১২ আগষ্টত বিশ্বজুৰি বিশ্ব হাতী দিৱস পালন কৰা হয় । থাইলেণ্ডৰ The Elephant Reintroduction Foundation আৰু কানাডাৰ চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতা পেট্ৰিচিয়া ছিমছে ২০১১ চনত বিশ্ব হাতী দিৱস আৰম্ভ কৰিছিল, যিটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে ২০১২ চনৰ ১২ আগষ্টত পালন কৰা হৈছিল ।
বন্দী এছিয়ান হাতীক বন্যপ্ৰাণীলৈ প্ৰত্যাৱৰ্তন কৰাৰ দিয়াৰ বিষয়ে ৩০ মিনিটৰ মনোমোহা তথ্যচিত্ৰ ‘‘ৰিটাৰ্ণ টু দ্য ফৰেষ্ট’’ৰ কাহিনী ব্যাখাকাৰ ষ্টাৰ ট্ৰেকৰ আইকন তথা চিনেমা তাৰকা উইলিয়াম শ্বেটনাৰে এই পদক্ষেপক উদাৰতাৰে সমৰ্থন কৰে ।
এই বিশালকায় প্ৰাণীবোৰে সমগ্ৰ বিশ্বৰ মানুহ আৰু সংস্কৃতিৰ মাজত সন্মুখীন হোৱা দুৰ্দশাৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবেই মূল বিশ্ব হাতী দিৱসটো আৰম্ভ কৰা হৈছিল ।
বিশ্ব হাতী দিৱসৰ তাৎপৰ্য
এই দিৱসৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিশ্বজুৰি মানুহ আৰু সংগঠনসমূহক একত্ৰিত কৰি হাতীয়ে সন্মুখীন হোৱা ভাবুকিৰ সৈতে মোকাবিলা কৰা । ইয়াৰ অন্তৰ্ভুক্ত দৃষ্টিভংগীয়ে ইয়াৰ তত্বাৱধানত বিভিন্ন গোট আৰু ব্যক্তিক অভিযান আৰম্ভ কৰিবলৈ অনুমতি দি সীমা আৰু মতাদৰ্শৰ মাজেৰে সহযোগিতাক উৎসাহিত কৰে ।
এই পদক্ষেপে বিশ্বব্যাপী সকলোকে কণ্ঠস্বৰ প্ৰদান কৰে ৷ নাগৰিক, জনপ্ৰতিনিধি, নীতি নিৰ্ধাৰক, আৰু চৰকাৰসমূহক এনে সংৰক্ষণ কৌশল সৃষ্টি আৰু সমৰ্থন কৰিবলৈ সক্ষম কৰে যিয়ে হাতী, অন্যান্য প্ৰাণী আৰু ইয়াৰ বাসস্থানৰ ভৱিষ্যত সুৰক্ষিত কৰিব পাৰে ।
বিশ্ব হাতী দিৱসৰ ইতিহাস
২০১২ চনত কানাডাৰ পেট্ৰিচিয়া ছিমছ আৰু থাইলেণ্ডৰ The Elephant Reintroduction Foundation-এ এইচ এম কুইন ছিৰিকিটৰ পৰিচালনাত প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল বিশ্ব হাতী দিৱস । তেতিয়াৰ পৰাই পেট্ৰিচিয়া ছিমছে এই প্ৰকল্পৰ দায়িত্বত আছে । বিশ্ব হাতী দিৱসে বিশ্বৰ ১০০টা হাতী সংৰক্ষণ সংস্থাৰ সৈতে কাম কৰি বিশ্বৰ অগণন লোকৰ জীৱনত প্ৰভাৱ পেলাইছে । আজিৰ দিনটোত ব্যাপক ভোটদানে হাতী সংৰক্ষণৰ সমৰ্থনত মানুহৰ প্ৰকৃত চিন্তা আৰু দায়বদ্ধতা প্ৰদৰ্শন কৰে ।
হাতীদাঁতৰ বাবে হাতী চিকাৰ কৰা হয়
হাতীদাঁতৰ প্ৰকৃত মূল্যৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি পোৱাৰ পিছতো অনুমান কৰা হৈছে যে এতিয়াও চোৰাং চিকাৰীয়ে প্ৰতি বছৰে প্ৰায় ২০,০০০ হাতীক দাঁতৰ বাবে হত্যা কৰে । এই মাত্ৰাৰ হত্যাই হয়তো হাতীৰ জিনীয় বিজ্ঞানকো সলনি কৰি আছে । বনাঞ্চলত হাতীৰ জন্ম ক্ৰমান্বয়ে সৰু সৰু দাঁত থকা বা আনকি দাঁতবিহীনো হয় । ইয়াৰ কাৰণ অন্ততঃ আংশিকভাৱে ডাঙৰ দাঁত থকা ব্যক্তিক চোৰাংচিকাৰীয়ে জিন পুলৰ পৰা আঁতৰাই পেলোৱাটো ।
হাতীৰ প্ৰকাৰ বিশ্বব্যাপী
আফ্ৰিকান বুছ হাতী: আফ্ৰিকান বুছ হাতী বিশ্বৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ স্থলজ স্তন্যপায়ী প্ৰাণী আৰু তিনিটা হাতী প্ৰজাতিৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ । প্ৰাপ্তবয়স্ক হাতীৰ দৈৰ্ঘ্য ২৪ ফুট আৰু উচ্চতা ১৩ ফুট পৰ্যন্ত হয় আৰু ওজন ১১ টন পৰ্যন্ত হয় । তৃণভোজী হিচাপে ইহঁতে দিনটোৰ বেছিভাগ সময় ঘাঁহ, পাত, বাকলি, ফল-মূল আৰু বিভিন্ন ধৰণৰ খাদ্য বিচাৰি কটায় । প্ৰতিদিনে প্ৰায় ৩৫০ পাউণ্ড গছ-গছনি খাব লাগে এটা হাতীয়ে ।
আফ্ৰিকান বন হাতী: ২৭০০ কিলোগ্ৰাম ওজন আৰু ২.৫ মিটাৰ উচ্চতালৈ বৃদ্ধি পোৱা আফ্ৰিকান বন হাতী আটাইতকৈ সৰু আৰু ক’লা প্ৰজাতিৰ । ইয়াৰ দাঁতবোৰ পাতল আৰু পোন, কাণ দুখন ঘূৰণীয়া । ইয়াক মধ্য আৰু পশ্চিম আফ্ৰিকাৰ অৰণ্যত পোৱা যায় যিবোৰ গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় বা উপগ্ৰীষ্মমণ্ডলীয়৷ ইয়াৰ আনুমানিক জনসংখ্যা এক লাখৰ সৈতে ই আটাইতকৈ বিলুপ্তপ্ৰায় হাতীৰ প্ৰজাতি ।
শ্ৰীলংকাৰ হাতী: শ্ৰীলংকাৰ উপপ্ৰজাতিটো এছিয়াৰ হাতীবোৰৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ আৰু লগতে আটাইতকৈ ক’লা, ইয়াৰ কাণ, মুখ, শুৰ আৰু পেটত ডিপিগমেণ্টেচনৰ দাগ-ছালৰ ৰং নথকা অংশ দেহত দেখা যায় । এসময়ত ভাৰতৰ দক্ষিণ প্ৰান্তৰ তলৰ দ্বীপটোত পোৱা এই হাতীবোৰক এতিয়া সৰু সৰু অঞ্চললৈ ঠেলি দিয়া হৈছে, কাৰণ উন্নয়নমূলক কাৰ্যকলাপে বনাঞ্চল পৰিষ্কাৰ কৰি ইহঁতৰ প্ৰাচীন প্ৰব্ৰজন পথত ব্যাঘাত জন্মায় ।
ভাৰতীয় হাতী: ভাৰতীয় হাতীয়ে দিনটোত ১৯ ঘণ্টা পৰ্যন্ত খাদ্য গ্ৰহণ কৰিব পাৰে আৰু ১২৫ বৰ্গমাইল পৰ্যন্ত আৱৰি ৰাখিব পৰা অঞ্চলত ঘূৰি ফুৰি ইহঁতে প্ৰতিদিনে প্ৰায় ২২০ পাউণ্ড গোবৰ উৎপন্ন কৰিব পাৰে । ইয়াৰ ফলত অংকুৰিত বীজ বিয়পি পৰাত সহায় কৰে ।
ইহঁতে প্ৰধানকৈ ঘাঁহ খায় যদিও প্ৰচুৰ পৰিমাণে গছৰ বাকলি, শিপা, পাত আৰু সৰু ঠাৰিও খায় । খেতি কৰা শস্য যেনে কল, ধান আৰু তামোলো অনুকূল খাদ্য । যিহেতু দিনটোত এবাৰ হ’লেও পানী খাব লাগে, গতিকে এই হাতীবোৰ সদায় বিশুদ্ধ পানীৰ উৎসৰ ওচৰত থাকে ।
এছিয়ান হাতী: সৰ্বোচ্চ ওজন ৫,০০০ কিলোগ্ৰাম আৰু সৰ্বোচ্চ উচ্চতা ৩.৫ মিটাৰৰ এছিয়ান হাতী সকলো প্ৰজাতিৰ ভিতৰত দ্বিতীয় বৃহত্তম আৰু গধুৰ জন্তু । ইয়াৰ দাঁতবোৰ কম বক্ৰ, কাণ দুখন সৰু আৰু শুৰ চুটি আৰু এটা আঙুলিৰ দৰে প্ৰক্ষেপণ থাকে । ই জলাশয় আৰু ঘাঁহনিকে ধৰি এছিয়াৰ বিভিন্ন স্থানত বাস কৰে । ইয়াৰ আনুমানিক জনসংখ্যা ৫০,০০০ ৰ বাবে ই সকলো হাতী প্ৰজাতিৰ ভিতৰত আটাইতকৈ খণ্ডিত আৰু বিপন্ন ।
সুমাত্ৰাৰ হাতী: সুমাত্ৰাৰ হাতীয়ে বিভিন্ন ধৰণৰ গছ-গছনি খায় আৰু য’তেই যায় তাতেই বীজ জমা কৰি সুস্থ বন পৰিৱেশ তন্ত্ৰত অৰিহণা যোগায় । ইয়াৰ উপৰিও ইহঁতে নিজৰ ৰসাল বনাঞ্চলৰ বাসস্থান আন কেইবাটাও বিপন্ন প্ৰজাতিৰ সৈতে ভাগ কৰে, যেনে সুমাত্ৰাৰ গঁড়, বাঘ, আৰু ওৰাং-ওটাং, আৰু আন অগণন প্ৰজাতি, যিবোৰ সকলোৱেই সুস্থ বাসস্থানত লাভৱান হোৱা হাতীৰ জনসংখ্যাৰ পৰা উপকৃত হয় ।
বৰ্ণিয়ান হাতী: এছিয়াৰ আটাইতকৈ সৰু হাতী উপপ্ৰজাতি বৰ্ণিয়ান হাতীবোৰ সাধাৰণতে সৰু । ইহঁতৰ নেজ দীঘল আৰু কেতিয়াবা মাটি স্পৰ্শ কৰা, কাণ তুলনামূলকভাৱে ডাঙৰ আৰু দাঁত পোন । বৰ্ণিয়ান হাতী আফ্ৰিকান হাতীতকৈ আকাৰত সৰু হ’লেও ৮.২-৯.৮ ফুট ওখ, বৰ্ণিয়ান হাতী এই দ্বীপটোৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ স্তন্যপায়ী প্ৰাণী ।
হাতীৰ খাদ্য ?
হাতী তৃণভোজী, আৰু এদিনতে ১৫০-১৭০ কিলোগ্ৰাম গছ-গছনি খাব পাৰে । সাধাৰণতে ইহঁতে সৰু সৰু গছ-গছনি, ঘাঁহ-বন, জোপোহা, গছৰ বাকলি, ডাল-পাত, ফল-মূল, শিপা খায় ৷ দিনটোত ১৬-১৮ ঘন্টা খাদ্য খাই কটায় । কিন্তু ডাঙৰ ডাঙৰ খাদ্যৰ অধিবেশন ৰাতিপুৱা, দুপৰীয়া আৰু ৰাতি হয় । তেওঁলোকৰ খাদ্যৰ প্ৰিয় উৎস হ’ল গছৰ বাকলি, যিটো কেলচিয়াম আৰু ৰুক্ষ খাদ্যৰে গঠিত, যিয়ে তেওঁলোকৰ খাদ্য হজম কৰাত সহায় কৰে ।
ভাৰতত হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চল
পৰিবেশ, বন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন মন্ত্ৰালয়ে ৰাজ্যৰ বন বিভাগৰ সমন্বয়ত দেশৰ ১৫ খন হাতী ৰেঞ্জ ৰাজ্যৰ ১৫০ টা হাতী কৰিড’ৰ স্থলভাৱে বৈধতা প্ৰদান কৰাৰ লগতে ৰাজ্য চৰকাৰ/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল প্ৰশাসনক সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিবলৈ অৱগত কৰিছে হাতী ক’ৰিডৰ । তদুপৰি হাতী সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্ব আৰু সহযোগিতাৰ বাবে আৰু সংঘাত হ্ৰাস কৰাৰ বাবে জটিল হাতীৰ বাসস্থানসমূহ ‘হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চল’ হিচাপে অৱগত কৰা হয় ।
বৰ্তমানলৈকে ১৪ খন হাতীপ্ৰধান ৰাজ্যত ৩৩টা হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চল স্থাপন কৰা হৈছে । এই হাতী সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহ বাঘ সংৰক্ষিত বনাঞ্চল, বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্য আৰু সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ সৈতে ওপৰত ওপৰত সোমাই থাকে যিবোৰ বন্যপ্ৰাণী (সুৰক্ষা) আইন, ১৯৭২, ভাৰতীয় বন আইন, ১৯২৭ আৰু অন্যান্য স্থানীয় ৰাজ্যিক আইনসমূহৰ অধীনত সুৰক্ষিত ।
চৰকাৰী তথ্য অনুসৰি যোৱা পাঁচ বছৰত মানুহ আৰু হাতীৰ সংঘাতত ২৮৫৩ জন মানুহৰ মৃত্যু হৈছে, ২০২৩ চনত পাঁচ বছৰৰ সৰ্বোচ্চ মৃত্যু হৈছে ৬২৮ জন ।
লগতে পঢ়ক: সিংহ সংৰক্ষণৰ প্ৰতি সচেতনতা বৃদ্ধিৰ বাবে সমৰ্পিত এটা দিন - World Lion Day 2024
লুইতৰ বুকুত জলকেলি বন্যহস্তীৰ... কেমেৰাত বন্দী হস্তী পৰিয়ালৰ নান্দনিক দৃশ্য - WILD ELEPHANT MANACE
