આજની પ્રેરણા

કર્મનું સ્થાન એટલે કે આ શરીર, કર્તા, વિવિધ ઇન્દ્રિયો, વિવિધ પ્રકારના પ્રયત્નો અને પરમાત્મા - આ પાંચ કર્મના કારણો છે. ત્યાગ, દાન અને તપના કર્મો ક્યારેય ન છોડવા જોઈએ, તે કરવા જોઈએ. નિઃશંકપણે, ત્યાગ, દાન અને તપ સંતોને પણ શુદ્ધ બનાવે છે. નિર્દિષ્ટ કર્તવ્યોનો ક્યારેય ત્યાગ ન કરવો જોઈએ, જો કોઈ વ્યક્તિ ભ્રમણાથી તેની સોંપાયેલ ફરજો છોડી દે, તો આવા ત્યાગને તમસ કહેવાય છે. જ્યારે વ્યક્તિ કાર્યકારણ તરીકે સોંપાયેલ ફરજ બજાવે છે અને તમામ ભૌતિક સંગ અને ફળની આસક્તિનો ત્યાગ કરે છે, ત્યારે તેનો ત્યાગ સાત્વિક કહેવાય છે. અલબત્ત, કોઈપણ મૂર્તિમંત વ્યક્તિ માટે બધી કર્મઓનો ત્યાગ કરવો અશક્ય છે, પરંતુ જે કર્મના ફળનો ત્યાગ કરે છે તે વાસ્તવમાં ત્યાગી છે. જે કર્મ નિયમિત છે અને જે કર્મના પરિણામની ઈચ્છા વગર આસક્તિ, આસક્તિ અને દ્વેષ વિના કરવામાં આવે છે, તેને સાત્વિક કહેવાય છે. જે કાર્ય પ્રયત્નોથી અને મિથ્યા અહંકારની ભાવનાથી મનોકામના પૂર્ણ કરવા માટે કરવામાં આવે છે તેને રજોગુણી કહેવાય છે. જે કર્તા સંગથી મુક્ત, અહંકાર રહિત, ધીરજવાન અને ઉત્સાહી છે અને કાર્યની સિદ્ધિ કે નિષ્ફળતામાં આનંદ-દુઃખ જેવા તમામ દુર્ગુણોથી મુક્ત છે, તે સાત્વિક કહેવાય છે. જે કર્તા કર્મમાં આસક્ત છે, ફળ ભોગવવા માંગે છે અને જે લોભી, સદા ઈર્ષ્યાળુ, અશુદ્ધ, આનંદ અને દુ:ખથી ભરપૂર છે, તે રાજસી કહેવાય છે. શાસ્ત્રોની અવગણના કરીને પરિણામ, હાનિ, હિંસા અને સંભાવનાને ધ્યાનમાં લીધા વિના માત્ર અજ્ઞાનથી જે કર્મ શરૂ કરવામાં આવે છે તેને તમસ કહેવાય છે. જે કર્તા બેધ્યાન, અભણ, અહંકારી, હઠીલા, હિત કરનારનો અનાદર કરનાર, આળસુ, ઉદાસ અને કાર્યોમાં વિલંબ કરનાર છે તેને તામસ કહેવાય છે.