हैदराबाद : ग्रामीण भागातील नागरिकांना आता दळणवळणाच्या सुविधा प्राप्त झाल्यानं जग जवळ आहे. मात्र त्यापाठोपाठ ग्रामीण भागातील नागरिकही शहरी नागरिंकासारखेच जीवन जगण्याच्या पद्धतीत बदल करत आहेत. बदल हा निसर्गाचा नियम आहे, मात्र सगळेच बदल मानवी जीवनासाठी हितकारक आहेत, असं नाही. त्यातील एक धोकादायक बदल म्हणजे ग्रामीण भागातील नागरिकांची बदललेली अन्नाची सवय हा होय. भारतीय नागरिक प्रक्रिया केलेले अन्न आणि पेये यावर सर्वाधिक खर्च करत असल्याचं घरगुती वापर खर्च सर्वेक्षण अहवाल ( Household Consumption Expenditure Survey ) या सरकारच्या नवीन अहवालात स्पष्ट करण्यात आलं आहे. त्यामुळे ग्रामीण भागातील नागरिकांना लठ्ठपणा, मधुमेह आणि हृदयरोगांमध्ये वाढ होण्याचं प्रमाण वाढण्याची शक्यता या अहवालातून वर्तवण्यात आली आहे.
काय आहे घरगुती वापर सर्वेक्षण अहवाल :मागील आठवड्यात म्हणजेच 27 डिसेंबर 2024 घरगुती वापर खर्च सर्वेक्षण अहवाल ( Household Consumption Expenditure Survey ) प्रसिद्ध झाला. 2023-24 मध्ये ग्रामीण भारतानं त्यांच्या मासिक बजेटच्या 9.84 टक्के पेये आणि प्रक्रिया केलेले अन्न यावर खर्च केले, असं या अहवालात दिसून आलं. शहरी भारतासाठी हीच संख्या 11.09 टक्के इतकी आहे.
असंसर्गजन्य आजारांमध्ये वाढ होण्यामागील कारणं :2022-23 मध्येही असेच ट्रेंड दिसून आले. दोन दशकांत पहिल्यांदाच ग्रामीण कुटुंबांनी खर्चाच्या 9.62 टक्के आणि शहरी कुटुंबांनी त्यांच्या मासिक खर्चाच्या 10.64 टक्के अशा वस्तूंवर खर्च केले. अन्न आणि पेये वापरावरील मासिक बजेटनं 10 टक्क्यांचा टप्पा ओलांडला. भारतात असंसर्गजन्य आजारांमध्ये वाढ होण्यामागील कारणं उपभोग सर्वेक्षणातून उघड होतात. प्रक्रिया केलेलं अन्न साखर, मीठ आणि ट्रान्स-फॅटचे प्रमाण जास्त असल्यानं ते कॅलरीजनं समृद्ध असते. 2023-24 चा सर्वेक्षण अहवाल 2.61 लाख कुटुंबांवर करण्यात आला यात 1.54 लाख ग्रामीण आणि 1.07 लाख शहरी कुटुंबांचा समावेश आहे.
एचसीईएस गोळा करते डेटा : एचसीईएसची रचना वस्तू आणि सेवांवरील कुटुंबांच्या वापर आणि खर्चाची माहिती गोळा करण्यासाठी केली आहे. हे सर्वेक्षण आर्थिक सक्षमता ट्रेंडचं मूल्यांकन करण्यासाठी उपयोगात येते. ग्राहक वस्तू आणि सेवा तसेच ग्राहक किंमत निर्देशांकाच्या गणणेसाठी वापरल्या जाणाऱ्या वजनांचं निर्धारण करते. याबाबतचा आवश्यक डेटाही एचसीईएसमधून मिळते. एचसीईएसमध्ये गोळा केलेला डेटा गरिबी आणि सामाजिक असमानता गणण्यासाठी देखील वापरला जातो. एचसीईएसमधून संकलित केलेला मासिक दरडोई उपभोग खर्च (एमपीसीई) हा बहुतेक विश्लेषणात्मक हेतूंसाठी वापरला जाणारा प्राथमिक निर्देशक आहे.