదిలీ కావాలనేవారు గాంధీ. అప్పుడే సైన్స్ నుంచి సరైన ప్రయోజనం పొందగలరని ఆయన అన్నారు. అహింసా మార్గంలోనే సైన్స్ ఉపయోగపడాలన్నారు. ఈ విధంగా శాస్త్రవేత్తల్లో ధైర్యం, స్ఫూర్తి నింపేందుకు ప్రయత్నించారు. పాశ్చాత్య శాస్త్రీయ విషయానికి వస్తే అల్ఫ్రెడ్ వాలెస్ మాటలను ఉటంకిస్తూ దాని నైతిక స్వభావాన్ని ఆయన రచనల్లో విమర్శించారు.
"శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణల్లో ప్రజలకు నైతిక స్వభావం ఏమాత్రం మెరుగుపడటం లేదు. ఐరోపా విషయానికి వస్తే అంగుళం కూడా దాని ప్రభావం లేదు. అది ద్వేషాన్ని, అన్యాయాన్ని ఏ మాత్రం తగ్గించలేకపోయింది."
- మహాత్మాగాంధీ
ఆయుర్వేదం సంబంధించిన మరో ఆసక్తికరమైన అంశం కనిపిస్తుంది. ఆయుర్వేద మందులను లైంగిక ఉత్ర్పేరకాలుగా ప్రచారం చెయ్యడంపై గాంధీ ఆక్షేపించారు. మార్కెట్లో నిలదొక్కుకుని గత వైభవాన్ని తిరిగి పొందేందుకే ఆయుర్వేద వైద్యులు ప్రయత్నిస్తున్నారని విమర్శించారు గాంధీ. నూతన పరిశోధనలను అటకెక్కించారని ఆగ్రహించారు.
గాంధీ చరఖా తిప్పడాన్ని స్పిన్నింగ్ వీల్ సైన్స్ అన్నారు. తర్వాత మరింత మెరుగుపరిచి ఖాదీ సైన్స్ అన్నారు. సత్యాగ్రహ శాస్త్రవేత్త లాంటి కొత్త విధానాన్ని కనిపెట్టారాయన. సత్యాగ్రహ ఆశ్రమం మేనేజర్ మంగన్లాల్.. గాంధీ ఆలోచనలను వాస్తవ రూపంలోకి తీసుకొచ్చేవారు. దురదృష్టవశాత్తు 1928లో మంగన్లాల్ చిన్నవయసులోనే మరణించారు. ఆయన ఉండి ఉంటే గాంధీ సైన్స్ పద్ధతులు ఇంకా బాగా తెలిసి ఉండేవి.
శాస్త్రీయ పరిశోధనల్లో పీసీ రే, జేసీ బోస్లను ఎంతగానో ఇష్టపడేవారు గాంధీ. బెంగళూరులోని ఇండియన్ ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్లో 1927లో గాంధీ ప్రసంగించారు. సమాజాభివృద్ధి కోసం బాధ్యతాయుతంగా కృషి చేయాలని సూచించారు. 1934 నుంచి గ్రామాలకు విజ్ఞానాన్ని పంచేందుకు 'ఆల్ ఇండియా విలేజ్ ఇండస్ట్రీస్ అసోసియేషన్' పేరిట 20 మంది సలహాదారుల మండలిని నియమించారు. ఇందులో ప్రముఖ శాస్త్రవేత్తలు సీవీ రామన్, పీసీ రే, జేసీ బోస్, శ్యాం హిగ్గిన్బోతమ్ ఉన్నారు.
సైన్స్లో ఆంగ్లాన్ని తప్పనిసరిగా వాడాల్సి ఉన్న చోట తప్ప మిగతా వాటిని స్థానిక భాషల్లోనే బోధించాలని సూచించారు. గాంధీ సైన్స్ వ్యతిరేకి కాదనేందుకు ఈ సంఘటనలే నిదర్శనాలు. ఆయన నిరంతరం నేర్చుకునేందుకు ఎప్పుడూ సిద్ధంగా ఉంటారు.
(రచయిత- డాక్టర్ నాగసూరి వేణుగోపాల్)
ఇదీ చూడండి: పర్యావరణ పరిరక్షణకు 'కావేరి పిలుపు'
