কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে শেহতীয়াকৈ বিশ্ব ঐতিহ্যক্ষেত্ৰৰ তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ বাবে ভাৰতীয় পুৰাতাত্ত্বিক জৰীপ বিভাগ (এএছআই) লৈ ১০ টা ভূতাত্ত্বিক স্থানৰ নাম প্ৰেৰণ কৰিছে। এইটো এক স্বাগতমমূলক পদক্ষেপ কিয়নো ভাৰতত ইউনেস্কোৰ স্বীকৃত জিঅ'পাৰ্ক এটাও নাই, যদিও ইউনেস্কো গ্লোবেল জিঅ'পাৰ্ক স্থাপনৰ বাবে ভাৰত অন্যতম স্বাক্ষৰকাৰী দেশ।
ভাৰতীয় ভূতাত্ত্বিক জৰীপ সংস্থা (জিএছআই) এ ৰাষ্ট্ৰীয় ভূতাত্ত্বিক স্মাৰক হিচাপে চিনাক্ত কৰা 32 টা ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্যক্ষেত্ৰ সংৰক্ষণৰ বাবে চৰকাৰে এই সৰু পদক্ষেপৰ ঠাইত বৃহৎ পদক্ষেপ লোৱা উচিত। ভাৰতৰ ভূ-বৈচিত্ৰ্য দেশৰ আন যিকোনো দিশৰ দৰেই বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ, বিশ্বৰ সৰ্বোচ্চ পৰ্বতৰ পৰা উপকূলীয় টিলা, বৃহৎ আভ্যন্তৰীণ জলাশয় আৰু প্ৰবাল প্ৰাচীৰ দ্বীপলৈকে। বিভিন্ন স্থানত, আমি বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ শিল আৰু খনিজ পদাৰ্থ আৰু স্বতন্ত্ৰ জীৱাশ্মৰ সমাৱেশও দেখিবলৈ পাওঁ।
ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্যৰ গুৰুত্ব:
কোটি কোটি বছৰ ধৰি বিকশিত হোৱা এই ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য আৰু ভূ-দৃশ্যবোৰে আমাৰ পৃথিৱীৰ দৰ্শনীয় উৎস আৰু আজি আমি দেখা ভাৰতীয় ভূমিখণ্ডৰ বিৱৰ্তনৰ কাহিনী কয়। ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰবোৰ হৈছে শৈক্ষিক স্থান, য'ত অতি প্ৰয়োজনীয় ভূতাত্ত্বিক জ্ঞান আহৰণ কৰিব পাৰি। বিশেষকৈ যেতিয়া ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ এই উত্তৰাধিকাৰ সম্পৰ্কে সামগ্ৰিক জ্ঞান অতি দুৰ্বল। ভূতাত্ত্বিক গুৰুত্বৰ বাবে জনাজাত এনে অঞ্চলবোৰ, অপৰিকল্পিত ৰিয়েল ইষ্টেট বিকাশৰ বাবে জ্ঞাতসাৰে বা অজ্ঞাতে ধ্বংস কৰা হৈছে। ধ্বংসাত্মক শিল খনন কাৰ্যকলাপেও সমস্যা বৃদ্ধি কৰিছে। যদি নৃতাত্ত্বিক কাৰ্যকলাপ নিয়ন্ত্ৰণহীনভাৱে অব্যাহত ৰাখিবলৈ দিয়া হয় তেন্তে ভাৰতৰ ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্য চিৰদিনৰ বাবে হেৰাই যাব।
ভাৰতত ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্য আৰু পৰিঘটনাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উদাহৰণবোৰ বাবে ভূতাত্ত্বিক সংৰক্ষণৰ প্ৰয়োজন যাতে বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যত প্ৰজন্মই পৃথিৱীৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ প্ৰাকৃতিক গৱেষণাগাৰৰ বিষয়ে জানিব পাৰে। দুৰ্ভাগ্যবশতঃ, ভূতাত্ত্বিক সংৰক্ষণ এক অৱহেলিত বিষয় হৈ আছে। যিটো কথা পুৰাতাত্ত্বিক শাখাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰতিফলিত হয়।
উদুপি মাংগালোৰৰ ছেইণ্ট মেৰীজ দ্বীপত পোৱা ৬০ নিযুত বছৰ পুৰণি বেচাল্ট স্তম্ভ, উত্তৰ-পশ্চিম গুজৰাটৰ কচ্ছ সমভূমিৰ ডাইনোচৰীয় জীৱাশ্ম স্থান আৰু ত্ৰিচিনোপলি অঞ্চলৰ দৰে অমূল্য ভূতাত্ত্বিক ৰত্ন অপ্ৰত্যাশিতভাৱে ধ্বংস হৈছে। এনে ধৰণৰ বহুতো ঘটনাৰ উদাহৰণ দিব পাৰি। তামিলনাডু, মূলতঃ হৈছে মেচোজোইক (200 নিযুত বছৰ আগৰ) এক মহাসাগৰীয় অৱবাহিকা।
এইবোৰক প্ৰাকৃতিক সম্পদ বুলি ঘোষণা কৰিব লাগে ৷ কাৰণ ই অস্বাভাৱিক শিলৰ প্ৰকাৰ আৰু ভূমিৰূপৰ এক আৰ্হিৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে, যিয়ে ভূতাত্ত্বিক ঘটনাৰ ৰেকৰ্ড সংৰক্ষণ কৰে আৰু পৃথিৱী গঠনৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়বোৰৰ ধাৰণা দিয়ে। মধ্য প্ৰদেশৰ শিৱপুৰীত থকা স্বল্প পৰিচিত ধলা মেটিওৰিটিক ইমপেক্ট ক্ৰেটাৰৰ বিষয়ে আমাৰ কিমানজনে জানে? এইটো ১.৫ ৰ পৰা ২.৫ নিযুত বছৰ পুৰণি। ইয়াত থকা গাতটো জীৱন সৃষ্টিৰ সময়ত স্বৰ্গীয় সংঘৰ্ষৰ চিহ্ন হিচাপে সংৰক্ষণ কৰা হৈছিল। আন এটা উদাহৰণ হৈছে মহাৰাষ্ট্ৰৰ বুলধানা জিলাৰ অধিক বিখ্যাত লোনাৰ ক্ৰেটাৰ, যিটো 50 হাজাৰ বছৰ আগতে এটা উল্কাপিণ্ডৰ সংঘৰ্ষৰ সময়ত গঠন হৈছিল। এইটো এটা বিজ্ঞাপিত ভূ-ঐতিহ্য স্মাৰক।
শেহতীয়া বছৰবোৰত, বংগোপসাগৰত অগভীৰ পানীৰ প্ৰবালৰে নিৰ্মিত ৰামসেতু (সেতুসমুন্দ্ৰম) সম্পৰ্কে যথেষ্ট আলোচনা হৈছে, যি তামিলনাডু উপকূলৰ পৰা উত্তৰ শ্ৰীলংকালৈ বিস্তৃত। এই গাঁথনিটো এটা সামুদ্ৰিক জৈৱমণ্ডলৰ ভিতৰত পৰে, যাক সংৰক্ষণ কৰা প্ৰয়োজন। 22 হাজাৰ বছৰ আগতে, হিমবাহৰ উচ্চতাৰ ব্যৱধানৰ দ্বাৰা, সেতুসমুন্দ্ৰমৰ কিছু অংশকে ধৰি ভাৰতীয় উপকূলৰ দীৰ্ঘ প্ৰসাৰিত অংশবোৰ পানীৰ ওপৰত উন্মুক্ত হৈছিল।
1200ৰ পৰা 700 বছৰ আগতে, সাগৰপৃষ্ঠৰ অৱনমিত হোৱাৰ এটা সাম্প্রতিক ঘটনা ঘটিছিল, যাক 'লিটল আইচ এজ' বুলি কোৱা হয়। তেতিয়াৰ পৰা, সাগৰৰ স্তৰ অধিক ওখ হৈছে, যাতে নতুনকৈ ডুব যোৱা প্লেটফৰ্মত প্ৰবাল পলিপ অধিক উচ্চ হ'ব পাৰে। ৰাম সেতু এনেকুৱাই এটা মহৎ প্ৰবাল পৰ্বতমালা।
এয়া হৈছে এক সাম্ভাব্য ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্যৰ স্মাৰকৰ আন এক উদাহৰণ, যাক সংৰক্ষণ কৰা প্ৰয়োজন। এনে সকলো বৈশিষ্ট্যই আমাক কয় যে আমি ইমান পৰিচিত ভূমি কেনেকৈ আহিছিল আৰু এক ইতিহাসৰ বিৱৰ্তনৰ অংশ যিয়ে ভাৰতক আজিৰ দৰে কৰি তুলিছে।
আমাৰ ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ ওপৰত প্ৰথম আন্তৰ্জাতিক আলোচনাচক্ৰ
আমাৰ গ্ৰহটোৰ ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্যৰ গুৰুত্ব প্ৰথমবাৰৰ বাবে ১৯৯১ চনত ইউনেস্কোৰ পৃষ্ঠপোষকতাত 'আমাৰ ভূতাত্ত্বিক ঐতিহ্য সংৰক্ষণ হেতু প্ৰথম আন্তৰ্জাতিক আলোচনা চক্ৰ' নামৰ এক অনুষ্ঠানত স্বীকৃত হৈছিল।
প্ৰতিনিধিসকলে ফ্ৰান্সৰ ডিগনত একত্ৰিত হৈ এক অংশীদাৰী উত্তৰাধিকাৰৰ ধাৰণাক সমৰ্থন কৰিছিল: "মানুহ আৰু পৃথিৱীৰ মাজত এক উমৈহতীয়া ঐতিহ্য আছে, যাৰ ভিতৰত আছে আমি আৰু আমাৰ চৰকাৰ, কিন্তু ৰক্ষক হিচাপে।" ঘোষণাটোত কানাডা, স্পেইন, অষ্ট্ৰেলিয়া, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু যুক্তৰাজ্যৰ দৰে দেশবোৰত অনন্য ভূতাত্ত্বিক গুৰুত্বৰ স্মাৰকৰূপে ভূ-উদ্যান স্থাপনৰ পূর্বাভাস দিয়া হৈছিল।
এই স্থানবোৰে ভূ-পৰ্যটনৰ প্ৰচাৰ কৰে, যিয়ে ৰাজহ আৰু কর্মসংস্থান সৃষ্টি কৰে। ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰসমূহৰ নেটৱৰ্কৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিশ্ব ঐতিহ্য আৰু জীৱজগৎ কাৰ্যসূচীৰ পৰিপূৰক হিচাপে কাম কৰা। ইউনেস্কোৱে ৰাষ্ট্ৰীয় ভূ-উদ্যানৰ বিকাশৰ বাবে নিৰ্দেশনাও প্ৰদান কৰে, যাতে সেইবোৰ গ্লোবেল জিঅ'-পাৰ্ক নেটৱৰ্কৰ অংশ হ'ব পাৰে। আজি ভিয়েটনাম আৰু থাইলেণ্ডকে ধৰি 44 খন দেশত 169 খন বিশ্বব্যাপী ভূ-উদ্যান আছে। ভাৰত এতিয়াও ইয়াৰ অংশ হোৱা নাই।
ভূ-সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত আন্তৰ্জাতিক অগ্ৰগতি স্বত্বেও, ভাৰতত এই বিষয়ত বিশেষ আকৰ্ষণ পৰিলক্ষিত হোৱা নাই, যদিও অতীতত সংসদত কিছুমান প্ৰশ্ন উত্থাপিত হৈছিল। আইন অবিহনে ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰবোৰ সুৰক্ষিত কৰিব নোৱাৰি আৰু এনে প্ৰস্তাৱবোৰ চৰকাৰৰ সংশ্লিষ্ট মন্ত্ৰালয়ৰ অনুমোদনৰ বাবে অপেক্ষা কৰি আছে।
2009 চনত ৰাজ্যসভাত উত্থাপন কৰা এখন বিধেয়কৰ জৰিয়তে ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় আয়োগ গঠনৰ চেষ্টা কৰা হৈছিল। যদিও ইয়াক স্থায়ী সমিতিলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল, কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে কিছুমান অনিৰ্দিষ্ট কাৰণত পলম কৰিছিল আৰু বিধেয়কখন প্ৰত্যাহাৰ কৰিছিল। 2019 চনত, চ'চাইটি অফ আৰ্থ চাইণ্টিষ্টৰ পৃষ্ঠপোষকতাত ভূতাত্ত্বিকসকলৰ এটা গোটে প্ৰধানমন্ত্ৰী আৰু সংশ্লিষ্ট মন্ত্ৰালয়সমূহক ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰসমূহৰ সংৰক্ষণৰ বাবে প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ এক ৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাৰ তত্বাৱধানত এক ৰাষ্ট্ৰীয় সংৰক্ষণ নীতিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে আবেদন জনাইছিল।
কিন্তু চৰকাৰৰ উদাসীনতা অব্যাহত আছে। জিঅ’লজিকেল ছার্ভে অফ ইণ্ডিয়া হৈছে ভূ-ঐতিহ্যক্ষেত্ৰসমূহৰ স্থিতি নিৰীক্ষণ কৰাৰ বাবে অতি প্ৰাচীন সংস্থা। তেওঁলোকৰ ৱেবছাইটটোৱে 32 টা স্থানক নিৰ্দেশিত কৰে, যিসমূহ সংৰক্ষণৰ বাবে বাছনি কৰা হৈছে। ভূমি ব্যৱহাৰ পৰিকল্পনাত ভূমি সংৰক্ষণ এটা মুখ্য নির্দেশক উপাদান হ'ব লাগে। এনে কৌশলক সমৰ্থন কৰিবলৈ এটা প্ৰগতিশীল আইনী পৰিকাঠামোৰ প্ৰয়োজন। 1916 চনত আইনত স্বাক্ষৰিত ইউএছ নেচনেল পাৰ্ক চাৰ্ভিচৰ উদাহৰণ অনুসৰণ কৰি, ভাৰতত ভূ-ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ ওপৰত এক ব্যাপক ৰাষ্ট্ৰীয় নীতিৰ অভাৱ আছে। আমাৰ "ভাগ্যৰ সৈতে চেষ্টা" কোটি কোটি বছৰ আগতে ৰৈ গৈছে।
(এই প্ৰবন্ধটোত প্ৰকাশ কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ নিজস্ব। ইয়াত প্ৰকাশ কৰা তথ্য আৰু মতামতবোৰে ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে।)
লগতে পঢ়ক: হিমবাহ বিস্ফোৰণ : হিমালয়ৰ প্ৰতি আহিছে ভাবুকি - Glacial Lake Outbursts
