ભોપાલ: ગુજરાત એશિયાટિક લાયનનું ઘર છે. પણ વન વિભાગના કેટલાક મુદ્દાઓ સિંહ વસાહતને પરેશાન કરી રહ્યા છે. જેમ કે રેલવે લાઈન પાસેથી ફેસિંગની અછત. બીજી તરફ સિંહ કેટલીક વાર માનવ વસ્તી ધરાવતા એરિયામાં પણ આવી પહોંચે છે. એ સમયે બે મુદ્દાઓ પર પ્રશ્નો ઊઠે છે. શિકારની કમી અને સુરક્ષા. જોકે, જ્યારે સિંહનું મૃત્યુ થાય છે ત્યારે મામલો ઘણી વાર અલગ સામે આવે છે. આવી સ્થિતિ પાડોશી રાજ્ય મધ્ય પ્રદેશની છે. એક એવું અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે, આ વર્ષે દીપડાની સંખ્યા 4 હજારને પાર થઈ જશે.
ટીમ તૈયાર છેઃ દીપડાની સાચવણી માટે ખાસ પ્રકારની પોલીસી તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. જે માટે દેશ વિદેશના પશુ નિષ્ણાંતોની સલાહ લેવામાં આવી રહી છે. દીપડાનો શિકાર અને અકસ્માતને કારણે ઘટતી સંખ્યાને અંકુશમાં લેવા માટે નિષ્ણાંતો વન વિભાગના કર્મચારી-અધિકારીઓ સાથે કામ કરી રહ્યા છે. એમના અનુભવના આધારે એમની પહેલી સલાહ એમની લેવામાં આવી રહી છે. વાઘની તુલનામાં દીપડાના મોતની સંખ્યા વધારે છે. દર વર્ષે એ સંખ્યામાં વધારો થઈ રહ્યો છે.
ગત વર્ષનો રીપોર્ટઃ ગત વર્ષે 308 ચિત્તાઓ મરણ પામ્યા હતા. જ્યારે વર્ષ 2021માં 56 મૃત્યું થયા હતા. જેમાંથી 22 ચિત્તાઓ શિકારને કારણે મૃત્યું પામ્યા છે. જ્યારે વર્ષ 2022માં મોતનો આંકડો વધીને 66 સુધી પહોંચી ગયો હતો. આ સ્થિતિને ધ્યાને લઈને વન વિભાગના અધિકારીઓ વધારે એલર્ટ મોડ પર આવી ગયા હતા. વાઘ વસ્તી ગણતરી રીપોર્ટ 2018 અનુસાર દીપડાની સંખ્યા 4 હજારને પાર હોવાનું જાણવા મળે છે.
કેટલા મોત થયાઃ કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય જીતુ પટવારીએ વિધાનસભામાં આ અંગે જાણકારી માગી હતી. જેના જવાબમાં વન-પર્યાવરણ પ્રધાન વિજય શાહે જાણકારી આપી હતી કે, વર્ષ 2014થી 2018 સુધીમાં 120 વાઘ અને 209 દીપડાંના મોત નીપજ્યા છે. પોતાની વાત આગળ કરતા પ્રધાને મોટી સ્પષ્ટતા પણ કરી હતી. આટલી બધી સુરક્ષા હોવા છતાં પણ સરકાર નિષ્ણાંતોની સલાહ લે છે. પણ આ સાથે સુરક્ષા માટે ટાઈગર રીઝર્વ, રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન તથા વન્ય પ્રાણી અભ્યારણ કમિટીની સ્થાપના કરાઈ છે.
ખાસ નજરઃ વન ક્ષેત્રમાં વિભાગના કર્મચારીઓ થકી હાથી વાહન થકી જે શિકાર તેમજ પજવણી જેવી પ્રવૃતિઓ કરે એના પર ખાસ નજર રાખવામાં આવી રહી છે. આ ઉપરાંત વીજલાઈનના સમયે સંયુક્ત નિરિક્ષણ, ગુપ્તચર પાસેથી સૂચનાનો ઉપયોગ, ચેકિંગ તથા વોટર સોર્સ પર ખાસ નજર રાખવામાં આવે છે. તેમજ એમના રીપોર્ટને ગંભીરતાથી લેવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિને ધ્યાને લઈને નિષ્ણાંતોએ પણ પોતાની પ્રતિક્રિયા આપી છે. એટલું જ નહીં વન વિભાગના અધિકારી પણ સ્પષ્ટતા કરે છે.
ઈકો સિસ્ટમને સંતુલીત રાખીને વાઘને બચાવી શકાય છે. મધ્ય પ્રદેશમાં વાઘની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. જે દીપડા માટે એક પ્રકારે સુરક્ષા જેવું કામ કરે છે. આ જ કારણે પ્રદેશમાં દીપડાની સંખ્યામાં વધારો થઈ રહ્યો છે. દીપડા ગાઢ જંગલના બદલે મેદાની પ્રદેશ અને મર્યાદિત વન વિસ્તારમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે. ચોક્કસ ટોળામાં તે રહે છે. પણ સરળતાથી શિકારઓના શિકાર પણ બની જાય છે. જંગલ વિસ્તારમાંથી પસાર થતા રસ્તાઓ, રેલમાર્ગ તથા એ વિસ્તારમાં ઓવરબ્રીજ બનાવવાની પોલીસી રાષ્ટ્રીય સ્તરે કામ કરી રહી છે. વર્ષ 2022માં મધ્ય પ્રદેશમાં વાહન-ટ્રેનથી અથડાઈને 17 દીપડા મૃત્યું પામ્યા હતા. જ્યારે 10 દીપડા કુવામાં પડીને મૃત્યું પામ્યા હતા.--- સુદેશ બાઘમાર (પૂર્વ વન વિભાગના અધિકારી)
નિષ્ણાંતનો શું છે મતઃ પર્યાવરણ નિષ્ણાંત અજય દુબેનું એવું માનવું છએ કે, વન વિભાગ પશુના શિકાર રોકવામાં નિષ્ફળ પુરવાર થયું છે. દીપડાના દાંત, ચામડા, વાઘચર્મનો વેપલો થઈ રહ્યો છે. જ્યારે કટની જબલપુર અને ડિંડોરીમાંથી આરોપીઓની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. વાઈલ્ડ લાઈફ તરફથી નોટિસ ફટકારવામાં આવી હતી. જેનો હવે ખુલાસો થયો છે. સૌથી વધારે મૃત્યુ સેન્ચુર અને ટાઈગર રીઝર્વમાંથી પસાર થતી રેલવે-હાઈવેના વિસ્તારમાંથી પશુના મોત થાય છે.
આ પણ વાંચો
1.વન્યજીવોની હત્યા અને વેચાણનું રેકેટ ઝડપાયું, 27 લોકોની ધરપકડ
2.Man Eater Tiger : કોર્બેટનો ત્રીજો માનવભક્ષી વાઘ પકડાયો, ડીએનએ ટેસ્ટ કરાશે
3.Tiger Count: પલામુ ટાઈગર રિઝર્વમાં ત્રણ વાઘ હાજર, PM મોદી રવિવારે જાહેર કરશે રિપોર્ટ
