नवी दिल्ली Nepal Bangladesh Power Trade: नेपाळमधून वीज आयात करण्यासाठी भारताने पूर्वेकडील शेजारी देशाने आपल्या पॉवर ग्रीडचा वापर करण्यास मान्यता दिली आहे, असं सूचित करणारं वृत्त काही बांग्लादेशी माध्यमांच्यात आलं. या प्रकरणाची वस्तुस्थिती अशी आहे की काही अटींच्यामुळे भारतानं आपली संमती रोखून धरली आहे.
"आम्ही नेपाळमधून वीज आयात करण्यासाठी भारताच्या ग्रीडचा वापर करण्यासाठी बांगलादेशला अद्याप कोणतीही मान्यता दिलेली नाही," असं एका उच्चपदस्थ भारतीय अधिकाऱ्याने ईटीव्ही भारतला सांगितलं. "नेपाळ ते बांगलादेशात वीज पारेषण करण्यासाठी भारताला ग्रीड वापरण्याची परवानगी देणारा करार झाला असला तरी, आम्ही अद्याप अशी कोणतीही मान्यता दिलेली नाही," असं अधिकारी म्हणाले.
बांगलादेशच्या बिझनेस पोस्ट न्यूज वेबसाइटच्या वृत्तानंतर अधिकाऱ्याच्या टिप्पण्या आल्या आहेत की भारताचा पूर्वेकडील शेजारी अर्थात बांगलादेश ग्रीड वापरण्यासाठी भारताच्या मंजुरीनंतर एप्रिलच्या अखेरीस हिमालयीन राष्ट्रातून अर्थात नेपाळमधून वीज आयात करण्यास सुरुवात करेल.
बांगलादेशातल्या बातम्यांच्या वेबसाइटने असा दावा केला आहे की दीर्घकालीन नियोजनानंतर, बांगलादेश अखेरीस नेपाळमधून 40 मेगावॅट जलविद्युत आयात करण्याची प्रक्रिया सुरू करण्याच्या मार्गावर आहे. प्रामुख्याने भारताची पूर्ण परवानगी मिळण्याच्या प्रतीक्षेमुळे प्रदीर्घ विलंबाचा सामना करावा लागत आहे.
“आता सर्व तयारी पूर्ण झाल्यामुळे, बांगलादेश पॉवर डेव्हलपमेंट बोर्ड (BPDB) ने पुष्टी केली आहे की भारताकडून मान्यता प्राप्त झाली आहे,” असा दावा वृत्तामध्ये करण्यात आला आहे. “या महिन्याच्या पहिल्या टप्प्यात या संदर्भातील कराराला अंतिम स्वरूप मिळण्याची अपेक्षा आहे. जर सर्व काही योजनेनुसार झालं तर, BPDB अधिकाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार, नेपाळची किमान किमतीत दिलेली जलविद्युत एप्रिलच्या अखेरीस बांगलादेशच्या ग्रीडमध्ये अखंडपणे सुरू होईल.
भारत, नेपाळ आणि बांगलादेश यांच्यात वीज व्यापाराचा काय करार आहे?
गेल्या वर्षी जूनच्या सुरुवातीला नेपाळचे पंतप्रधान पुष्प कमल दहल यांच्या नवी दिल्ली भेटीदरम्यान, त्यांनी आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नेपाळमधून बांगलादेशला जलविद्युत निर्यात सुलभ करण्यासाठी भारताच्या योजनांचा वापर केला. दहल म्हणाले की, ५० मेगावॅट वीज निर्यात करून याची सुरुवात केली जाईल.
हा उपक्रम बांगलादेश, भूतान, नेपाळ आणि श्रीलंका यांच्याशी वीज प्रेषण नेटवर्क आणि पेट्रोलियम पाइपलाइनद्वारे ऊर्जा कनेक्टिव्हिटी वाढवण्यासाठीच्या प्रयत्नांना बळ देतो. यासंदर्भातील अहवाल सूचित करतात की या शेजारील देशांचे चीनवरील अवलंबित्व कमी करण्याचे एक अनिश्चित लक्ष्य देखील आहे.
शेजारील देशांसोबतचा विद्युत व्यापार द्विपक्षीय करारांद्वारे नियंत्रित केला जातो. 2018 मध्ये नवीन क्रॉस-बॉर्डर ट्रेड ऑफ इलेक्ट्रिसिटी (CBTE) मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केल्याने यासंदर्भातील नवीन भागीदारीसाठी पाया घातला गेला आहे. संर्व संबधितांशी व्यापक सल्लामसलत करून विकसित केलेली, ही मार्गदर्शक तत्त्वे शेजारील देशांना भारताच्या ग्रीडद्वारे वीज खरेदी आणि विक्री करण्यास आणि भारताच्या पॉवर एक्सचेंजमध्ये गुंतण्याची परवानगी देतात, अशी माहिती सूत्रांनी दिली.
नेपाळमधून बांगलादेशला वीज निर्यातीसाठी भारत महत्त्वाचा का आहे?
नेपाळ आणि बांगलादेश कधीही वीज व्यापारात गुंतलेले नाहीत. तथापि, ते सध्या भारताच्या विद्यमान ट्रान्समिशन इन्फ्रास्ट्रक्चरचा वापर करून नेपाळमधून बांगलादेशला 40MW वीज निर्यात करण्यासाठी दरांवर चर्चा करत आहेत.
अधिक वीज निर्यात करण्याच्या नेपाळच्या इच्छेनुसार बांगलादेशला नेपाळकडून अधिक वीज खरेदी करण्यात रस आहे. हे सुलभ करण्यासाठी, दोन्ही देश एक समर्पित ट्रान्समिशन लाइन शोधत आहेत जी त्यांना भौगोलिकदृष्ट्या विभक्त करणाऱ्या भारतातून जाईल. ही समर्पित पॉवर लाईन स्थापन करण्यासाठी भारताचे सहकार्य मिळणे महत्त्वाचे आहे.