ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੇਬੀਜ਼ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਵੱਢਣ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਸੰਕਰਮਣ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਣਨਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਸਿਰਫ਼ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਵੱਢਣ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਗਲਤ ਹੈ. ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਲਾਗ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਲੋਕ ਰੇਬੀਜ਼ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਕਿਹੜੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਵੱਢਣ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ, 28 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, “ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ” ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾ ਸਕੇ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ
ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਬੂ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿਭਾਗ (ਸੀਡੀਸੀ) ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰੇਬੀਜ਼ ਇੱਕ ਵਾਇਰਲ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਘੇ ਖੂਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਰੇਬੀਜ਼ ਪੀੜਤ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਵੱਢਣ ਜਾਂ ਨਹੁੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਫ਼ੈਲਦਾ ਹੈ। ਰੇਬੀਜ਼ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਾਲਤ ਬਦਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਾਨ ਦਾ ਜੋਖਮ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਵੱਢਣ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰੇਬੀਜ਼ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਕੁੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੰਗਲੀ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਰੇਬੀਜ਼ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੂੰਬੜੀ, ਰੇਕੂਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੱਕ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੈਬੀਜ਼ ਦੇ ਕੇਸ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਵੱਢਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਰੇਬੀਜ਼
ਇਨਸੈਫੈਲਿਟਿਕ ਰੇਬੀਜ਼
ਅਧਰੰਗੀ ਰੇਬੀਜ਼
- ਇਨਸੈਫੈਲਿਟਿਕ ਰੇਬੀਜ਼: ਇਸ ਵਿੱਚ, ਸੰਕਰਮਿਤ ਲੋਕ ਹਾਈਪਰਐਕਟਿਵ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਨਿਯਮਿਤ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਅਧਰੰਗੀ ਰੇਬੀਜ਼: ਇਹ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਲਾਗ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਅਪੰਗ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਕੋਮਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਆਦਿ। ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ 30 ਫੀਸਦੀ ਅਧਰੰਗੀ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ 2020
ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ ਗਲੋਬਲ ਅਲਾਇੰਸ ਫਾਰ ਰੈਬੀਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ 'ਤੇ ਸਾਲ 2007 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਖ਼ਾਸ ਦਿਨ ਫ੍ਰੈਂਚ ਕੈਮਿਸਟ ਅਤੇ ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੋਜਿਸਟ, ਲੂਯਿਸ ਪਾਸਚਰ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਟੀਕੇ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ ਸੀ, 28 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ ਵੱਖਰੇ ਥੀਮ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਿਵਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ 'ਰੇਬੀਜ਼ ਦਾ ਖਾਤਮਾ, ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ'।
ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਲ 2030 ਤੱਕ ਰੇਬੀਜ਼ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ। ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਅਲਾਇੰਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ
ਮਾਹਰਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਗਰਮ ਖੂਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ , ਇਹ ਇਨਸਾਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਰੇਬੀਜ਼ ਪੀੜਤ ਜਾਨਵਰ ਵੱਢਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਲਾਰ ਤੋਂ ਵਾਇਰਸ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੈ ਅਤੇ ਰੇਬੀਜ਼ ਦੀ ਲਾਗ ਵਾਲਾ ਜਾਨਵਰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਚੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੇਬੀਜ਼ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ. ਇਹ ਲਾਗ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕੁੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਗਾਵਾਂ, ਮੂੰਗੀ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਘੋੜੇ, ਚੱਮਗਾਦੜ, ਊਠ, ਲੂੰਬੜੀ, ਬਾਂਦਰ, ਜੰਗਲੀ ਮੂੰਗੀ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੱਕ ਨਾਲ ਵੀ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਰੇਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਲੋਬਲ ਸੰਸਥਾ ਜੀਏਆਰਸੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਰੇਬੀਜ਼ ਦੇ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਖਾਰ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਉਲਟੀਆਂ, ਬੇਚੈਨੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ, ਚਿੰਤਾ, ਹਾਈਪਰਐਕਟੀਵਿਟੀ, ਭੋਜਨ ਨਿਗਲਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਰ, ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਅਧਰੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
ਜਾਨਵਰਾਂ ਲਈ
- ਆਪਣੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਰੇਬੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਟੀਕਾ ਲਗਵਾਓ।
- ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਓ।
- ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਾਂ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ ਜਾਂ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਪਸ਼ੂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ।
- ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਓ।
ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ
- ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੋ।
- ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਵੱਢਣ, ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਦੰਦ ਲੱਗਣ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਹੁੰਆਂ ਤੋਂ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਦੰਦ ਲਗਣ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਦੋ ਲਓ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਰੇਬੀਜ਼ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਗਵਾਓ।
ਰੇਬੀਜ਼ ਦੀ ਲਾਗ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ
ਜੀਏਆਰਸੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇ ਕਿਸੇ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਲਾਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਉੱਤੇ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਲਾਗ ਫੈਲਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਕਰਮ ਫੈਲਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੇ ਲਾਗ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਕਰਮਣ ਫੈਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਝੂਠੀ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਨਾਲ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
