हैदराबाद EMPOWER MSME - युनायटेड नेशन्सच्या म्हणण्यानुसार, जागतिक अर्थव्यवस्थेत सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSMEs) महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. त्यांचा वाटा 90% व्यवसाय, 60 ते 70% रोजगार आणि 50% GDP असा आहे. 12.7.24 पर्यंत MSME Udyam नोंदणी पोर्टलनुसार, 4.70 कोटी MSME नोंदणीकृत आहेत (ज्यात अनौपचारिक मायक्रो एंटरप्रायझेस (IMEs) समाविष्ट आहेत), 20.33 कोटींहून अधिक रोजगार निर्माण झाले आहेत. आंध्र प्रदेश आणि तेलंगणामध्ये, MSME पोर्टलवर अनुक्रमे 8,79,836 आणि 9,54,226 MSME नोंदणीकृत आहेत. तेलंगणात, हैदराबाद जिल्ह्यात सर्वाधिक 173707 युनिट्स आहेत. तर मुलुगु जिल्ह्यात किमान 3335 युनिट्स आहेत. त्याचप्रमाणे आंध्र प्रदेशात, कृष्णा जिल्हा सर्वाधिक ६६९०९ तर अल्लुरी सीताराम राजू जिल्हा सर्वात कमी २६८८ युनिट्स आहेत.
छोटे उद्योग भारताच्या सकल देशांतर्गत उत्पादनात (GDP) अंदाजे 30% योगदान देणारे असून ते राष्ट्राचा कणा आहेत. भारत सरकार सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSME) क्षेत्राला चालना देण्याच्या उद्देशाने अनेक उपक्रम राबवत आहे आणि अर्थव्यवस्थेतील महत्त्वपूर्ण भूमिका ओळखत आहे. हे प्रयत्न आर्थिक सहाय्य आणि खरेदी धोरणांपासून क्षमता वाढवणे आणि बाजार एकत्रीकरणापर्यंत आहेत. या सर्व गोष्टी असूनही, अजूनही एमएसएमई क्षेत्राला विविध मार्गांनी व्यवसायाच्या विकासासाठी तंत्रज्ञानाचा लाभ घेण्यासाठी खूप सुधारणा करणे आवश्यक आहे.
एमएसएमई तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने अधिक चांगली कामगिरी - इंडस्ट्री रिव्होल्यूशन 4.0 (IR 4.0) डिजिटल तंत्रज्ञान, ऑटोमेशन आणि उत्पादन प्रक्रियेमध्ये डेटा एक्सचेंजच्या एकत्रीकरणावर लक्ष केंद्रित करते. या परिवर्तनीय प्रवृत्तीमध्ये सायबर-भौतिक प्रणाली, इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT), क्लाउड संगणन आणि बरेच काही समाविष्ट आहे. व्यवसायांसाठी योग्य तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास उद्योगांना गगनाला भिडणारे यश मिळू शकते. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी म्हटल्याप्रमाणे, “मी तंत्रज्ञानाला सक्षम करण्याचे साधन आणि आशा आणि संधी यांच्यातील अंतर कमी करणारे साधन म्हणून पाहतो”.
2010 च्या दशकाच्या सुरुवातीपासून, इंडस्ट्री 4.0 तंत्रज्ञानाचा अवलंब भारतात हळूहळू वेग घेत आहे. सरकारी आणि खाजगी क्षेत्र दोन्ही गुंतवणूक करत आहेत आणि उत्पादन उद्योगाच्या डिजिटल परिवर्तनासाठी प्रयत्न करत आहेत. त्याचे पूर्ण फायदे अद्याप दिसलेले नाहीत. आम्ही इंडस्ट्री 4.0 पूर्णपणे स्वीकारले नसले तरी, रोबोट्स आणि स्मार्ट मशीन्ससह काम करणाऱ्या लोकांना मदत करण्यासाठी आधीच इंडस्ट्री 5.0 अस्तित्वात आहे. इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) आणि मोठा डेटा यांसारख्या प्रगत तंत्रज्ञानाचा लाभ घेऊन अधिक चांगलं आणि जलद काम करण्यात मदत करणाऱ्या रोबोट्सबद्दल माहिती आहे. हे ऑटोमेशन आणि कार्यक्षमतेच्या इंडस्ट्री 4.0 स्तंभांना वैयक्तिक मानवी चेहरे देते.
क्रांती घडवण्यासाठी, एमएसएमईंना उदयोन्मुख तंत्रज्ञानाचा अवलंब आणि कार्य करावे लागेल जे कार्यक्षमता, लवचिकता वाढवणारी आणि डिजिटलीकरण, टिकाऊपणा आणि नवकल्पना वाढविण्याची क्षमता वाढवणारी साधने देतात. ते व्यवसाय आणि ग्राहकांच्या विकसित गरजा मांडतात.
क्लाउड कॉम्प्युटिंग अत्याधुनिक आयटी पायाभूत सुविधांमध्ये परवडणारी आणि सुरक्षित सेवा प्रदान करते आणि सर्व परिवर्तनीय तंत्रज्ञानाचा कणा मानली जाते. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) आणि मशीन लर्निंग (ML) देखील MSME बदलण्यात खूप महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत. हे तंत्रज्ञान नियमित कार्ये स्वयंचलित करतात, डेटा विश्लेषणाद्वारे अंतर्दृष्टी प्रदान करतात आणि व्यवस्थापनासाठी निर्णय घेण्याची प्रक्रिया जलद करतात. उदाहरणार्थ, AI-चालित चॅटबॉट्स ग्राहकांचे प्रश्न 24/7 व्यवस्थापित करतात. अधिक जटिल कार्यांसाठी मानवी संसाधने मुक्त करतात. भविष्यसूचक विश्लेषण साधने व्यवसायांना मागणीचा अंदाज लावण्यात, यादी व्यवस्थापित करण्यात आणि पुरवठा साखळी ऑप्टिमाइझ करण्यात मदत करतात, ज्यामुळे एकूण कार्यक्षमतेत सुधारणा होते.
इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) तंत्रज्ञान रीअल-टाइम मॉनिटरिंग आणि डेटा संकलन सक्षम करून उपकरणे आणि प्रणालींना जोडते. एमएसएमई विविध ऍप्लिकेशन्ससाठी आयओटीचा फायदा घेऊ शकतात, जसे की लॉजिस्टिक व्यवस्थापित करणे, उपकरणांची देखरेख करणे आणि ऊर्जा कार्यक्षमता सुधारणे. उत्पादनातील IoT-सक्षम सेन्सर महागड्या डाउनटाइम्सला कारणीभूत होण्याआधी उपकरणातील खराबी शोधू शकतात, सुरळीत ऑपरेशन्स सुनिश्चित करतात आणि उत्पादकता राखतात.
ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाला महत्त्व प्राप्त होत आहे, कारण ते एमएसएमईंना वाढीव सुरक्षा, पारदर्शकता आणि व्यवहारांमध्ये कार्यक्षमता देते. हे विशेषतः पुरवठा शृंखला व्यवस्थापनासाठी फायदेशीर आहे, ट्रेसेबिलिटी सुधारण्यासाठी आणि फसवणूक कमी करण्यासाठी उत्पादन इतिहासाचा छेडछाड-पुरावा रेकॉर्ड प्रदान करते. याव्यतिरिक्त, ब्लॉकचेन आर्थिक व्यवहार सुव्यवस्थित करू शकते. मध्यस्थांशी संबंधित खर्च कमी करू शकते आणि डिजिटल व्यवहारांवर विश्वास वाढवू शकते.
ई-कॉमर्स स्केलिंग - जसजसे ऑनलाइन शॉपिंग वाढत आहे, तसतसे अनेक एमएसएमई नवीन बाजारपेठांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि त्यांची पोहोच वाढवण्यासाठी ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मचा लाभ घेत आहेत. शाश्वतता पद्धती अशा लहान व्यवसायांची संख्या वाढत आहे, ज्यांनी ग्राहकांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी शाश्वत पद्धती स्वीकारल्या आहेत. तर इतर पर्यावरणास अनुकूल पद्धतींसह त्यांचे कार्बन फूटप्रिंट कमी करण्यासाठी वचनबद्ध आहेत.
2024 मध्ये या ट्रेंडसाठी एमएसएमई कशी तयारी करू शकतात?
एमएसएमईंनी त्यांच्या डिजिटल क्षमतांचे मूल्यांकन केले पाहिजे, ई-कॉमर्स, ऑनलाइन मार्केटिंग आणि डेटा व्यवस्थापनातील फरक ओळखले पाहिजेत. पुढे नियोजन करताना, त्यांनी स्केलेबल, किफायतशीर क्लाउड-आधारित सोल्यूशन्सला अनुकूल, सॉफ्टवेअर, साधने आणि उपकरणांसाठी संसाधने वाटप केली पाहिजेत. तसंच, ऑनलाइन अभ्यासक्रमांद्वारे कर्मचारी अद्ययावत केल्याने ते नवीन तंत्रज्ञानाचा प्रभावीपणे लाभ घेऊ शकतात हे सुनिश्चित करते. उद्योग सहयोग आणि भागीदारी SMEs, उद्योगातील खेळाडू किंवा मोठ्या संस्था यांच्यातील सहयोगी प्रयत्नांद्वारे चालवलेले नावीन्यपूर्ण ज्ञानाची देवाणघेवाण, बाजाराचा विस्तार आणि परस्पर फायदेशीर संबंध निर्माण करतात ज्यामुळे वाढ होते. MSMEs विकसित होत असलेल्या मार्केटमध्ये स्पर्धात्मक राहण्यास मदत करण्यासाठी ट्रेड असोसिएशन मार्गदर्शन आणि नेटवर्किंगच्या संधी देतात.
2024 मध्ये MSME साठी अवलंबण्यासाठी सर्वोत्तम पद्धती
2024 मध्ये लहान व्यवसाय करू शकतील अशा काही सर्वोत्तम पद्धती म्हणजे अधिक काम हाताळण्यासाठी आणि अधिक चांगले परिणाम मिळविण्यासाठी त्यांच्या कार्यसंघांना हुशारीने वाढवणे आणि कुशल व्यावसायिकांची नियुक्ती करणे व्यवसायांमध्ये नवीन कल्पना आणि कौशल्य आणू शकतात. त्यांनी अधिक कार्यक्षमतेने काम करण्यासाठी आणि उच्च-गुणवत्तेची उत्पादने तयार करण्यासाठी त्यांची उपकरणे अपग्रेड करण्याचा विचार केला पाहिजे. या वेगाने बदलणाऱ्या जगात एमएसएमईची भरभराट होण्यासाठी इनोव्हेशन खरोखरच महत्त्वाचं आहे. हे त्यांना वेगळं राहण्यास, ग्राहकांना आकर्षित करण्यास आणि प्रतिस्पर्ध्यांपेक्षा पुढे राहण्यास मदत करते. नवीन गोष्टी तयार करून किंवा ते कसं कार्य करतात त्यात सुधारणा करून, MSMEs ग्राहकांना काय हवं आहे ते पूर्ण करू शकतात आणि अधिक चांगलं कार्य करू शकतात. नवोन्मेष त्यांना नवीन तंत्रज्ञान आणि ट्रेंड देखील वापरू देते, जे त्यांना वाढण्यास मदत करू शकतात.
बहुतेक एमएसएमई त्यांच्या उद्योगांसाठी योग्य तंत्रज्ञान उपाय निवडताना त्यांच्या समज आणि ज्ञानाच्या अभावामुळे नवनवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्यास संकोच करतात. ज्यामुळे त्यांच्या एकूण नफ्यावर परिणाम होतो. अशी परिस्थिती उच्च तंत्रज्ञान मशीन आणि उपकरणे चालविण्यासाठी कुशल मनुष्यबळाचा अभाव, तंत्रज्ञानावरील कमी विश्वास आणि उपकरणांसाठी जास्त भांडवली गुंतवणूक यांचा परिणाम आहे.
सरकारला एंटरप्रायझेससाठी शिफारसी: डिजिटल क्षमतांचे मूल्यांकन करा आणि ईकॉमर्स, ऑनलाइन मार्केटिंग आणि डेटा व्यवस्थापन यांसारख्या क्षेत्रातील अंतर ओळखावे. स्केलेबल, किफायतशीर क्लाउड-आधारित सोल्यूशन्सला अनुकूल करून, सॉफ्टवेअर, साधने आणि उपकरणांसाठी आगाऊ योजना करा आणि संसाधने वाटप करावे. नवीन तंत्रज्ञानाचा प्रभावीपणे लाभ घेता येईल याची खात्री करण्यासाठी ऑनलाइन अभ्यासक्रमांद्वारे कर्मचारी प्रशिक्षण द्यायला पाहिजे. ज्ञानाची देवाणघेवाण, बाजाराचा विस्तार आणि परस्पर फायदेशीर संबंध वाढवण्यासाठी उद्योग सहयोग आणि भागीदारीच्या दिशा धुंडाळण्याची गरज आहे. मेंटॉरशिप, नेटवर्किंग आणि नाविन्यपूर्ण पद्धती लागू करण्यासाठी समर्थन मिळवण्यासाठी व्यापार संघटना आणि व्यवसाय इनक्यूबेटरमध्ये सक्रियपणे सहभागी झालं पाहिजे. भारत सरकारच्या पाठिंब्याने, राज्य सरकारांनी एमएसएमईंना वाढीचे नवीन मार्ग उघडण्यासाठी, कार्यक्षमतेत वाढ करण्यासाठी आणि विकसनशील बाजारपेठेमध्ये स्पर्धात्मक राहण्यासाठी मदत केली पाहिजे.
