ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਅਗਸਤ 1991 ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਦੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਏਅਰਲਾਇੰਸ ਦੀ ਫਲਾਈਟ ਅਟੈਂਡੈਂਟ (ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ) ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਨੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਰੋਂਦੇ ਵੇਖਿਆ। ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੜਕੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਉਮਰ 70 ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ ਲੈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਏਅਰ ਹੋਸਟੇਸ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਨੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਪਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਚਲਦਾ ਰਹੇ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਅਲੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਨਾਲ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਉਠਾਂ ਦੀਆਂ ਦੌੜਾਂ ਲਈ ਚਾਰ ਤੋਂ ਦੱਸ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਚਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਖਬਰਾਂ ਬਣੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਠ ਦੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੋਕੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਠਾਂ ਦੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਗਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਡਰ ਨਾਲ ਚੀਕਣ ਦੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਬੱਚੇ ਉੱਠਾਂ ਦੀਆਂ ਪਿੱਠ ਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਬੱਚੇ ਉਹ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਉਠ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਜਿਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਨਾਲ ਭਰੀ ਰਹੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਉਥੇ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਟਾਂ ਅਤੇ ਭੱਠਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਠੇਕੇਦਾਰ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗ਼ੁਲਾਮ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਇੱਟ-ਭੱਠੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕੁਝ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦੇ ਚੰਗੁਲ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਉਹ ਫੜੇ ਗਏ ਤੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੇ (ਇਸ ਅਖੌਤੀ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ) ਇੱਕ ਬਾਂਹ ਜਾਂ ਇੱਕ ਲੱਤ ਕੱਟਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਖਬਾਰਾਂ ਨੇ ਇੱਟ-ਭੱਠੇ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਕਬਾਇਲੀ ਲੜਕੀ ਮਾਨਸੀ ਬਰੀਆ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ 250 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਮੇ ਉਥੋਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਠੇਕੇਦਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟਿਆ। ਮਾਨਸੀ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨੀਂਦ ਖੁਲ੍ਹੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਟ ਭੱਠੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਚ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 70 ਫੀਸਦੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਿਉਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਸਕਰੀ ਕਰੇਗਾ।
ਇਹ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਭਾਰਤ 'ਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤਸਕਰੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਟ ਹੈ। ਇਹ ਜਿੰਨ੍ਹੇ ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਗਰੀਬ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਜ਼ ਲੈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਰਦੇ । ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ ਮਾ-ਪਿਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ ਘਟ ਉਮਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰ ਮਾਫ਼ੀਆ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਮ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਾਂ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਸਾਈਬਰ ਤਸਕਰੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤਸਕਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਏਜੰਟ ਜਵਾਨ ਲੜਕੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਦੇ ਧੰਧੇ ਚ ਝੋਂਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਜ਼ਰੀਏ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੀੜਤਾਂ ਏਜੰਟ ਅਤੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਪੁਰਸ਼ ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਤਸਕਰ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣਾ।
