हैदराबाद: भारत विरुद्ध श्रीलंका ( India v Sri Lanka ) संघात सध्या दोन सामन्यांची कसोटी मालिका खेळली जात आहे. या मालिकेतील पहिल्या सामन्यात भारताने श्रीलंकेला पराभूत करत मालिकेत 1-0 ने आघाडी घेतली आहे. या मालिकेतील दुसरा कसोटी सामना 12 मार्चला बंगळुरु येथे खेळला जाणार आहे. हा सामना पिंक बॉल कसोटी सामना ( Pink Ball Test Match ) आहे. म्हणजेच तो डे-नाइट खेळला जाणार आहे. त्यामुळे आज आपण डे-नाइट कसोटी सामन्यात गुलाबी चेंडू का वापरतात आणि त्यामध्ये भारताची कामगिरी कशी राहिली आहे. ते जाणून घेणार आहेत.
भारताने आपला पहिला डे-नाइट कसोटी सामना ( India first day-night Test match 2019 ) साली खेळला होता. हा सामना भारत विरुद्ध बांगलादेश असा झाला होता. तसेच हा सामना ईडन गार्डन्स येथे खेळला होता. या सामन्यात भारताने दमदार विजय मिळवला होता. ज्यामध्ये भारताने एक डाव आणि 46 धावांनी विजय संपादित केला होता. तसेच या सामन्यात विराट कोहलीने शतक झळकावले होते. त्यानंतर विराट कोहली अजून शतक लगावता आले नाही.
डे-नाइट कसोटी सामन्यात पिंक बॉल का वापरतात?
- क्रिकेटची सुरुवात लाल चेंडूने झाली. पण दिवस रात्रीचे सामने आल्याने क्रिकेटच्या मैदानावर पांढऱ्या चेंडूचा समावेश झाला.
- लाल चेंडू दिवसा चांगला दिसतो, तर पांढरा चेंडू रात्री खेळाडूंना चांगला दिसतो.
- पण जेव्हा दिवस-रात्र कसोटी सामन्यांचे आगमन झाले. तेव्हा गुलाबी चेंडूला प्राधान्य देण्यात आले. दोन्ही चेंडूंच्या टिकाऊपणात तफावत असल्याने हे केले गेले.
- कसोटी सामन्यात, चेंडू एका डावात सुमारे 80 षटके ठेवावा लागतो. त्यानंतरच तुम्ही नवीन चेंडू घेऊ शकता.
- पांढऱ्या बॉलचा रंग लवकर निघू लागतो. खेळाडूंना रंग निघाल्यानंतर पाहण्यात अडचण येते. कसोटी सामन्यात पांढऱ्या चेंडूने 80 षटके खेळणे शक्य नसते.
- दिवसा रात्रीच्या सामन्यासाठी पांढरा चेंडू पूर्णपणे योग्य आहे. पण त्याचा रंगही लवकर निघतो.
- 30 षटकांनंतर कोटिंग उतरण्यास सुरवात होते. T20 आणि ODI मध्ये कोणतीही अडचण नाही, पण कसोटी सामन्यात चेंडू 80 षटकांचा ठेवावा लागतो. अशा स्थितीत कसोटी सामन्यात पांढऱ्या चेंडूने खेळणे शक्य होत नाही.
- गुलाबी चेंडू बनवताना त्यातील रंगाची खूप काळजी घेतली जाते. त्यात रंगाचे अनेक थर लावले जातात. अशा स्थितीत त्याचा रंग फार काळ उडत नाही. त्याची दृश्यमानता खूप चांगली आहे. त्यामुळेच कसोटी सामन्यात गुलाबी चेंडूचा वापर केला जातो.गुलाबी चेंडूने सराव करताना मोहम्मद सिराज
गुलाबी चेंडूच्या कसोटी सामन्यात भारताची कामगिरी -
- कोलकाता येथील प्रसिद्ध ईडन गार्डन मैदानावर भारताने नोव्हेंबर २०१९ मध्ये बांगलादेशविरुद्ध पहिली गुलाबी चेंडू कसोटी खेळली.
- त्यांनी बांगलादेशींचा पराभव केला आणि एका डावात सहज विजय मिळवला.
- विराट कोहलीने 136 धावा करून आपले 27 वे कसोटी शतक झळकावले आणि यादरम्यान पिंक कसोटी सामन्यात शतक झळकावणारा पहिला भारतीय फलंदाज ठरला.
- भारताचा दुसरा गुलाबी चेंडूचा सामना डिसेंबर २०२० मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध होता.
- फॉर्मेटमध्ये खेळलेला भारतासाठी हा सर्वात निराशाजनक खेळ होता. कारण भारतीय संघाला ऑस्ट्रेलियन संघाकडून आठ गडी राखून पराभव स्वीकारावा लागला होता.
- फेब्रुवारी २०२१ मध्ये, भारताने तिसरी गुलाबी चेंडू कसोटी इंग्लंडविरुद्ध खेळली. अहमदाबादमध्ये भारताने हा सामना मोठ्या फरकाने जिंकला. 6/38 आणि 5/32 च्या आकड्यांसह, अक्षर पटेलने इंग्लंडवर भारताच्या 10 विकेट्सने विजय मिळवला.पिंक बॉलने सराव करताना गोलंदाज जयंत यादव
लाल आणि गुलाबी बॉल बनवण्याच्या प्रक्रियेतील फरक -
गुलाबी बॉल आणि लाल बॉल मधील सर्वात मोठा फरक रंगाच्या कोटिंगबद्दल आहे. लाल चेंडूच्या चामड्यावरील रंग डाई वापरतात. दुसरीकडे, गुलाबी चेंडूवर अनेक स्तर वापरले जातात आणि हे कोटिंग जास्त काळ टिकण्यासाठी, गुलाबी चेंडू लाखाच्या अतिरिक्त थराने पूर्ण केला जातो.
भारताने पहिल्यांदा कोलकाता येथे डे नाईट कसोटी सामना आयोजित केला होता, त्यावेळी खेळाडूंनी सांगितले होते की खेळपट्टी आणि हवेत गुलाबी चेंडू अपेक्षेपेक्षा जास्त वेगाने येत आहे. एवढेच नाही तर क्षेत्ररक्षकांना देखील अधिक कठीण आणि जड वाटले. दीर्घकाळ टिकणारी चमकही चेंडू स्विंग होण्यास मदत करते. कधी कधी अपेक्षेपेक्षाही जास्त होतो.
गुलाबी चेंडू कसोटीचा काय आहे इतिहास -
- दिवस-रात्र कसोटीत ऑस्ट्रेलिया सर्वात यशस्वी संघ आहे. त्याने 10 कसोटी खेळल्या आहेत आणि सर्व जिंकल्या आहेत.
- 27 नोव्हेंबर 2015 रोजी ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड यांच्यात गुलाबी चेंडूची पहिली कसोटी झाली. अॅडलेडमध्ये ऑस्ट्रेलियाने विकेट्स राखून विजय मिळवला.
- डे-नाईट कसोटीत विकेट घेणारा ऑस्ट्रेलियाचा जोश हेझलवूड हा पहिला गोलंदाज आहे. त्याने न्यूझीलंडच्या मार्टिन गुप्टिलला बाद केले.
- पिंक बॉल कसोटीत 100 धावा करणारा पाकिस्तानचा अझर अली हा पहिला फलंदाज आहे. दुबईत त्याने वेस्ट इंडिजविरुद्ध 302 धावा केल्या होत्या.
- डे-नाईट कसोटीत फलंदाजांनी आतापर्यंत 23 शतके झळकावली आहेत.
- पिंक बॉल कसोटीत ऑस्ट्रेलियाच्या मार्नस लॅबुशेनने तीन वेळा 100 हून अधिक धावा केल्या आहेत.
- अझहर अलीने 2016 मध्ये दुबईत वेस्ट इंडिजविरुद्ध 302 धावा केल्या होत्या.
- ऑस्ट्रेलियाच्या डेव्हिड वॉर्नरने 2019 मध्ये अॅडलेडमध्ये पाकिस्तानविरुद्ध 335 धावा केल्या होत्या. डे-नाईट टेस्टमधील ही आतापर्यंतची सर्वोच्च धावसंख्या आहे.
- आतापर्यंत 18 पिंक बॉल टेस्ट झाल्या आहेत आणि त्या प्रत्येकाने एक रेकॉर्ड दिला आहे.
- आतापर्यंत गुलाबी चेंडूचा कसोटी सामना ड्रॉ झालेला नाही. 589/3 ही पाकिस्तान विरुद्ध ऑस्ट्रेलियाची डे नाईट कसोटीतील सर्वोच्च धावसंख्या आहे.
- ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध पिंक बॉल कसोटीत भारताची 36/9 ही आतापर्यंतची सर्वात खराब धावसंख्या आहे.
- डे नाईट कसोटीत वेस्ट इंडिजच्या देवेंद्र बिशूची पाकिस्तानविरुद्ध 8/49ही गोलंदाजाची सर्वोत्तम गोलंदाजी आहे.
- डे-नाईट कसोटीत सर्वाधिक धावा करणारा ऑस्ट्रेलियाचा डेव्हिड वॉर्नर (596) आहे. या धावा त्याने 6 कसोटीत 59.60 च्या सरासरीने केल्या.
- ऑस्ट्रेलियाचा वेगवान गोलंदाज मिचेल स्टार्क हा डे-नाईट कसोटी क्रिकेटमध्ये सर्वाधिक बळी घेणारा गोलंदाज आहे. त्याने फक्त आठ कसोटी सामन्यांमध्ये 18.86 च्या सरासरीने 46 विकेट घेतल्या. जे गुलाबी चेंडू कसोटीतील सर्वोच्च आहे.
