বিশেষ প্ৰতিবেদন ,৫ মাৰ্চ : ২০১৯ চনৰ অক্টোবৰত ৪১ সংখ্যক ডিআৰডিঅ' সন্মিলনত ভাষণ দি তেতিয়াৰ সেনা প্ৰধান জেনেৰেল বিপিন ৰাৱাটে কৈছিল, "ভাৰত হৈছে অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু গোলাবাৰুদৰ সৰ্ববৃহৎ আমদানিকৰ্তাসকলৰ ভিতৰত অন্যতম আৰু স্বাধীনতাৰ ৭০ বছৰৰ পিচত এই পৰ্যায় উপনীত হোৱাটো গৌৰৱৰ কথা ।" তেওঁ লগতে কৈছিল, "আমি নিশ্চিত যে আমি থলুৱা অস্ত্ৰ প্ৰণালীৰ সৈতে যুঁজ দিম আৰু পৰৱৰ্তী যুদ্ধত জয়ী হ'ম ।" যোৱা সপ্তাহত, বৰ্তমানৰ সেনা প্ৰধান জেনেৰেল মনোজ পাণ্ডেয়ে উল্লেখ কৰিছে যে সেনাই ২০২৫ চনৰ ভিতৰত ২.৫ লাখ কোটি টকাৰ ব্যয়ৰ সৈতে ২৩০ টা চুক্তি সম্পূৰ্ণ কৰিবলৈ ৩৪০ টা থলুৱা প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগৰ সৈতে সহযোগিতা কৰিছে ।
ভাৰতীয় নৌসেনাই যোৱা বছৰ অক্টোবৰত জ্যেষ্ঠ কামাণ্ডাৰসকলৰ সন্মিলনৰ পূৰ্বে এক বিবৃতি জাৰি কৰি উল্লেখ কৰিছিল যে ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত আত্মনিৰ্ভৰশীল হোৱাৰ লক্ষ্যৰে 'মেক ইন ইণ্ডিয়া'ৰ জৰিয়তে স্বদেশীকৰণ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে এক বিতং ৰোডমেপ কামাণ্ডাৰসকলে হাতত ল'ব । বৰ্তমানৰ নৌসেনা প্ৰধান এডমিৰেল হৰি কুমাৰে যোৱা মাহত এই প্ৰতিশ্ৰুতিক সমৰ্থন কৰি তেওঁ কৈছিল, "আমি আমাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নেতৃত্বৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ যে ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত আমি আত্মনিৰ্ভৰশীল হ'ম আৰু তাৰ বাবে, আমাক উদ্যোগৰ সহায়ৰ প্ৰয়োজন ।"
যোৱা বছৰ অক্টোবৰত ইণ্ডিয়ান এৰ'স্পেচ এণ্ড ডিফেন্সক দিয়া এক সাক্ষাৎকাৰত এয়াৰ চীফ মাৰ্শ্বেল ভি আৰ চৌধুৰীয়ে কয়, 'আইএএফৰ লক্ষ্য হৈছে এনে এক পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সৃষ্টি কৰা যি উদ্ভাৱনক উৎসাহিত কৰে আৰু গৱেষণা আৰু উন্নয়ন (আৰ আৰু ডি) প্ৰতিষ্ঠান, শিক্ষা, উদ্যোগ, ষ্টাৰ্ট-আপ আৰু আনকি ব্যক্তিগত উদ্ভাৱকসকলক জড়িত কৰি প্ৰতিৰক্ষাত প্ৰযুক্তি বিকাশত উদগনি দিয়ে ।"
সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে ইতিমধ্যে ঘৰুৱা প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগক সমৰ্থন কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা উপলব্ধি কৰিছে । ইউক্ৰেইন সংঘৰ্ষৰ পৰা লোৱা শিক্ষাৰ ওপৰত বক্তব্য ৰাখি চিডিএছ জেনেৰেল অনিল চৌহানে কয়, 'আমি বাহিৰৰ পৰা আমাৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ যোগানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হ'ব নোৱাৰো । এই বিবাদৰ পৰা আমি এটা ডাঙৰ শিক্ষা লোৱা উচিত ।"
শেহতীয়া সকলো সংঘৰ্ষই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ শিক্ষা দিছে, এখন ৰাষ্ট্ৰ ইয়াৰ নিৰ্দিষ্ট ভূখণ্ড আৰু কাৰ্যকৰী প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ সৈতে প্ৰতিৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত মুখ্যতঃ স্বাৱলম্বী হ'ব লাগিব । ইউক্ৰেইন ইয়াৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে পশ্চিমৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আৰু যোগানৰ হ্ৰাস হোৱাত যুদ্ধক্ষেত্ৰত মুখ্যতঃ প্ৰভাৱ পৰিছিল ।
পশ্চিমে ইউক্ৰেইনক প্ৰদান কৰা অস্ত্ৰবোৰ, আন ঠাইত অভিযানৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে । যাৰ ফলত ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ শোষণ প্ৰভাৱিত হৈছে, আমেৰিকাৰ আব্ৰাম টেংকবোৰ খুব সফল নোহোৱাৰ অন্যতম কাৰণ । আমেৰিকাৰ কংগ্ৰেছে অস্থায়ীভাৱে যোগান বন্ধ কৰি ইউক্ৰেইনক এক সংকটৰ মাজলৈ ঠেলি দিছিল । ইউৰোপে নিজেই কিভৰ দাবী পূৰণ কৰিবলৈ অক্ষম যি ৰাছিয়াক লাভান্বিত কৰিছে । ৰাছিয়াৰ প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগ ইয়াৰ বেছিভাগ প্ৰতিৰক্ষা প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে যথেষ্ট শক্তিশালী, এনেদৰে তেওঁলোকৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীক এক প্ৰান্ত প্ৰদান কৰে, উত্তৰ কোৰিয়া, ইৰাণ আৰু চীনে ইয়াৰ অভাৱ পূৰণ কৰে ।
নিৰ্মাতাসকলে যেতিয়াই ৰপ্তানি কৰা দেশৰ ওপৰত চাপ প্ৰয়োগ কৰিব বিচাৰে তেতিয়াই নতুন ক্ৰয় বা স্পেয়াৰ পাৰ্টছৰ যোগান বন্ধ কৰি দিয়ে । পাকিস্তানৰ এফ ১৬ বিমানখন আমেৰিকাৰ দ্বাৰা ২৪ ঘণ্টাই নিৰীক্ষণত থাকে । ইয়াৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ কেৱল তেওঁলোকৰ পৰাহে সংগ্ৰহ কৰিব পৰা যায় । আমেৰিকাই কাৰ্গিল সংঘৰ্ষৰ সময়ত ভাৰতলৈ জিপিএছ সেৱা অস্বীকাৰ কৰিছিল আৰু ডিআৰডিঅ'ক ইয়াক নিৰ্মাণ কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল । সেয়েহে, ভাৰতীয় নক্ষত্ৰমণ্ডলৰ বাবে নেভিগেশ্বনৰ জন্ম হৈছিল । ইয়াৰ উপৰিও, আমদানি ব্যয় অধিক । যদি একে সামগ্ৰী ভাৰতে বিক্ৰী কৰিব পাৰে নিযুক্তিৰ পথ মুকলি কৰিব পাৰে আৰু লগতে অৰ্থনীতি বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ।
প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদনত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা ২০১৪ চনত লাহে লাহে আৰম্ভ হৈছিল আৰু বছৰ বছৰ ধৰি ই বৃদ্ধি হৈ আছে । ব্যক্তিগত খণ্ডৰ বাবে দুৱাৰ মুকলি কৰাৰ লগতে অৰ্ডনেন্স ফেক্টৰী ব'ৰ্ডক নিগমীকৰণ কৰাটোৱে ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা নিৰ্মাণৰ দৃশ্যপট সলনি কৰিছিল । ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদন ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে । ই ২০১৭ চনত ৭৪০ কোটি টকাৰ পৰা ২০২৩ চনত এক লাখ কোটিতকৈও অধিক লৈ বৃদ্ধি পাইছে । ২০২৩ চনৰ মে' মাহৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ এক প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা ৰপ্তানি ২০১৩-১৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৬৮৬ কোটি টকাৰ পৰা ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰায় ১৬,০০০ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি পাইছে ।
যোৱা বছৰৰ নৱেম্বৰত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে ভাৰতক প্ৰতিৰক্ষা সঁজুলিৰ এক মুখ্য ৰপ্তানিকৰ্তা হিচাপে গঢ়ি তুলিবলৈ অহা ৫ বছৰত ৩৫,০০০ কোটি টকাৰ প্ৰতিৰক্ষা ৰপ্তানিত উপনীত হোৱাৰ লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰিছিল । প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে 'বিদেশী উৎসৰ পৰা প্ৰতিৰক্ষা ক্ৰয়ৰ ব্যয় ২০১৮-১৯ বৰ্ষৰ সামগ্ৰিক ব্যয়ৰ ৪৬ শতাংশৰ পৰা ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰত ৩৬.৭ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে ।' পৰৱৰ্তী এক বিজ্ঞপ্তিত উল্লেখ কৰা হৈছে যে যোৱা বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰতিৰক্ষা ক্ৰয় বাজেটৰ ৭৫ শতাংশ ঘৰুৱা উৎসৰ পৰা ধাৰ্য কৰা হৈছিল ।
যোৱা তিনিটা বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰতিৰক্ষা সঁজুলিৰ বাবে ১২২ টা চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰা হৈছে । যাৰ ভিতৰত ১০০ টা চুক্তি থলুৱা যোগানকাৰীৰ সৈতে হৈছে । উদ্ভাৱন আৰু প্ৰযুক্তি বিকাশক উৎসাহিত কৰাৰ লক্ষ্যৰে 'প্ৰতিৰক্ষা উৎকৰ্ষৰ বাবে উদ্ভাৱন'ৰ দৰে পদক্ষেপ সফল প্ৰমাণিত হৈছে । ৪ থলুৱা প্ৰতিৰক্ষা উৎপাদন তালিকা জাৰী কৰাৰ সৈতে চৰকাৰে ঘৰুৱা উদ্যোগৰ ভিতৰত আস্থা গঢ়ি তুলিছে । এই বস্তুবোৰ শ্ৰীজন পৰ্টেলত আপলোড কৰা হৈছে । বৰ্তমান, ৩০,০০০ৰো অধিক সামগ্ৰীৰ বিষয়ে আপলোড কৰা হৈছে ।
একে সময়তে, ভাৰতে বিশ্বজুৰি নিৰ্মাতাসকলক ভাৰতত উৎপাদন সুবিধা স্থাপন কৰিবলৈ সৈমান কৰি আছে । যদিও স্বয়ংক্ৰিয় অনুমোদনৰ জৰিয়তে প্ৰতিৰক্ষা খণ্ডৰ বাবে প্ৰত্যক্ষ বৈদেশিক বিনিয়োগ (এফডিআই) নীতি ৪৯ শতাংশৰ পৰা ৭৪ শতাংশলৈ সংশোধন কৰা হৈছে । এছএএবি হৈছে প্ৰথম কোম্পানী যাক ইয়াৰ কাৰ্ল-গুষ্টাফ এম৪ এণ্টি-টেংক ৰকেট প্ৰণালী নিৰ্মাণৰ বাবে ১০০ শতাংশ অনুমতি দিয়া হৈছিল । এতিয়ালৈকে, মুঠ ৫০৭৭ কোটি টকাৰ এফডিআই লাভ কৰিছে । ৰাছিয়াৰ সহযোগত বিকশিত ভাৰতৰ ব্ৰহ্ম'ছ মিছাইলসমূহৰ মূল্যাঙ্কন কেইবাখনো দেশৰ দ্বাৰা স্বাক্ষৰিত চুক্তিৰ সৈতে কৰা হৈছে ।
অন্যান্য উল্লেখযোগ্য ৰপ্তানিৰ ভিতৰত আছে আকাশ মিছাইল প্ৰণালী, ৰাডাৰ, চিমুলেটৰ, অস্ত্ৰ সজ্জিত বাহন আৰু আৰ্টিলাৰী বন্দুক । ভাৰতে বিশ্বজুৰি সৃষ্টি হোৱাৰ উদ্বেগৰ মাজতে বৰ্তমান আপাচি হেলিকপ্টাৰৰ বাবে এৰ' ষ্ট্ৰাকচাৰ, এফ ১৬ ব্লক ৭০ যুঁজাৰু বিমানৰ বাবে উইং ছেট, চি-২৯৫ মিডিয়াম লিফ্ট পৰিবহণ বিমান নিৰ্মাণ কৰে । লকহিড মাৰ্টিনে ভাৰতক চি১৩০জে এচেম্বলী, বিক্ৰী আৰু বিপণন অৱস্থানৰ বাবে বাছনি কৰিছে ।
শেহতীয়া এক প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে হায়দৰাবাদস্থিত আদানি-এলবিট এডভান্সড চিষ্টেমছ ইণ্ডিয়া লিমিটেডে, আদানি ডিফেন্স আৰু এৰ'স্পেচ আৰু ইজৰাইলৰ এলবিট চিষ্টেমছৰ মাজত এক যৌথ উদ্যোগত ইজৰাইলক ২০ টা হাৰ্মিছ ৯০০ মধ্যম-উচ্চতা, দীৰ্ঘ-সহনশীল ইউএভি প্ৰদান কৰিছে । ভাৰতে আমেৰিকাৰ সৈতে যোগান ব্যৱস্থাৰ সুৰক্ষাৰ বাবে যোগান বৃদ্ধি কৰিব পাৰে আৰু লগতে তেওঁলোকৰ প্ৰতিৰক্ষা বজাৰত প্ৰৱেশৰ বাবে দুৱাৰ মুকলি কৰাৰ লগতে ভাৰতীয় কোম্পানীবোৰক বিশ্বব্যাপী যোগান শৃংখলাত একত্ৰিত কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে ।
ভাৰতীয় প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগৰ শীৰ্ষ সংস্থা চ'ছাইটি অৱ ইণ্ডিয়ান ডিফেন্স মেনুফেকচাৰছে (এছআইডিএম) ৰপ্তানিৰ সুবিধাৰ বাবে এখন ৰপ্তানি প্ৰচাৰ পৰিষদ গঠন কৰিছে । এইটো চৰকাৰৰ প্ৰতিৰক্ষা উন্মোচন আৰু ইয়াৰ প্ৰতিৰক্ষা সংলগ্নক প্ৰকল্প ভাৰতীয় সঁজুলিৰ সৈতে শক্তিশালী কৰাৰ পদক্ষেপৰ উপৰিও হ'ব ।
ভাৰত দুই বিৰোধীৰ কাষত আছে । যিকোনো মুহূৰ্তত তেওঁলোকে হাত মিলাব পাৰে । সেয়ে ৰাষ্ট্ৰখনে এনে সঁজুলি অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব লাগিব যিয়ে প্ৰচলিত ভূখণ্ড আৰু ভাবুকিৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট আধুনিক যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিব পাৰে । এনে সঁজুলিৰ বিকাশ কেৱল ঘৰুৱা আৰ এণ্ড ডিৰ পৰাহে প্ৰবাহিত হ'ব । ডিআৰডিঅ'ৰ বাজেট লাহে লাহে বাঢ়ি আহিছে আৰু কে বিজয় ৰাঘৱন সমিতিৰ প্ৰতিবেদনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সংগঠনটোৰ পুনৰ্গঠন হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে । ইয়াৰ ভৱিষ্যত প্ৰকল্পসমূহ পিএমঅ'ৰ দ্বাৰা পোনপটীয়াকৈ নিৰীক্ষণ কৰা হ'ব । অৱশ্যে, আৰ এণ্ড ডি-ত ভাৰতৰ বিনিয়োগ কম ।
যদিও ভাৰতীয় ব্যক্তিগত প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগটো প্ৰাথমিক পৰ্যায়ত আছে তথাপিও ভাৰতে আৰ এণ্ড ডিত বিনিয়োগ কৰিব লাগিব । যোৱা বছৰ ছেপ্টেম্বৰত নৰ্থ-টেক চিম্পোজিয়ামত ভাষণ দি প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰী ৰাজনাথ সিঙে এই কথা উল্লেখ কৰিছিল ।
যদি ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা ঘৰুৱাভাৱে পূৰণ কৰিব লাগে, তেন্তে আৰ এণ্ড ডি-ক পুঁজি যোগান ধৰা প্ৰয়োজন । আৰ এণ্ড ডি সফল হ'বলৈ বৈজ্ঞানিক সম্প্ৰদায়, ব্যৱহাৰকাৰী আৰু শিক্ষাবিদসকলৰ মাজত ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক থাকিব লাগিব । ইয়াৰ বাবে সকলো চৰকাৰী দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজন হ'ব । সামগ্ৰীবোৰ যিমানে ভাল হয় বিশ্বব্যাপী চাহিদা সিমানে বেছি হয় । আমি যোৱা ১০ বছৰত বহুদূৰ আগবাঢ়িছো । ভাৰতীয় উদ্যোগটোৱে প্ৰদৰ্শন কৰিছে যে ইয়াৰ বিতৰণ কৰাৰ ক্ষমতা আছে কিন্তু একে সময়তে সমৰ্থনৰ প্ৰয়োজন ।
প্ৰতিৰক্ষা উদ্যোগত আগবাঢ়িবলৈ আৰু সুযোগ আছে । লগতে বিশ্বব্যাপী এক স্থিতিত উপনীত হ'বলৈ বাধাবোৰো অতিক্ৰম কৰিব লাগিব । যদি চৰকাৰে ইতিবাচক দৃষ্টিভংগীৰে সহায় কৰে তেন্তে ই সফল হ'ব পাৰিব ।
লগতে পঢ়ক :ঘৰুৱা ব্যৱহাৰ ব্যয় জৰীপৰ তথ্যই আমাক কি কয়
