हैदराबाद : Children's Day 2023 भारतात दरवर्षी 14 नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जाणारा बालदिन विशेष महत्त्वाचा आहे. देशाचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांची याचदिवशी जयंती आहे. देशाच्या पहिल्या पंतप्रधानांना प्रेमाने 'चाचा नेहरू' म्हटले जायचे. त्यांनी मुलांबद्दलचे अतोनात प्रेम आणि मुलांच्या शिक्षणासाठी केलेल्या प्रयत्नांमुळे त्यांना चाचा नेहरू, अशी ओळख मिळाली. प्रिय पदवी मिळविली. पंडित नेहरूंचे मुलांवर खूप प्रेम होते.
बालदिनाची तारीख (20 नोव्हेंबर ते 14 नोव्हेंबर) : बालदिनाचे ऐतिहासिक पैलू भारतात उल्लेखनीय आहे. सुरुवातीला हा संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या जागतिक बालदिनाच्या समन्वयाने 20 नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जात होता. परंतु नंतर तो बदलण्यात आला. 1964 मध्ये नेहरूंच्या मृत्यूनंतर भारतीय संसदेने त्यांचा वाढदिवस 14 नोव्हेंबर हा बालदिन म्हणून नियुक्त करण्याचा ठराव मंजूर केला.
बालदिनाचे महत्त्व : बालदिनाचा उद्देश सुरक्षित आणि निरोगी बालपणाला प्रोत्साहन देणे हा आहे. हे मुलांचे हक्क ओळखण्यासाठी आणि त्यांचे समर्थन करण्यासाठी एक व्यासपीठ म्हणून काम करते. शिक्षण, पोषण आणि सुरक्षित घरातील वातावरण यासारख्या पद्धतींद्वारे त्यांचे सर्वांगीण कल्याण सुनिश्चित करते. हा दिवस समाजाला जगाला मुलांचे पालनपोषण करण्याची जबाबदारी घेण्याचे आवाहन करतो.
बालदिनाचे उद्दिष्ट : बालदिनाचे उद्दिष्ट मुलांच्या हक्कांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि त्यांच्या शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक विकासासाठी सुरक्षित आणि पोषक वातावरण उपलब्ध करून देण्याचे सर्वोच्च महत्त्व आहे. गरिबी, शिक्षणाचा अभाव, आरोग्य सेवा असमानता आणि बालमजुरीचा प्रसार यासारख्या समस्यांसह मुलांसमोरील जागतिक आव्हानांवरही हा दिवस लक्ष केंद्रित करतो. पंडित नेहरू हे 'द डिस्कव्हरी ऑफ इंडिया', 'ग्लिम्पसेस ऑफ वर्ल्ड हिस्ट्री' आणि 'टूवर्ड फ्रीडम' हे या पुस्तकांचे लेखक आहेत. 'आजची मुलं उद्याचा भारत घडवतील' या त्यांच्या विश्वासात नेहरूंची भविष्याची दृष्टी रुजलेली होती. पंतप्रधान असताना, नेहरूंनी एक पंचवार्षिक योजना अंमलात आणली. त्यामध्ये शालेय मुलांमधील कुपोषण रोखण्यासाठी मोफत प्राथमिक शिक्षण आणि दुधासह अन्नाची तरतूद समाविष्ट करण्यात आली. एखाद्या व्यक्तीच्या आर्थिक महत्त्वाकांक्षा आणि सामाजिक योगदानाला आकार देण्यासाठी शिक्षणाच्या भूमिकेवर त्यांचा ठाम विश्वास होता.
नेहरूंच्या कर्तृत्व : नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली अनेक उच्च शैक्षणिक संस्था स्थापन झाल्या आहेत. यामध्ये ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस (AIIMS), इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) मॅनेजमेंट-IIM) यांचा समावेश आहे. मुलांच्या आणि त्यांच्या मातांच्या कल्याणासाठी पंडित नेहरूंनी नेहमीच प्रयत्न केले. याबाबतची माहिती त्यांचे तत्कालीन स्वीय सहाय्यक एम.ओ. मथाई यांनी माय डेज विथ नेहरू (1979)' या पुस्तकात लिहिले आहेत. 'नेहरूंनी त्यांच्या निरागस चेहऱ्यांमध्ये आणि चमकदार डोळ्यांनी भारत पाहिला होता. तरुण पिढीच्या प्रेमाबद्दल त्यांचे कौतुक झाले. 1958 च्या मुलाखतीत राम नारायण चौधरी यांच्या प्रश्नाला उत्तर देताना नेहरूंचे मुलांवरील प्रेम दिसून आले. तेव्हा नेहरू म्हणाले की, नेहमीच असे वाटले आहे की आजची मुले उद्याचा भारत बनवतील. ज्या पद्धतीने आपण त्यांना वाढवू शकतो- पालनपोषण देशाचे भविष्य ठरवेल.
जवाहरलाल नेहरूंचे 10 प्रसिद्ध कोट्स:
- मुलं ही बागेतल्या कळ्यांसारखी असतात. त्यांचे संगोपन काळजीपूर्वक आणि प्रेमाने केले पाहिजे. कारण ते देशाचे भविष्य आणि उद्याचे नागरिक आहेत.
- भारताला बालपणातील निरागसता, तारुण्याची उत्कटता, त्याग, वेदना आणि आनंदाच्या दीर्घ अनुभवातून येणारे परिपक्वतेचे परिपक्व शहाणपण माहित आहे.
- शांततेशिवाय, इतर सर्व स्वप्ने अदृश्य होतात आणि राख होतात.
- आम्ही एका अद्भुत जगात राहतो जे सौंदर्य, मोहिनी आणि साहसांनी भरलेले आहे. जोपर्यंत आपण उघड्या डोळ्यांनी त्यांचा शोध घेतो तोपर्यंत आपल्या साहसांना अंत नाही.
- विद्यापीठ म्हणजे मानवतावाद, सहिष्णुता, तर्क, कल्पनांचे साहस आणि सत्याचा शोध आहे.
- यश बहुतेकदा त्यांनाच मिळते जे कृती करण्याचे धाडस करतात. हे क्वचितच भित्र्या लोकांद्वारे साध्य केले जाते, ज्यांना परिणामांची भीती वाटते.
- वेळ गेलेल्या वर्षांनी मोजली जात नाही, तर तुम्ही करत असलेल्या, अनुभवलेल्या किंवा साध्य केलेल्या गोष्टींवरून मोजली जाते.
- एखाद्या महान कारणासाठी प्रामाणिक आणि कार्यक्षम प्रयत्न लगेच ओळखले जाऊ शकत नाहीत. तरीही, शेवटी फळ मिळते.
