বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৯ জুন : প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ তৃতীয়টো কাৰ্যকাল ঘৰুৱা আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্ষেত্ৰত দ্ৰুত সিদ্ধান্তৰে আৰম্ভ হৈছে । আনহাতে, শপত গ্ৰহণ অনুষ্ঠানলৈ দক্ষিণ এছিয়াৰ দেশসমূহৰ নেতাসকলক আমন্ত্ৰণ জনাই তেওঁ ইংগিত দিয়ে যে তেওঁৰ সক্ৰিয় বৈদেশিক নীতিত ধাৰাবাহিকতা থাকিব । ইফালে শপত গ্ৰহণৰ কেইদিনমানৰ ভিতৰতে প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে জি-৭ বৈঠকত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ ইটালীৰ আপুলিয়া ভ্ৰমণ কৰে ।
এইটো আছিল তৃতীয়টো কাৰ্যকালৰ বাবে নিৰ্বাচিত হোৱাৰ পিচত তেওঁৰ প্ৰথম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ভ্ৰমণ । জি-৭ ত ভাৰতৰ অংশগ্ৰহণ আছিল উন্নত পশ্চিমীয়া দেশসমূহক জড়িত কৰা, এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰ্থনৈতিক শক্তি হিচাপে ভাৰতৰ উত্থানৰ পুনৰাবৃত্তি কৰা আৰু গ্লোবেল ছাউথৰ উদ্বেগৰ বিষয়বোৰ প্ৰকাশ কৰা ।
জি-৭ আৰু ভাৰত
ইটালীত অনুষ্ঠিত জি-৭ সন্মিলনৰ এক বিশেষ গুৰুত্ব আছিল । কিয়নো এই সন্মিলনখন গোটটোৰ সোণালী জয়ন্তী বৰ্ষ আছিল । শীতল যুদ্ধৰ ছাঁ-পোহৰৰ মাজতে জি-7 ধাৰণাৰ সৃষ্টি হৈছিল । ইয়াৰ ফলস্বৰূপে সেই সময়ৰ মুখ্য উদাৰ গণতান্ত্ৰিক অৰ্থনীতিৰ দেশবোৰক সদস্য হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল । বৰ্তমানো জি-7 ৰ গঠন পূৰ্বৰ দৰে একেই হৈ আছে আৰু ইয়াত সদস্য হিচাপে আছে আমেৰিকা, কানাডা, ফ্ৰান্স, জাৰ্মানী, ইটালী, জাপান আৰু ব্ৰিটেইন ।
অৱশ্যে যদিও ভাৰত বিশ্বৰ শীৰ্ষ পাঁচ অৰ্থনীতিৰ দেশৰ ভিতৰত এখন, কিন্তু ই জি-7ৰ সদস্য নহয় । কিয়নো ভাৰতক এতিয়াও উন্নয়নশীল দেশ হিচাপেহে গণ্য কৰা হয় । শেহতীয়া বছৰবোৰত ভাৰতৰ অৰ্থনীতিয়ে আকৰ্ষণীয় বিকাশ লাভ কৰিছে । ভাৰত বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ গণতন্ত্ৰ আৰু বহুমেৰু বিশ্ব শৃংখলাত স্থিৰতা বজাই ৰখাৰ বাবে ভাৰত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ । ফলস্বৰূপে ভাৰতক প্ৰায়ে 'আউটৰিচ কাউণ্ট্ৰী' হিচাপে জি-7 লৈ আমন্ত্ৰণ জনোৱা হয়, যদিও ই গোটটোৰ সম্পূৰ্ণ সদস্য ৰাষ্ট্ৰ নহয় ।
এতিয়ালৈকে ভাৰতে ১১ খন জি-৭ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছে আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে একেৰাহে প্ৰায় পাঁচখন বৈঠকত অংশগ্ৰহণ কৰিছে । ভাৰতে বহুতো জি-7 দেশৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক আৰু বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধি কৰিছে । সেয়েহে দিল্লীয়ে দ্বিপাক্ষিক আৰু বহুপাক্ষিক মঞ্চত এই দেশসমূহৰ সৈতে আলোচনাত মিলিত হোৱাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
লগতে পঢ়ক :গোলকীয়া প্ৰেক্ষাপটত জি-৭ৰ গুৰুত্ব - G7 summit
জি-৭ সন্মিলনৰ সময়ত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জো বাইডেন, জাৰ্মান চেন্সেলৰ অ'লাফ শ্চোলজ আৰু ফ্ৰান্সৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ইমানুৱেল মেক্ৰ'নৰ দৰে বহুতো বিশ্ব নেতাৰ সৈতে কেইবালানিও ফলপ্ৰসূ আলোচনা কৰে । ভাৰত আৰু ইটালীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে 'পৰিষ্কাৰ শক্তি, উৎপাদন, স্থান আৰু টেলিকম'ৰ ক্ষেত্ৰত দ্বিপাক্ষিক অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক উন্নত কৰাৰ আহ্বান জনায় ।
আনহাতে, জাপানৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ফুমিঅ' কিছিদাৰ সৈতে প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে এক বিশেষ কৌশলগত গোলকীয় অংশীদাৰিত্বৰ ওপৰত মত বিনিময় কৰে । তেওঁলোকে মুম্বাই-আহমেদাবাদ উচ্চ গতিৰ ৰে'ল প্ৰকল্পৰ দৰে প্ৰকল্পৰ বিষয়েও আলোচনা কৰে । মোদীয়ে ব্ৰিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী ঋষি সুনকৰ সৈতেও বাৰ্তালাপ কৰে । উল্লেখ্য যে ভাৰত আৰু ব্ৰিটেইন দ্বিপাক্ষিক মুক্ত বাণিজ্য চুক্তিৰ ওপৰত আলোচনাৰ এক উন্নত পৰ্যায়ত আছে ।
ইউৰোপীয় ইউনিয়নৰ পৰা নিজকে প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ পিচত ব্ৰিটেইনৰ বাবে ভাৰতৰ দৰে উদীয়মান অৰ্থনীতিৰ সৈতে অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধিয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ গুৰুত্ব লাভ কৰিছে । দুয়োগৰাকী প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে মুক্ত বাণিজ্য চুক্তিৰ বুজ লয়, যিটো আলোচনাৰ এক উন্নত পৰ্যায়ত আছে । আনহাতে, পোপ ফ্ৰান্সিছৰ সৈতে প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ আলোচনায়ো বহুতৰে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰে । প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী আৰু পোপ ফ্ৰান্সিছ দুয়োৱে ইজনে সিজনক আলিংগন কৰে আৰু তেওঁলোকে এক চমু অথচ আন্তৰিক বাৰ্তালাপ কৰে । লগতে ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে পোপ ফ্ৰান্সিছক ভাৰত ভ্ৰমণৰ বাবে আমন্ত্ৰণ জনায় ।
প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ শক্তি আৰু দেশৰ শেহতীয়া নিৰ্বাচন সফলতাৰে সম্পূৰ্ণ কৰাৰ বাবে কৰা অসাধাৰণ ব্যৱস্থা প্ৰদৰ্শনৰ বাবে জি-৭ মঞ্চ ব্যৱহাৰ কৰে । উল্লেখ্য যে কেইখনমান জি-7 দেশ যেনে ফ্ৰান্স, ব্ৰিটেইন আৰু আমেৰিকা এই বছৰ নিৰ্বাচনৰ দিশে আগবাঢ়িছে । আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি আৰু ব্ৰিটেইনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী তেওঁলোকৰ প্ৰথমটো কাৰ্যকালত অধিষ্ঠিত হৈ আছে আৰু তীব্ৰ প্ৰতিষ্ঠানবিৰোধী ঢৌৰ সন্মুখীন হৈছে । আনহাতে, ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীগৰাকী তৃতীয়টো কাৰ্যকালৰ বাবে নিৰ্বাচিত হয় । সন্মিলনত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে উল্লেখ কৰে যে ভাৰতীয় নিৰ্বাচনৰ ফলাফলে 'সমগ্ৰ গণতান্ত্ৰিক বিশ্বৰ বিজয়' গঠন কৰিছে ।
লগতে পঢ়ক :ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন যুদ্ধত ভাৰতৰ অংশীদাৰিত্ব - Russia Ukraine war
চীন আৰু সংঘাত
যদিও জি-৭ নেতাসকলে ভাৰত-মধ্য প্ৰাচ্য-ইউৰোপ অৰ্থনৈতিক কৰিড'ৰৰ প্ৰতি সমৰ্থন ব্যক্ত কৰে, ই বিশ্বৰ ৰাজনীতিত চীনৰ ভূমিকাৰো তীব্ৰ সমালোচনা কৰে । জি-৭ নেতাসকলৰ কাৰ্যসূচীত চীনৰ প্ৰতি দুই ডজনতকৈও অধিক প্ৰসংগ আছিল । তেওঁলোকে দক্ষিণ চীন সাগৰ আৰু টাইৱানত চীনৰ আক্ৰমণাত্মক কৌশলক সমালোচনা কৰে ।
তেওঁলোকে যুক্তি দিয়ে যে চীনৰ অৰ্থনৈতিক/বাণিজ্য নীতিয়ে 'বজাৰ বিকৃতি'ত অৰিহণা যোগাইছে, যাৰ ফলত জি-7 দেশবোৰৰ 'উদ্যোগ, আৰু অৰ্থনৈতিক স্থিতিস্থাপকতা আৰু নিৰাপত্তা' হ্ৰাস হৈছে । আনহাতে, চীনৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সঁহাৰি স্বৰূপে জি-7 নেতাসকলে উল্লেখ কৰে যে তেওঁলোকে "আমাৰ আৰু তেওঁলোকৰ নিজ নিজ ঔদ্যোগিক ক্ষমতা গঢ়ি তোলাত বিনিয়োগ কৰিব, বৈচিত্ৰ্যময় আৰু স্থিতিস্থাপক যোগান শৃংখলাৰ প্ৰচাৰ কৰিব, আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ নিৰ্ভৰশীলতা আৰু দুৰ্বলতা হ্ৰাস কৰিব ।"
জি-৭ নেতাসকলে ইউক্ৰেইনৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধত ৰাছিয়াক চীনৰ সমৰ্থনৰ বাবে তেওঁলোকৰ হতাশাও ব্যক্ত কৰে । ইফালে ইউক্ৰেইনৰ বাবে জি-7 নেতাসকলে 50 বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰৰ সাহায্যৰ প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰদান কৰিছে আৰু ৰাছিয়াৰ বিৰুদ্ধে নিষেধাজ্ঞা কঠোৰ কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে । সন্মিলনত ইউক্ৰেইনৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ভলোডিমিৰ জেলেনস্কিৰ সৈতে হোৱা বাৰ্তালাপৰ সময়ত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে শান্তিপূৰ্ণ সমাধানৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি কয়, "ভাৰতে শান্তিপূৰ্ণ সমাধানৰ সমৰ্থনৰ বাবে নিজৰ সামৰ্থ্যৰ ভিতৰত সকলোবোৰ কৰি থাকিব ।" উল্লেখ্য, ১৬-১৭ জুনত ৰাছিয়া-ইউক্ৰেইন সংঘৰ্ষৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিবলৈ ছুইজাৰলেণ্ডত আয়োজিত শান্তি সন্মিলনতো ভাৰতীয় বিষয়াসকলে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল ।
লগতে পঢ়ক :উন্নত ভাৰতৰ লক্ষ্য, নতুন মিত্ৰজোঁট চৰকাৰৰ সন্মুখত সুযোগ আৰু প্ৰত্যাহ্বান - NDA Govt challenges
পৰৱৰ্তী পদক্ষেপ
শেহতীয়া জি-৭ সন্মিলনৰ সময়ত উন্নয়নশীল বিশ্বৰ পৰা ইউৰোপলৈ প্ৰব্ৰজনৰ ওপৰত যথেষ্ট আলোচনা হয় । অৱশ্যে উন্নয়নশীল বিশ্বৰ অৰ্থনৈতিক আৰু প্ৰযুক্তিগত প্ৰয়োজনীয়তাৰ প্ৰতি উন্নত দেশবোৰে অধিক মনোযোগ দিয়াটো অতি প্ৰয়োজনীয় । ভাৰতে আফ্ৰিকাৰ অন্যান্য দেশকে ধৰি গ্লোবেল ছাউথৰ বাবে ওকালতি অব্যাহত ৰাখিছে । জি-৭ নেতাসকলৰ সৈতে হোৱা বাৰ্তালাপৰ সময়ত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে শক্তিশালী অৰ্থনীতিসমূহক কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ দৰে শেহতীয়া প্ৰযুক্তিসমূহ 'স্বচ্ছ, নিৰপেক্ষ, সুৰক্ষিত, সুলভ আৰু দায়বদ্ধ' হোৱাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ আহ্বান জনায় আৰু 'প্ৰযুক্তিৰ একচেটীয়া অধিকাৰক গণ ব্যৱহাৰলৈ ৰূপান্তৰ কৰাৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে ।'
এইখিনিতে উল্লেখ কৰিব লাগিব যে বিগত কেইবছৰমানত জি-7 ৰ সদস্যপদ সম্প্ৰসাৰিত কৰিব লাগে বুলি আলোচনা হৈছে, যিটো শক্তি পৰিৱৰ্তনৰ পৰিচায়ক । প্ৰতিষ্ঠিত শক্তিবোৰে বিশ্বজনীন প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ দখল বজাই ৰাখিব বিচাৰে, যিদৰে তেওঁলোকে শীতল যুদ্ধৰ ঠিক পিচতে কৰিছিল । অৱশ্যে বিশ্বজনীন শক্তি সম্পৰ্কত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন হৈছে ।
বিশ্ব অৰ্থনীতিত বিগত কেইটামান দশকত গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন দেখা গৈছে । ভাৰতৰ দৰে দেশবোৰে মুখ্য অৰ্থনীতি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে । চীনৰ বিপৰীতে ভাৰত হৈছে এক উজ্জীৱিত গণতন্ত্ৰ আৰু এখন মুক্ত সমাজ । সেয়েহে ভাৰতক গোটটোৰ আনুষ্ঠানিক সদস্যপদৰ পৰা আঁতৰাই ৰখাৰ বিশেষ অৰ্থ নাই । অষ্ট্ৰেলিয়া, ভাৰত আৰু দক্ষিণ কোৰিয়াৰ দৰে দেশক অন্তৰ্ভুক্ত কৰি জি-7 ক জি-10 লৈ ৰূপান্তৰ কৰাৰো প্ৰস্তাৱ আহে ।
অৱশ্যে আমেৰিকাৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ডোনাল্ড ট্ৰাম্পে এখোজ আগুৱাই গৈ ৰাছিয়াকো অন্তৰ্ভুক্ত কৰি জি-11 ৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল । জি-৭ৰ সদস্যপদ সম্প্ৰসাৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা সন্দৰ্ভত নিৰন্তৰ আলোচনা হৈছে ভাৰতৰ দৰে দেশৰ দ্ৰুত উত্থানৰ পৰিণাম । ইটালীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী জিঅৰ্জিয়া মেলোনিয়ে উল্লেখ কৰে যে জি-৭ 'নিজে বন্ধ দুৰ্গ নহয়... (কিন্তু)... আমি বিশ্বৰ বাবে মুকলি কৰা মূল্যবোধৰ এক প্ৰস্তাৱ ।' কেৱল এখন 'আউটৰিচ' সদস্য ৰাষ্ট্ৰ নহয়, সম্ভৱত জি-৭ ৰ বাবে আলোচনাত আগবাঢ়িবলৈ আৰু ভাৰতক গোটটোৰ সম্পূৰ্ণ সদস্য কৰাৰ সময় আহি পৰিছে ।
(ইয়াত প্ৰকাশ কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত)
