હૈદરાબાદ: યુનિસેફની વેબસાઈટ પર ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર ભારતમાં પ્રસૂતિની ઉંમરની લગભગ ચોથા ભાગની મહિલાઓ કુપોષિત છે. સ્ત્રીઓમાં કુપોષણની સમસ્યા માત્ર આ ઉંમરે અથવા ગર્ભાવસ્થાના સમયગાળા દરમિયાન ચિંતાનું કારણ નથી. તેના બદલે, આ એક એવી સમસ્યા છે જે બાળપણથી છોકરીઓમાં ખૂબ જ જોવા મળે છે અને કેટલીકવાર તેમના વિકાસને પણ અસર કરે છે. માત્ર કુપોષણ જ નહીં પરંતુ સ્વચ્છતા અને અન્ય પ્રકારના અન્ય ઘણા કારણો છે જે બાળપણથી કિશોરાવસ્થા સુધી છોકરીઓના સ્વાસ્થ્યને અસર કરી શકે છે. આ અસર માત્ર શરીરમાં ચોક્કસ પ્રકારના પોષણની ઉણપના સ્વરૂપમાં જ નહીં પરંતુ ગંભીર ચેપ અથવા અન્ય સમસ્યાઓના સ્વરૂપમાં પણ જોવા મળે છે.
આ પણ વાંચો: Cervavac vaccine: સર્વાઇકલ કેન્સરને રોકવા માટે સ્વદેશી 'Servvac' રસી ફાયદાકારક
સાવચેતી જરૂરી છે: બાળપણથી કિશોરાવસ્થા સુધીનો સમયગાળો છોકરીઓના શરીરમાં ઘણા ફેરફારો લાવે છે. હકીકતમાં કિશોરાવસ્થાની શરૂઆત સાથે મોટાભાગની છોકરીઓમાં માસિક સ્રાવ શરૂ થાય છે. જો કે માસિક ધર્મ દરમિયાન જે અશુદ્ધ લોહી સ્ત્રાવ થાય છે તેનાથી શરીરમાં નબળાઈ આવતી નથી. પરંતુ આ લોહીની સાથે શરીર માટે જરૂરી મિનરલ્સ અને ધાતુઓ પણ શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે. બીજી તરફ છોકરીઓના શારીરિક વિકાસની ઝડપ પ્રમાણમાં વધારે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમના શરીરના યોગ્ય વિકાસ માટે પ્રમાણમાં વધુ પોષણની જરૂર પડે છે. છોકરીઓમાં પેશાબ અથવા યોનિમાર્ગમાં ચેપ લાગવાની સંભાવના પણ ઘણી વધારે હોય છે. તેથી તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે, માત્ર માસિક સ્રાવ દરમિયાન જ નહીં પરંતુ સામાન્ય સંજોગોમાં પણ તેમના ગુપ્તાંગની સ્વચ્છતાનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. કારણ કે, આ મહત્વપૂર્ણ બાબતોની ઉપેક્ષા ક્યારેક તેમના પ્રજનન સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરી શકે છે અને કિડની સંબંધિત અથવા અન્ય કેટલાક ગંભીર રોગોનું કારણ પણ બની શકે છે.
સંતુલિત આહાર જરૂરી છે: દિલ્હીના બાળરોગ નિષ્ણાત ડૉ. રતિ ગુપ્તા કહે છે કે, ''હકીકતમાં, જ્યારે બાળકો બાળપણથી કિશોરાવસ્થામાં પ્રવેશ કરે છે અથવા જ્યારે તેઓ તરુણાવસ્થા શરૂ કરે છે, ત્યારે તે સમયગાળો એવો હોય છે કે તેમની ઊંચાઈ અને વજન વધતું હોય છે. આ ઉપરાંત શરીરના અન્ય અંગોનો વિકાસ થતો હોય છે. જો કે, આ ઉંમરમાં છોકરાઓ અને છોકરીઓ બંનેને વધુ પોષણની જરૂર હોય છે. પરંતુ છોકરીઓમાં આ ફેરફારો છોકરાઓ કરતા વધુ ઝડપથી અથવા ઝડપથી થાય છે. તેથી તેમને દર મહિને માસિક સ્રાવની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થવું પડે છે. જેના કારણે હોર્મોનલ ફેરફાર પણ થાય છે. તેમના શરીરમાં જે કિસ્સામાં તેમના શરીરને પ્રમાણમાં વધુ પોષણની જરૂર હોય છે. આપણા દેશમાં માત્ર મહિલાઓમાં જ નહીં પરંતુ છોકરીઓમાં પણ આયર્ન અને અન્ય પોષક તત્વોની ઉણપ પુરુષો કરતાં વધુ જોવા મળે છે. છોકરીઓમાં કોઈ પણ પ્રકારની ઉણપ કે સમસ્યાને કારણે શરીરની ઉર્જા ઓછી ન થવી જોઈએ. તેમના વિકાસમાં અવરોધ ન હોવો જોઈએ અને શરીરમાં પોષણ સંબંધિત કોઈપણ પ્રકારના તત્વની ઉણપ ન થવી જોઈએ. તેથી તે ખૂબ જ જરૂરી છે કે તેમનો ખોરાક અને પીણાંનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ.''
આ પણ વાંચો: યુ.એસ.માં મહામારીના પ્રથમ વર્ષમાં કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગથી મૃત્યુ પામેલા લોકોમાં 6.2 ટકાનો વધારો : અભ્યાસ
''આ ઉંમરે બાળકોને સંતુલિત આહાર આપવો ખૂબ જ જરૂરી છે. જેમાં કાર્બોહાઈડ્રેટ, પ્રોટીન, ફાઈબર, તમામ પ્રકારના વિટામીન, કેલ્શિયમ, મિનરલ, અન્ય મિનરલ્સ, ઝીંક અને આયર્ન સંતુલિત માત્રામાં હોય છે. ખાસ કરીને છોકરીઓની વાત કરીએ તો, 10 થી 18 વર્ષની વચ્ચે, તેમના માટે દરરોજ સરેરાશ 2000 કેલરી, 58 ગ્રામ પ્રોટીન અને 600 મિલિગ્રામ કેલ્શિયમ લેવું જરૂરી છે. આ સિવાય માસિક ધર્મને કારણે શરીરમાંથી દૂષિત લોહીની સાથે મિનરલ્સ અને કેટલાક તત્વો બહાર નીકળી જાય છે, તેથી આવા ખોરાકને તેમના આહારમાં સામેલ કરવો ખૂબ જ જરૂરી છે. જેમાં આયર્ન, ઝિંક અને અન્ય મિનરલ્સની માત્રા વધુ હોય. સાથે જ એ વાતનું પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે કે તેઓ દરરોજ જરૂરી માત્રામાં પાણી લે.'' -- ડાયેટ અને ન્યુટ્રિશન એક્સપર્ટ ડૉ.દિવ્યા
સ્વચ્છતાનું જ્ઞાન પણ મહત્વનું છે: ઉત્તરાખંડના ગાયનેકોલોજિસ્ટ ડૉ.વિજયાલક્ષ્મી કહે છે કે, ''પોષણ ઉપરાંત આ ઉંમરે છોકરીઓને તેમના શરીરની સ્વચ્છતા અને સ્વચ્છતાની જરૂરિયાત વિશે સમજાવવું ખૂબ જ જરૂરી છે. આજે પણ આપણા સમાજમાં છોકરીઓને માસિક ધર્મ વિશે પહેલા જણાવવાની કે સમજવાની જરૂર નથી માનવામાં આવતી. જે યોગ્ય નથી. મોટાભાગની છોકરીઓ માસિક ધર્મ દરમિયાન કઈ સાવચેતી રાખવાની છે તે વિશે જાણતી નથી. માસિક ધર્મ દરમિયાન સ્વચ્છતાનું ધ્યાન ન રાખવાથી ક્યારેક ઈન્ફેક્શન કે સમસ્યા થઈ શકે છે. આ કારણે ઘણી વખત છોકરીઓમાં યુરિનરી કે યોનિમાર્ગમાં ચેપ લાગવાની શક્યતા પણ વધી જાય છે. એ પણ ચિંતાનો વિષય છે કે આવું માત્ર ગ્રામીણ વિસ્તારો કે નાના શહેરોમાં જ થતું નથી. પરંતુ મોટા શહેરોમાં પણ શાળાએ જતી છોકરીઓ યોગ્ય સ્વચ્છતા વિશે જાગૃત નથી.''
સ્વચ્છતા અંગે સલાહ: મોટાભાગની છોકરીઓને ખબર નથી હોતી કે સેનિટરી પેડ કે ટેમ્પોન કેટલી વાર બદલવાની જરૂર છે અથવા તો આ સમયગાળા દરમિયાન ગુપ્તાંગની નિયમિત સફાઈ કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. નહીં તો ચેપ લાગવાનું જોખમ હોઈ શકે છે. સાથે જ તેમને એ પણ ખબર નથી હોતી કે, જનનાંગોની સ્વચ્છતા માટે કેમિકલયુક્ત ઉત્પાદનો કે સાબુનો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ અને વપરાયેલા સેનિટરી પેડ્સનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
