कुल्लू (उत्तराखंड): एक आठवडा चालणारा आंतरराष्ट्रीय कुल्लू दसरा आजपासून सुरू झाला आहे. आंतरराष्ट्रीय दसरा उत्सवात सहभागी होण्यासाठी देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी धालपूर येथील रथ मैदानावर पोहोचले. त्याचवेळी हजारोंच्या गर्दीत तेही रघुनाथाचे दर्शन घेण्यासाठी मंचावरून खाली आले. यावेळी गर्दीचे आयोजन करण्यात सुरक्षा जवानांनाही मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागला, मात्र पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हजारोंच्या गर्दीत उतरले आणि त्यांनी भगवान रघुनाथांचे आशीर्वादही घेतले. (PM Narendra Modi in international Kullu Dussehra) ( international Kullu Dussehra)
यावेळी भगवान रघुनाथांना आशीर्वाद म्हणून त्यांना पवित्र पगडीही बांधण्यात आली होती. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, मुख्यमंत्री जय राम ठाकूर, भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष सुरेश कश्यप, केंद्रीय मंत्री अनुराग ठाकूर अटल सदनाबाहेरील मंचावरून भगवान रघुनाथांची रथयात्रा पाहत होते. थोड्या वेळाने पीएम मोदी मंचावरून खाली उतरले आणि सुरक्षा कर्मचार्‍यांसह भगवान रघुनाथाच्या रथाकडे निघाले.
पीएम मोदींना मैदानाकडे येताना पाहून जमावही त्यांच्याकडे वळला आणि सर्वांनी हे दृश्य आपल्या मोबाईलमध्ये कैद करण्यास सुरुवात केली. त्याचवेळी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भगवान रघुनाथाच्या रथावर जाऊन रघुनाथाचे दर्शन घेतले. त्याचवेळी त्यांनी भगवान रघुनाथाच्या काठी-बारदार महेश्वर सिंह यांच्याकडून देवाच्या रथाची माहिती घेतली. यावेळी त्यांनी देवतांचे आशीर्वादही घेतले आणि भगवान रघुनाथांचे कारदार दानवेंद्र सिंह यांच्याशी दसरा उत्सवाबाबत विशेष चर्चा केली.
भगवान रघुनाथाचे दर्शन घेतल्यानंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी मंचावर परतले. रथयात्रेतील आंतरराष्ट्रीय दसरा उत्सवाच्या पहिल्या दिवशी हजारो लोक भगवान रघुनाथांचे आशीर्वाद घेण्यासाठी धालपूरला पोहोचले. त्याचवेळी देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना पाहण्यासाठी राज्याच्या विविध भागातून गर्दी उसळली होती. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचा मुख्यमंत्री जयराम ठाकूर यांच्या हस्ते कुलूची टोपी आणि शाल देऊन सन्मान करण्यात आला. त्याचवेळी पीएम मोदींना राम दरबारही खास सादर करण्यात आला. यानंतर मंचावरून स्थानिक जनतेसमोर उभे राहून त्यांनी हस्तांदोलन करून त्यांचे अभिवादन स्वीकारले आणि हजारोंचा जनसमुदायही हे दृश्य मोबाईलमध्ये टिपण्यात व्यस्त राहिला.
उत्सवापूर्वी, देवी हिडिंबा एक विशेष हावभाव देते: हा आठवडाभर चालणारा उत्सव अद्वितीय आहे कारण देशातील उर्वरित भागांमध्ये दसरा उत्सव संपल्यावर त्याचे आयोजन केले जाते. असे म्हणतात की, या अद्भुत उत्सवात देव-देवता स्वर्गातून पृथ्वीवर येतात आणि लोकांची सणावर अतूट श्रद्धा असते. देवी-देवतांचा महाकुंभ म्हणून ओळखला जाणारा दसरा बीजपूजा आणि हिडिंबा, बिजली महादेव आणि माता भेखली या देवींच्या प्रसादानंतरच सुरू होतो. त्यानंतर भगवान रघुनाथजींची पालखी काढली जाते. भगवान रघुनाथाच्या पालखी आणि रथयात्रेच्या वेळी येथील पोलीस नसून त्यांच्या समोरून चालणारे देवता लोक वाहतूक नियंत्रित करतात. कुल्लू दसऱ्याचे खरे नाव विजयादशमीशी संबंधित आहे.
कशी सुरू झाली: importance of Kullu Dussehra festival राजा जगत सिंग यांच्या राजवटीत १६३७ पासून येथे हा उत्सव साजरा करण्याची परंपरा सुरू झाली. असे मानले जाते की राजा जगतसिंगच्या काळात मणिकर्ण खोऱ्यातील टिप्परी गावात एक गरीब ब्राह्मण दुर्गदत्त राहत होता. त्या गरीब ब्राह्मणाने राजा जगतसिंग यांच्या काही गैरसमजामुळे आत्मदहन केले होते. गरीब ब्राह्मणाच्या या आत्मदहनाचा दोष राजा जगतसिंग यांना जाणवला.
यामुळे राजा जगतसिंग यांना मोठा अपराध झाला आणि या दोषामुळे राजाला असाध्य रोगही झाला होता. असाध्य आजाराने त्रस्त असलेल्या राजा जगत सिंह यांना झिडीचे पुजारी बाबा किशन दास यांनी अयोध्येतील त्रेतानाथ मंदिरातून रामचंद्र, माता सीता आणि रामभक्त हनुमान यांच्या मूर्ती आणण्याचा सल्ला दिला होता. या मूर्ती कुल्लूच्या मंदिरात स्थापित करून त्यांचे राजेशाही धडे भगवान रघुनाथ यांच्याकडे सोपवल्यानंतर त्यांना ब्रह्महत्येच्या गुन्ह्यातून मुक्तता मिळेल.
अयोध्येतून मूर्तींची चोरी करावी लागली: यानंतर राजा जगत सिंह यांनी बाबा किशनदास यांचे शिष्य दामोदर दास यांना श्री रघुनाथजींची मूर्ती आणण्यासाठी अयोध्येला पाठवले. मोठ्या काळजीने मूर्ती चोरून तो हरिद्वारला पोहोचला तेव्हा तिथे त्याला पकडण्यात आल्याचे सांगितले जाते. त्यावेळी असा करिष्मा झाला की अयोध्येचे पंडित जेव्हा मूर्ती परत घेऊ लागले तेव्हा ती इतकी जड झाली की अनेकांच्या उचलून ती उठू शकली नाही आणि पंडित दामोदरांनी ती उचलली तेव्हा मूर्ती फुलासारखी हलकी झाली. अशा स्थितीत अयोध्येतील लोकांनी हा संपूर्ण प्रसंग स्वतः भगवान रघुनाथांची लीला म्हणून ओळखून मूर्ती कुलूला आणण्याची परवानगी दिली. या मूर्ती पाहिल्यानंतर राजाचा आजार दूर झाला असे म्हणतात. बरे झाल्यानंतर राजाने आपले जीवन आणि राज्य देवाला अर्पण केले आणि अशा प्रकारे येथे दसरा सुरू झाला.
देवी-देवतांच्या रंगीबेरंगी पालख्या : दसरा उत्सवादरम्यान येथील रहिवाशांच्या रंगीबेरंगी वेशभूषा नजरेस पडतात. किंवा त्याहीपेक्षा तिने उत्सवाला चार चाँद लावले. या लोकांच्या हातात दातांनी बनवलेले गोल कर्णे असतात आणि काहीजण ढोल वाजवत असतात. बाकीचे लोक एकत्र नाचत आणि गाताना या ताफ्याला साथ देतात. पर्वताच्या वेगवेगळ्या वाटेवरून दरीत येणार्‍या देवतांचा हा विधी पाहून असे वाटते की सर्व देवदेवता स्वर्गाचे दरवाजे उघडून उत्सव साजरा करण्यासाठी पृथ्वीवर येत आहेत. यादरम्यान सर्व देवतांच्या मूर्ती रंगीबेरंगी पालखीत ठेवून यात्रा काढण्यात येते. उत्सवाच्या सहाव्या दिवशी सर्व देवी-देवता एकत्र येतात आणि भेटतात याला 'मोहल्ला' म्हणतात. रघुनाथजींच्या या टप्प्यावर, त्यांच्या सभोवतालच्या असंख्य रंगीबेरंगी पालख्यांचे दृश्य अतिशय अनोखे पण मनमोहक आहे आणि लोक रात्रभर नाचतात.
रघुनाथजींची मूर्ती रथात: दसऱ्याच्या वेळी रथयात्राही काढली जाते. रथात, रघुनाथ जी (कुल्लू दसऱ्यातील भगवान रघुनाथ) ची तीन इंची मूर्ती, त्याहूनही लहान सीता आणि हिडिंबा यांनी मोठ्या सौंदर्याने सजवली आहे. टेकडीवरून माता भेखलीचा आदेश मिळताच रथयात्रेला सुरुवात होते. दोरीच्या सहाय्याने रथ या ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेला जातो, जिथे हा रथ सहा दिवस राहतो. राजघराण्यातील सर्व पुरुष मंडळी थाटामाटात दसरा मैदानाकडे निघतात.
