- કોરોના મહામારીનું બહુ ઉપયોગી શસ્ત્ર છે Mask
- બહેતર સલામતી માટે માસ્કનો યોગ્ય ઉપયોગ જરુરી
- પહેરવા દરમિયાન અને નિકાલ દરમિયાનની મહત્ત્વની વાત જાણો
હાલના સમયમાં કોરોનાથી બચાવને ધ્યાનમાં રાખીને માસ્ક (Mask) આપણા જીવનનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ બની ગયો છે. પરંતુ સામાન્ય રીતે લોકોમાં શંકા અને મૂંઝવણ છે કે કયા પ્રકારનો માસ્ક વધુ સારી સુરક્ષા આપી શકે છે. તાજેતરમાં ઉત્તર કેરોલિના યુનિવર્સિટીના આરોગ્ય સંભાળ વિભાગ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા નવા સંશોધનથી જાણવા મળ્યું છે કે ડબલ પ્રોટેક્શન લેયરવાળા માસ્ક (Mask with double protection layer) કોવિડ -19 ચેપ સામે રક્ષણ આપવામાં વધુ સફળ છે. કારણ કે તે વાયરસને આપણા નાક અને મોં સુધી પહોંચતા વધુ સારી રીતે રોકે છે.
લોકો હજી પણ "માસ્ક" ના (Mask) ઉપયોગ વિશે વધુ જાગૃત નથી. જે કોરોનાને રોકવા માટે સલામતીના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ધોરણોમાંથી એક માનવામાં આવે છે. લોકો સામાન્ય રીતે આ ભ્રમણા હેઠળ છે કે કયા પ્રકારનો માસ્ક વધુ સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે. લોકોની ઉત્સુકતા અને તેમની સલામતીને ધ્યાનમાં રાખીને ઘણા સંશોધન પણ કરવામાં આવ્યાં છે. ઈટીવી ભારત સુખીભવ (ETV Bharat Sukhibhav) એ માસ્કની ઉપયોગિતા અને તેનો ઉપયોગ કરવાની સાચી રીત વિશે વધુ જાણવા માટે માર્ગો ગોવાના હોસ્પીસિયો હોસ્પિટલના વરિષ્ઠ બાળ ચિકિત્સક ડો. ઇરા અલમેડા સાથે વાત કરી.
ડો. ઇરા વર્ષ 2015થી 2020 સુધી ગોવામાં રાજ્યમાં મેડિકલ સુપરિન્ટેન્ડન્ટ તરીકે કાર્યરત હતાં. જેના કારણે તેમણે કોવિડ 19ને (Covid19) લગતા બધાં પ્રોટોકોલ અને એસઓપી (SoP)બનાવવામાં ખાસ ભૂમિકા ભજવી છે. ડો. ઇરા હાલમાં દક્ષિણ ગોવામાં રસીકરણ અભિયાનમાં (Vaccination Drive) નોડલ અધિકારીની ભૂમિકા નિભાવી રહ્યાં છે સાથે સાથે કોરોનાની ત્રીજી લહેરને ધ્યાનમાં રાખીને રચાયેલી ટાસ્ક ફોર્સ અને સ્ટીઅરિંગ કમિટીના સભ્ય પણ છે.
Mask અને તે સાથે જોડાયેલી મહત્ત્વની વાતો
ડોક્ટર ઇરા જણાવે છે કે માસ્કથી (Mask) સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ બાબતો વિશે લોકોમાં જાગૃતિ હોવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આપણા માટે માસ્ક શા માટે જરૂરી છે, કયા પ્રકારનો માસ્ક વધુ સારી સુરક્ષા આપે છે અને માસ્ક પહેરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાની મહત્વપૂર્ણ બાબતો શું છે. આવી કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતો છે જેના વિશે લોકોએ જાગૃત રહેવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ડોક્ટર ઇરાના જણાવ્યા મુજબ માસ્કથી (Mask) સંબંધિત કેટલીક મહત્વપૂર્ણ માહિતી નીચે મુજબ છે.
Mask કેમ જરુરી છે
માસ્ક આપણા ચહેરા પર કવચની જેમ કાર્ય કરે છે જે આપણા નાક અને મોંને સૂક્ષ્મજંતુઓથી સુરક્ષિત કરે છે. સંક્રમણ રોકવામાં માસ્કનો (Mask type ) પ્રકાર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ઉદાહરણ તરીકે જો તમે એવી જગ્યાએ હોવ કે જ્યાં સંક્રમણનું જોખમ વધારે ન હોય તો પછી થ્રી-લેયર માસ્ક તમને જરૂરી સુરક્ષા પણ આપી શકે છે. પરંતુ જો તમે એવી જગ્યાએ હોવ કે જ્યાં સંક્રમણ ખૂબ ફેલાય છે તો તે ખૂબ જરૂરી છે કે ફક્ત N95 માસ્ક જ વાપરવા જોઈએ. આ સાથે એ ધ્યાનમાં રાખવું પણ મહત્વનું છે કે માસ્ક પહેરેલા વ્યક્તિના ચહેરા પર ફીટ થાયે, એટલે કે તે ખૂબ ઢીલું છે કે નાનું ન હોય.
Mask પહેરવા સમયે ધ્યાન રાખવાની વાતો
સામાન્ય રીતે ઘણા લોકો નાક અને મોંપરથી માસ્ક (Mask) દૂર કરે છે અને અગવડતા હોય ત્યારે તેને ગળામાં લટકાવે છે. આ કરવાથી લોકોમાં સંક્રમણનું જોખમ ખૂબ વધી જાય છે કારણ કે માસ્કના ઉપરના સ્તર પરનો વાયરસ નાક સાથે સીધો સંપર્કમાં આવે છે.
સલામતીની દ્રષ્ટિએ તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે માસ્ક (Mask) ચહેરા પર સરસ ફિટ થઈ જાય. એટલે કે, નાક અને મોં સંપૂર્ણપણે આવરી લેવા જોઈએ. ડો.ઇરા કહે છે કે કોઈપણ પ્રકારનો માસ્ક યોગ્ય રીતે પહેરવાથી ચેપ ફેલાવાનું જોખમ 10 ટકા ઓછું થાય છે. પરંતુ જો તમે એન 95 માસ્ક પહેરો છો તો ચેપ ફેલાવાનું જોખમ 95 ટકા સુધી ઘટાડી શકાય છે.
ડો ઇરા સૂચવે છે કે લોકો ભીડવાળી જગ્યાઓ અથવા કચેરીઓમાં માસ્ક (Mask) ઉતારવાનું ટાળવું જોઈએ. તે કહે છે કે જો તમે લાંબા સમયથી માસ્ક પહેરેલા રૂમમાં કામ કરી રહ્યાં છો, તો પછી તમે લોકોથી દૂર બારી પાસે જઇને થોડી ક્ષણો માટે માસ્ક ઉતારી શકો છો. આ સમયગાળા દરમિયાન તમે તાજી હવામાં ઊંડો શ્વાસ લઈ શકો છો. તે પછી તમે ફરીથી માસ્ક પહેરી શકો છો અને તમારા કામ પર પાછાં આવી શકો છો.
આ પણ વાંચોઃ પૂણેના એક સ્ટાર્ટઅપે થ્રીડી પ્રિન્ટિંગની મદદથી કોરોનાને નિષ્ક્રિય કરતું માસ્ક બનાવ્યું
Mask વિશેના એક સૌથી મહત્વપૂર્ણ નિયમમાં એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે તમે ઓફિસમાં હોવ અથવા ક્યાંક કામ કરતા હો ત્યારે તમારે માસ્કને સ્પર્શ કરવો ન જોઈએ. શક્ય હોય ત્યાં સુધી લોકોની વચ્ચે માસ્ક (Mask) ઉતારીને ખાવા અને પીવાનું ટાળવું જોઈએ. પરંતુ જો તમારે ક્યારેય આવું કરવાનું હોય તો તમે અદલાબદલીમાં માસ્ક ઉતારો. ઉદાહરણ તરીકે એક સમયે વ્યક્તિ માસ્ક કાઢેે છે અને ચા પી શકે છે અથવા ખાઈ શકે છે,ત્યારે અન્ય લોકો તેનો માસ્ક પહેરી રાખે છે. આ સિવાય જો કોઈ વ્યક્તિનો માસ્ક યોગ્ય રીતે પહેરાયો નથી તો તેને ખૂબ કાળજીથી આ બાબતે જાગૃત કરવી જોઇએ.
કેવી રીતે ખબર પડે કે Mask ફિટ છે
માસ્ક હંમેશાં એવી રીતે પહેરવો જોઈએ કે અંદરની હવા કોઈપણ બાજુથી બહાર ન જઇ શકે. આ સિવાય જો ચશ્માં પહેરેલા લોકોમાં માસ્ક પહેર્યા પછી કાચ પર ભેજ છવાય છે તો તેનો અર્થ એ છે કે માસ્ક (Mask) બરાબર પહેર્યો છે. જો કે ચશ્માના કાચ પર ભેજ લાગવાની સમસ્યાને ટાળવા માટે ઘણાં પગલાં છે.
બીજીબાજુ, જો વાત કરતી વખતે માસ્ક (Mask) આપમેળે નાકથી નીચે સરકી જાય છે તો તેનો અર્થ એ છે કે માસ્કનું ફિટિંગ યોગ્ય નથી.
Mask ઉતારતી વખતે ધ્યાન આપવા યોગ્ય વાતો
ડો.ઇરા કહે છે કે માસ્ક ઉતારતી વખતે તેના બાહ્ય અથવા આંતરિક સ્તરને સ્પર્શ ન કરવા પર સૌથી વધુ ધ્યાન આપવું જોઈએ. માસ્ક (Mask) હંમેશાં કાનની દોરીઓ સાથે પકડીને ઉપાડવું જોઈએ અને વપરાયેલ માસ્કને ક્યારેય લટકાવવું નહીં.અહીં બીજી બાબત ધ્યાનમાં રાખવાની છે કે માથાના પાછળના ભાગ કાન પર અથવા માથાના પાછળના ભાગે બાંધવાની દોરી હોય તો તે યોગ્ય અને ચુસ્ત હોવી જોઈએ. જો તમે તેને પહેરતી વખતે ચુસ્તતાને લીધે અસ્વસ્થતા અથવા પીડા અનુભવો છો તો ચિંતા કરશો નહીં કારણ કે તે મોટાભાગના કેસોમાં ચહેરા પર માસ્કના ફીટ થવાને કારણે છે અને ધીમે ધીમે વ્યક્તિ તેની સાથે ટેવાઈ જાય છે. હાલમાં આવા ઘણા માસ્ક બજારમાં ઉપલબ્ધ છે, જે કાનના પટ્ટામાં ક્લિપ ધરાવે છે જે કાનમાં દુખાવો દૂર કરી શકે છે.
ડો.ઇરા કહે છે કે જો માસ્ક (Mask) વરસાદથી ભીનો થઇ જાય તો તરત જ માસ્ક બદલવો જોઈએ. કારણ કે ભીનો માસ્ક રક્ષણની દ્રષ્ટિએ સારો નથી. ખરેખર તો ભીના માસ્કથી સંરક્ષણ સ્તર બગડી જાય છે.આટલું જ નહીં, ભીનો માસ્ક ચહેરા પર પણ બંધબેસતો પણ નથી. તેથી ચોમાસાની સીઝનમાં માસ્કની સાથે ફેસ શિલ્ડ પહેરવામાં આવે તો માસ્કને વરસાદથી બચી શકે છે.
આ પણ વાંચોઃ માસ્ક, સેનિટાઈઝર અને સોશિયલ ડિસ્ટન્સ જ કોરોનાથી બચાવશેઃ નિષ્ણાતો
કેવી રીતે દ્વિસ્તરીય Mask વાપરશો
ડોક્ટર ઇરા કહે છે કે સંરક્ષણની દ્રષ્ટિએ ડબલ માસ્ક (Mask with double protection layer) પણ પહેરી શકાય છે. સીડીસી અનુસાર રક્ષણ વધારવા માટે વાપરીને કાઢી નાંખવાના માસ્ક ઉપર કાપડનું માસ્ક પણ પહેરી શકાય છે. જેમની ત્વચા વધુ સંવેદનશીલ હોય અથવા જે ત્વચા સાથે સંબંધિત કોઈ પણ પ્રકારની સમસ્યાથી પીડિત હોય તો તેઓ નીચે કપડા માસ્ક મૂકીને ઉપર ડીસ્પોઝિબલ માસ્ક પહેરી શકે છે.
Mask પહેરવાના ફાયદા
માસ્ક પહેરવું એ માત્ર કોરોના સંક્રમણ ફાયદાકારક છે એવું નથી, જે લોકો વિવિધ પ્રકારની એલર્જીથી પીડિત હોય છે તેમને સતત માસ્ક (Mask) પહેરવાથી પણ ઘણી રાહત મળે છે. નિયમિત માસ્ક પહેરવાથી પણ આપમેળે તેમની સમસ્યા ઘણી હદ સુધી હલ થઈ જાય છે.
કેવી રીતે કરશો Maskનો નિકાલ
ડો. ઇરા કહે છે કે માસ્ક કાઢી નાખવા માટે તેને પહેલાં હંમેશાં જીવાણુનાશક દવા છાંટવી અને પીળી થેલીમાં નાખી સૂકા કચરામાં ફેંકી દેવો જોઈએ. મહાનગરોમાં ઘણી મોટી સોસાયટીઓમાં આવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે જ્યાં લોકો તેમના માસ્ક (Mask) સળગાવી શકે છે અને તેનો નાશ કરી શકે છે. જો આમ ન થઈ શકે તો પછી માસ્ક (Mask) ફેંકતાં પહેલાં હંમેશાં સાબુવાળા પાણીમાં ધોઈ નાખવું જોઈએ અને કચરાપેટીમાં ફેંકી દેવું જોઈએ.
Maskને ફરીથી ઉપયોગમાં લેવા માટેનો નિયમ
સામાન્ય રીતે કાપડનાું માસ્ક (Mask) ધોઇનેે ફરીથી વાપરી શકાય છે. પરંતુ એન 95 માસ્ક સાબુવાળા પાણીથી ધોઈ શકાતા નથી. જો કે, હાલમાં, એવી વ્યવસ્થા કેટલાક સ્થળોએ કરવામાં આવી છે જ્યાં એન95 માસ્ક 40 મિનિટ માટે 70 ડિગ્રી તાપમાન પર ગરમ હવા ધરાવતાં ઓવનમાં સ્ટરીલાઈઝ કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સ્ટરીલાઈઝેશન પછી માસ્ક (Mask) ફરીથી વાપરી શકાય છે.
