নতুন দিল্লী : চৰকাৰৰ দায়বদ্ধতাৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে প্ৰতি বছৰে ২৫ ডিচেম্বৰত ভাৰতত সুশাসন দিৱস পালন কৰা হয় । এই দিৱসত প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী প্ৰয়াত অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ জন্মজয়ন্তী উদযাপন কৰা হয় ।
ইতিহাস আৰু তাৎপৰ্য
প্ৰধানমন্ত্ৰী অটল বিহাৰী বাজপেয়ীক সন্মান জনোৱাৰ বাবে ২০১৪ চনত সুশাসন দিৱসৰ আৰম্ভ কৰা হৈছিল ।
২০১৪ চনৰ ২৩ ডিচেম্বৰত তেতিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি প্ৰণৱ মুখাৰ্জীয়ে ভাৰতৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক বঁটা ভাৰত ৰত্ন বাজপেয়ীক প্ৰদানৰ ঘোষণা কৰিছিল । এই ঘোষণাৰ পিছতে নৰেন্দ্ৰ মোদী নেতৃত্বাধীন কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে ঘোষণা কৰে যে বাজপেয়ীৰ জন্মজয়ন্তীক এতিয়াৰে পৰা ভাৰতত বছৰি সুশাসন দিৱস হিচাপে পালন কৰা হ'ব । এই বছৰ অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ ৯৯ সংখ্যক জন্মজয়ন্তী ।
অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ বিষয়ে
১৯২৪ চনৰ ২৫ ডিচেম্বৰত (বৰদিন) এটা ব্ৰাহ্মণ পৰিয়ালত তেওঁৰ জন্ম হয় । ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ বাবে তেওঁক ২৩ দিনৰ বাবে কাৰাবাস দিয়া হৈছিল । উত্তৰ প্ৰদেশ, মধ্য প্ৰদেশ, নতুন দিল্লী আৰু গুজৰাটকে ধৰি ৪ খন ৰাজ্যৰ পৰা ৬ টা লোকসভা সমষ্টিত জয়লাভ কৰা বাজপেয়ী একমাত্ৰ নেতা আছিল । তেওঁ ৪৭ বছৰৰ বাবে সাংসদ আছিল । লোকসভাত ১১ বাৰ আৰু ৰাজ্যসভাৰ পৰা তেওঁ দুবাৰ নিৰ্বাচিত হৈছিল ।
ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে বাজপেয়ীৰ তিনিটা কাৰ্যকাল আছিল । প্ৰথমে ১৯৯৬ চনত ১৩ দিনৰ কাৰ্যকালৰ বাবে, তাৰ পিছত ১৯৯৮ চনৰ পৰা ১৯৯৯ চনলৈ ১৩ মাহৰ বাবে, তাৰ পিছত ১৯৯৯ চনৰ পৰা ২০০৪ চনলৈ সম্পূৰ্ণ কাৰ্যকাল । তেওঁ ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীৰ পৰা প্ৰথমবাৰৰ বাবে দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হোৱা নেতা আছিল । ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ সভাত হিন্দীত ভাষণ দিয়া তেওঁ প্ৰথম ভাৰতীয় ৰাজনীতিবিদ আছিল ।
প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে তেওঁৰ কাৰ্যকালত, ভাৰতে ৰাজস্থানৰ পোখৰাণত অপাৰেচন শক্তি নামৰ এক সফল পাৰমাণৱিক পৰীক্ষা সম্পন্ন কৰিছিল । বাজপেয়ীয়ে বিয়া কৰোৱা নাছিল আৰু যেতিয়া তেওঁক ইয়াৰ আঁৰৰ কাৰণ সোধা হৈছিল, তেওঁ কৈছিল, "মই ইমান ব্যস্ত থাকো যে মই পাহৰি গৈছিলো । তেওঁৰ এগৰাকী দত্তক কন্যা নমিতা আছে । ২০০৯ চনত বাজপেয়ীৰ ষ্ট্ৰোক হৈছিল যাৰ পিছত তেওঁ ভাষণ দিয়াত আৰু হাত লৰচৰ কৰিব পৰা নাছিল । দশম শ্ৰেণীত থাকোতে তেওঁ তেওঁৰ প্ৰথম কবিতা লিখিছিল । বাজপেয়ীয়ে আনকি জগজিৎ সিঙৰ সৈতে তেওঁৰ কবিতাসমূহ থকা ২ টা এলবাম মুকলি কৰিছিল: নয়ী দিশা (১৯৯৯) আৰু সম্বেদনা (২০০২)। বাজপেয়ী ভাৰতীয় জনসংঘৰ প্ৰতিষ্ঠাপক শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ ঘনিষ্ঠ অনুগামী আছিল । বাজপেয়ীয়ে ২০০৫ চনৰ শেষৰ ফালে ৰাজনীতিৰ পৰা অৱসৰ ঘোষণা কৰিছিল । ২০১৪ চনৰ ডিচেম্বৰৰ শেষৰ ফালে তেওঁক ভাৰতৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক সন্মান ভাৰত ৰত্ন প্ৰদান কৰা হয় ।
তেওঁ এসময়ত কমিউনিষ্ট আছিল । ৰাষ্ট্ৰীয় স্বয়ংসেৱক সংঘত যোগদান কৰাৰ পূৰ্বে বাজপেয়ী সাম্যবাদৰ ধাৰণাবোৰৰ প্ৰতি অলপ আকৰ্ষিত হৈছিল ।
অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ মুখ্য অৱদান
শাসন হৈছে সিদ্ধান্ত লোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰু যি প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা সিদ্ধান্তবোৰ কাৰ্যকৰী কৰা হয় । ১৯৯৮ চনত যেতিয়া অটল বিহাৰী বাজপেয়ীয়ে প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছিল, টেলিকম খণ্ডৰ একচেটিয়া অধিকাৰ আছিল । তেওঁ খণ্ডটো মুক্ত কৰিবলৈ আৰু ইয়াক সম্প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ বিভিন্ন পদক্ষেপ লৈছিল । বাজপেয়ীৰ অধীনত এন ডি এ চৰকাৰে ১৯৯৯ চনৰ টেলিকম নীতি মুকলি কৰিছিল । তেওঁ ভাৰতৰ প্ৰথম চন্দ্ৰ অন্বেষণ পৰিকল্পনা- চন্দ্ৰযান ১ উন্মোচন কৰে । ২০০১ চনত, তেওঁ সৰ্বশিক্ষা অভিযান নামৰ এক সামাজিক আঁচনি আৰম্ভ কৰে । ভাৰতত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ৬-১৪ বছৰ বয়সৰ শিশুৰ বাবে প্ৰাথমিক শিক্ষা বিনামূলীয়া হৈ পৰিছিল । বাজপেয়ীয়ে ভাৰতক এখন পাৰমাণৱিক অস্ত্ৰৰ ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল । ১৯৯৮ চনত ভাৰতে এসপ্তাহত ৫ টা পাৰমাণৱিক পৰীক্ষা কৰিছিল । ভাৰতৰ আটাইতকৈ উচ্চাকাংক্ষী পথ প্ৰকল্পসমূহ তেওঁ আৰম্ভ কৰিছিল, যাৰ ভিতৰত আছে 'Golden Quadrilateral'(সোণালী চতুৰ্ভুজ) আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী গ্ৰামীণ চড়ক যোজনা ।
এগৰাকী প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে, বাজপেয়ীয়ে ১৯৯৯ চনত কাৰ্গিল যুদ্ধ আৰু ২০০১ চনত ভাৰতীয় সংসদৰ ওপৰত সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ দৰে সংকটৰ সময়ত ভাৰতক নেতৃত্ব দিছিল । তাৰ পিছত বাজপেয়ীয়ে ২০০১ চনত আগ্ৰা সন্মিলন আৰম্ভ কৰিছিল, যিটো ভাৰত-পাকিস্তান সম্পৰ্কৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মুহূৰ্ত আছিল । বাজপেয়ীয়ে ভাৰত এলুমিনিয়াম কোম্পানী (বালকো), হিন্দুস্তান জিংক, ইণ্ডিয়ান পেট্ৰ'কেমিকেলচ কৰ্পোৰেচন লিমিটেড আৰু ভিএছএনএল বিক্ৰীৰ সৈতে ভাৰতত ব্যক্তিগতকৰণৰ নেতৃত্ব দিছিল । তেওঁ বিত্তীয় দায়বদ্ধতা আইনো প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল যাৰ উদ্দেশ্য আছিল বিত্তীয় ঘাটি হ্ৰাস কৰা । ই ৰাজহুৱা খণ্ডৰ সঞ্চয় বৃদ্ধি কৰে যি ২০০০ চনত -০.৮% জিডিপিৰ পৰা ২০০৫ চনত ২.৩% লৈ বৃদ্ধি হয় ।
সুশাসন উন্নত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতীয় পদক্ষেপ
কেন্দ্ৰীয় গৃহ মন্ত্ৰী অমিত শ্বাহে জম্মু-কাশ্মীৰৰ বাবে পাইলট জিলা সুশাসন সূচক (ডিজিজিআই) মুকলি কৰে – এক শাসন প্ৰদৰ্শন এছ.ও.পি.। জম্মু-কাশ্মীৰৰ বাবে ভাৰতৰ প্ৰথম জিলা সুশাসন সূচকত ৫৮ টা শাসন প্ৰদৰ্শন সূচক আছে ১০ টা শাসন খণ্ডত ১১৬ টা ডাটা পইণ্ট ।
দেশত শাসনৰ স্থিতি নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ কৰ্মচাৰী, ৰাজহুৱা অভিযোগ আৰু পেঞ্চন মন্ত্ৰালয়ৰ দ্বাৰা সুশাসন সূচক (জিজিআই) আৰম্ভ কৰা হৈছে । ইয়াৰ উপৰিও, ৰাষ্ট্ৰীয় ই-গভৰ্ণেন্স আঁচনিৰ "সাধাৰণ সেৱা প্ৰদান কেন্দ্ৰৰ জৰিয়তে তেওঁৰ এলেকাত সকলো চৰকাৰী সেৱা সাধাৰণ মানুহৰ বাবে উপলব্ধ কৰা আৰু সাধাৰণ মানুহৰ মৌলিক প্ৰয়োজনীয়তা উপলব্ধি কৰাৰ বাবে সুলভ ব্যয়ত এনে সেৱাৰ দক্ষতা, স্বচ্ছতা আৰু নিৰ্ভৰযোগ্যতা নিশ্চিত কৰাৰ" দৃষ্টিভংগী আছে ।
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে তথ্য জনাৰ অধিকাৰ আইন, ২০০৫ আনিছিল যি শাসনত স্বচ্ছতা নিশ্চিত কৰাত এক কাৰ্যকৰী ভূমিকা পালন কৰে ।
তথ্য প্ৰযুক্তি আধাৰিত এপ্লিকেচনত সজাগতা
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে সাধাৰণ মানুহক শাসন আৰু সেৱা প্ৰদান উন্নত কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাক সৰ্বাধিক গুৰুত্ব দিয়ে । এই দিশত এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ নীতি হৈছে ই-গভৰ্ণেন্স পদক্ষেপৰ অধীনত তথ্য প্ৰযুক্তি-আধাৰিত প্ৰয়োগৰ কাৰ্যকৰী ব্যৱহাৰ । ইয়াৰ সৈতে সংগতি ৰাখি, বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে এখন ই-বুক মুকলি কৰাৰ উদ্যোগ গ্ৰহণ কৰিছে ।
ই বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ (এমঅ'এফ) অধীনত লোৱা সুশাসনৰ পদক্ষেপ আৰু তথ্য প্ৰযুক্তি-সক্ষম প্লেটফৰ্মকে ধৰি বিভিন্ন পদক্ষেপৰ সহজ প্ৰৱেশাধিকাৰ প্ৰদান কৰে । বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে আশা কৰে যে এইটো নাগৰিকসকলৰ বাবে উপযোগী হ'ব আৰু শাসনক জনসাধাৰণৰ ওচৰলৈ অনাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ হ'ব ।
সুশাসনৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় কেন্দ্ৰ স্থাপন
ৰাষ্ট্ৰীয় সুশাসন কেন্দ্ৰ (এনচিজিজি) ২০১৪ চনত ভাৰত চৰকাৰে কৰ্মচাৰী, ৰাজহুৱা অভিযোগ আৰু পেঞ্চন মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত এক শীৰ্ষ পৰ্যায়ৰ স্বায়ত্তশাসিত প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে স্থাপন কৰিছিল ।
এনচিজিজিয়ে সকলো ক্ষেত্ৰতে স্থানীয়, ৰাজ্যৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়লৈকে বিভিন্ন শাসনৰ বিষয়ৰ সৈতে মোকাবিলা কৰে । ভাৰত আৰু অন্যান্য উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ অসামৰিক কৰ্মচাৰী আৰু টেকনোক্ৰেটসকলৰ শাসন, নীতি সংস্কাৰ, ক্ষমতা নিৰ্মাণ আৰু প্ৰশিক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰাৰ বাবে কেন্দ্ৰক নিৰ্দেশ দিয়া হৈছে । ই এক থিংক টেংক হিচাপেও কাম কৰে ।
এনচিজিজিৰ কাৰ্যক্ষেত্ৰসমূহ
ইয়াৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই, এনচিজিজিয়ে মৌলিক আৰু প্ৰাথমিক শিক্ষা, জিলা আৰু খণ্ড স্তৰত বিকেন্দ্ৰীকৃত পৰিকল্পনা, পঞ্চায়ত ৰাজ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ ক্ষমতা নিৰ্মাণ (পিআৰআই), শিক্ষণ আৰু কাৰ্যৰ অংশগ্ৰহণমূলক আৰ্হি, গ্ৰাম্য উন্নয়ন, সমবায় আৰু ৰাজহুৱা খণ্ড ব্যৱস্থাপনা আদি ক্ষেত্ৰত ব্যাপকভাৱে কাম কৰি আহিছে । ইয়াৰ উপৰিও, ই অন্যান্য খণ্ডৰ ভিতৰত সুশাসন, সামাজিক দায়বদ্ধতা, পানী, অনাময় আৰু পৰিচ্ছন্নতা (Wash) সম্পৰ্কীয় বিষয়বোৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে ।
কেন্দ্ৰই সুশাসনৰ সাৰাংশ প্ৰকাশ কৰে আৰু আইনৰ শাসনৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । যিয়ে স্বচ্ছতা আনিছে, শাসন, সেৱা প্ৰদান আৰু সংস্কাৰত জনসাধাৰণৰ অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধি কৰাৰ লগতে দায়বদ্ধ প্ৰতিষ্ঠান বিকশিত কৰা, তথ্যপ্ৰাপ্তি আদিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে ।
দক্ষিণ-পূব এছিয়া আৰু ভাৰত মহাসাগৰ অঞ্চলৰ অসামৰিক কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে ক্ষমতা নিৰ্মাণ কাৰ্যসূচী
ৰাষ্ট্ৰীয় সুশাসন কেন্দ্ৰই দক্ষিণ-পূব এছিয়া আৰু ভাৰত মহাসাগৰ অঞ্চলৰ অসামৰিক কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে ৰাজহুৱা নীতি আৰু প্ৰশাসনৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰথম ক্ষমতা নিৰ্মাণ কাৰ্যসূচী সফলতাৰে সমাপ্ত কৰে । ২০২৪ চনৰ ১৮ ৰ পৰা ২৯ নৱেম্বৰৰ ভিতৰত অনুষ্ঠিত হোৱা দুসপ্তাহৰ কাৰ্যসূচীটো মুচুৰী আৰু নতুন দিল্লীত পৰিচালনা কৰা হৈছিল । ই শ্ৰীলংকা, ওমান, তাঞ্জানিয়া, কেনিয়া, চেচেলছ, মালয়েছিয়া, কম্বোডিয়া, মালদ্বীপ আৰু ম্যানমাৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ মন্ত্ৰালয়সমূহক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা ৩০ গৰাকী জ্যেষ্ঠ বিষয়াক একত্ৰিত কৰে ।
এই কাৰ্যসূচীয়ে অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক ধাৰণাৰ বিনিময়, সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ পদ্ধতি ভাগ বতৰা কৰা, শাসন আৰু প্ৰশাসনৰ অভিনৱ দৃষ্টিভংগীৰ বিষয়ে আলোচনা কৰাৰ বাবে এক মঞ্চ প্ৰদান কৰে । এই কাৰ্যসূচীত ই-গভৰ্ণেন্স, বহনক্ষম উন্নয়ন, স্বচ্ছতা আৰু অন্তৰ্ভুক্তিৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়, যি শাসনত উৎকৃষ্টতা বৃদ্ধিৰ বাবে এনচিজিজিৰ প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰতিফলিত কৰে ।
ভাৰতত সুশাসনৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰত্যাহ্বান
কেইবাটাও পদক্ষেপ লোৱা স্বত্বেও, ভাৰতৰ সুশাসন পদ্ধতিয়ে এতিয়াও কেইবাটাও প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে । মহিলাৰ সৱলীকৰণ, দুৰ্নীতি, ন্যায়, প্ৰশাসনিক ব্যৱস্থাক কেন্দ্ৰীভূত কৰাৰ অধিকাৰ প্ৰয়োগ কৰাত বাধা, প্ৰশাসনিক ব্যৱস্থা কেন্দ্ৰীকৰণ আৰু ৰাজনীতি হৈছে এনে কিছুমান বিষয় যি ভাৰতত সুশাসনৰ বাবে ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰে ।
