मुंबई - प्रेक्षकांच्या मनोरंजनासाठी फार पूर्वीपासून नाटक हे प्रमुख व्यासपीठ होतं. नंतर आलेले सिनेमा आणि टेलिव्हिजननं लोकांच्या मनावर पकड घेतली असली तरी नाटक हे माध्यम अजूनही तग धरून आहे. त्याचं कारण म्हणजे मराठी प्रेक्षकांचा पाठिंबा आणि काही कलाकारांचं नाटकावरील प्रेम. त्या यादीत अभिनेता प्रशांत दामले यांचं नाव फार वर आहे. प्रशांत दामले त्यांच्या प्रभावी विनोदी टाईमिंगमुळे ते नाटक कलाकारांमध्ये अव्वल स्थानी आहेत. बऱ्याचदा नाटकांतील कलाकारांना सिनेमा, दूरदर्शन ही माध्यमं खुणावत असतात आणि अनेकजण तिथं रमतात, कारण झटपट मिळणारी प्रसिद्धी आणि वाढीव मानधन. परंतु प्रशांत दामले यांना रंगभूमीवर रमायला आवडतं. त्यांनी काही चित्रपटांतून कामं केली परंतु नाटक करणं सोडलं नाही. परंतु आता त्यांची मध्यवर्ती भूमिका असलेला 'मु पो बोंबीलवाडी' हा चित्रपट येऊ घातलाय. आमचे प्रतिनिधी कीर्तिकुमार कदम यांच्याशी प्रशांत दामले यांनी संवाद साधला.
हिटलरच्या भूमिकेतील प्रशांत दामले (Poster) अलीकडेच सिनेमाची परिस्थिती बदलत चालली आहे, अनेक स्पर्धा आहेत, म्हणजे ओटीटी प्लॅटफॉर्म आणि टेलिव्हिजनवर प्रीमियर्स होत आहेत, एक ज्येष्ठ अभिनेता म्हणून या बदलत्या परिस्थितीबद्दल तुमचे काय मत आहे?मी बदलांचे विश्लेषण करण्यापूर्वी, मी लोकांपर्यंत पोहोचवलेल्या कलाकृतीवर आणि ती कशी सकस असावी यावर लक्ष केंद्रित करतो. स्पर्धा सर्वत्र अस्तित्वात आहे, परंतु ती निरोगी असावी, असं मी मानतो. काही निवडक कलाकारांनाच काम मिळायला हवं यावर माझा विश्वास नाही. माझं लक्ष माझ्या कामावर आहे, मग ते थिएटर असो किंवा सिनेमा, आणि ते कसं वाढवायचं यावर. प्रोमोशन्स, महागडे वाटत असले तरी, आजच्या घडीला महत्वाचं झालेय. उदाहरणार्थ, एखाद्या नाटकाची निर्मितीकिंमत १० रुपये असेल, तर प्रसिद्धी बजेट २० रुपयांपर्यंत जाते. सशुल्क प्रसिद्धी लक्षणीय आहे, परंतु तोंडी प्रसिद्धीचा लक्षणीय आणि जलद परिणाम होतो. या सर्व प्रसिद्धीचा उद्देश लोकांना थिएटरकडे खेचण्याचा असतो. परंतु अनेकदा प्रसिद्धीचीच प्रशंसा होते, कलाकृतीची नाही. माझा विश्वास आहे की दिग्दर्शकांनी प्रसिद्धीपेक्षा त्यांचे नाटक किंवा चित्रपट अधिक चांगले बनवण्याला प्राधान्य दिलं पाहिजे. ओटीटी प्लॅटफॉर्म आणि सिनेमाच्या उदयाचा माझ्यावर नकारात्मक परिणाम होत नाही. सर्व प्लॅटफॉर्म कलाकारांना संधी देतात आणि त्यांच्या गरजा पूर्ण करतात. शेवटी, मी दर्जेदार काम देण्यावर विश्वास ठेवतो, मग ते थिएटर असो किंवा सिनेमा. मार्केटिंगने केवळ चर्चा निर्माण करण्याऐवजी कामाकडेच सकारात्मक दृष्टीकोन निर्माण करण्यावर प्रामुख्याने लक्ष केंद्रित केले पाहिजे.
प्रशांत दामलेंचं नाटक (c)
तुम्ही रंगभूमीशी निगडीत असताना, प्रेक्षक तुम्हाला आणखी चित्रपटांमध्ये पाहण्याची तीव्र इच्छा व्यक्त करतात. यावर तुमचे काय विचार आहेत?
मी महिन्यातून २५-२६ दिवस नाटकांमध्ये काम करतो. चित्रपटाच्या चित्रीकरणासाठी पंधरा एक दिवसांमध्ये फक्त २ शेड्यूल्स होतात आणि त्यासाठी मला माझी थिएटर ऍक्टिव्हिटी थांबवावी लागेल. हे माझ्या थिएटर ग्रुपमध्ये व्यत्यय आणेल. शेवटी, माझे मासिक उत्पन्न हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. चित्रपटाच्या शूटिंगसाठी थिएटरचं प्रदर्शन बंद करणं किंवा पुढे ढकलणं मला परवडणारं नाही. थिएटर हा एक लाइव्ह आर्ट फॉर्म आहे जो प्रत्येक परफॉर्मन्ससह अमूल्य अनुभव देतो. चित्रपटाचं यश दिग्दर्शकावर बरेच अवलंबून असतं, तर थिएटर सातत्यानं शिकण्याच्या संधी प्रदान करतं. त्यामुळे सातत्यपूर्ण मिळकत, शिकण्याच्या संधी आणि माझ्या थिएटर ग्रुपच्या मिळकतीत सातत्य राखण्याची गरज यामुळे मी माझ्या थिएटर प्रतिबद्धतेला प्राधान्य देतो.
जर थिएटर हा तुमचा प्राथमिक फोकस आणि कलात्मक श्वास असेल तर सिनेमाबद्दल तुमचा दृष्टीकोन काय आहे?
अभिनयासाठी सिनेमा हे एक मौल्यवान माध्यम असले तरी ते माझे प्राथमिक लक्ष किंवा माझ्या कलात्मक जीवनाचा स्रोत असू शकत नाही. दुसरीकडे, रंगमंच, हे एक माध्यम आणि सखोल अनुभव देणारं, असं दोन्ही आहे. मला रंगमंचावर अधिक जिवंत आणि आरामदायक वाटतं आणि चित्रपटांमध्ये अभिनय करणं नक्कीच फायद्याचं आहे, परंतु रंगभूमीशी असलेल्या माझ्या वचनबद्धतेच्या विरोधात जाऊन नाही.
प्रशांत दामलेंचं नाटक (प्रशांत दामलें)
तुमचा आगामी चित्रपट 'बोंबिलवाडी' साठी तुम्ही कसे तयार झालात?
काही महिन्यांपूर्वी, मी मधुगंधा (कुलकर्णी) बरोबर संभाषण केलं होतं, ज्यामध्ये मी वेगवेगळ्या भूमिका, विशेषत: राजकीय किनार असलेल्या भूमिका शोधण्याची माझी इच्छा व्यक्त केली होती. मला या प्रकल्पाची ऑफर देण्यापूर्वी, तिनं मला ज्या भूमिकेत रस दाखवला होता त्या भूमिकेबद्दल चर्चा करण्यासाठी माझ्याशी संपर्क साधला. तथापि, तिनं स्पष्ट केले की ही एक गंभीर राजकीय भूमिका नसून काहीतरी अद्वितीय आहे – हिटलरवर विनोदी भूमिका. सुरुवातीला, मी नकार दिला कारण मला वाटलं की माझे दिसणे हिटलरशी जुळत नाही. तथापि, नंतर मधुगंधानं मला माझी एक हिरलरची AI- ने जनरेट केलेली प्रतिमा पाठवली, जी मला आवडलीही. परेश मोकाशी हे चित्रपट दिग्दर्शित करत आहेत हे समाजल्यावर माझा निर्णय पक्का झाला. त्याच्याबरोबर काम करण्याची संधी रोमांचक होती. शेवटी, मी आव्हान स्वीकारलं आणि भूमिकेसाठी होकार दिला. मिशा भादरण्यापासून ते माझे केस लाल करण्याच्या प्रक्रियेचा मी पुरेपूर आनंद घेतला. माझ्यासाठी हा एक मजेदार आणि पूर्णपणे नवीन अनुभव होता.
प्रशांत दामलेंचा आगामी चित्रपट (Poster)
'बोंबिलवाडी'मध्ये तुम्हाला परेश मोकाशी आणि 'मुंबई पुणे मुंबई' मध्ये सतीश राजवाडे यांच्यासोबत काम करण्याची संधी मिळाली. त्या अनुभवांबद्दल काही सांगाल?
सतीश राजवाडे आणि परेश मोकाशी यांची कार्यशैली खूप वेगळी आहे. परेश मोकाशी अतिशय निवांत आणि सहयोगी वातावरण निर्माण करतात. ते सर्व अभिनेत्यांना त्यांच्या पात्रांचा मुक्तपणे शोध घेण्यास आणि दृश्यं सुधारण्यासाठी प्रोत्साहित करतात. खरं तर, 'बोंबिलवाडी' हा पहिला चित्रपट होता ज्यात आम्ही नाट्य कार्यशाळांप्रमाणे रिहर्सल केल्या होत्या, ज्यामुळे आम्हाला भूमिकेत प्रयोग करता आला आणि दृश्यांना आमचं स्वतःचं काँट्रीब्युशन जोडलं गेलं. यामुळे सेटवर खूप आरामदायक आणि सर्जनशील वातावरण तयार झालं. याउलट सतीश राजवाडे यांचा दृष्टिकोन अधिक संरचित आहे. तो स्क्रिप्टचे काटेकोरपणे पालन करतो आणि खूप कमी सुधारणा करण्यास परवानगी देतो. दोन्ही दिग्दर्शक उत्तम आहेत तरी चित्रपट निर्मितीकडे त्यांचा दृष्टिकोन खूप वेगळा आहे.
प्रत्येक अभिनेत्याला त्यांच्या कामाच्या प्रदर्शनादरम्यान तणाव आणि उत्साहाचे मिश्रण अनुभवायला मिळतं, मग ते नाटक असो किंवा चित्रपट. या अनुभवाबद्दल तुमचे काय विचार आहेत आणि तुम्ही त्याचा वैयक्तिकरित्या कसा सामना करता?
मी या नवीन चित्रपटाबद्दल खूप उत्सुक आहे, कारण २०१८ मधील 'मुंबई पुणे मुंबई ३' नंतर ६-७ वर्षांतील हा माझा पहिला मोठा चित्रपट आहे. चित्रपट यशस्वी होणे फक्त मुख्य कलाकारांच्या कामगिरीवर अवलंबून नाही. प्रत्येक पात्राला सशक्त अभिनय देण्याची गरज असते. संपूर्ण चित्रपट यशस्वी झाला तरच कलाकारांना नवीन संधी मिळतात. माझा विश्वास आहे की हा चित्रपट अद्वितीय आहे कारण यात अस्सल, सच्ची, स्लॅप-स्टिक कॉमेडी आहे, जी पडद्यावर कॅप्चर करणं आव्हानात्मक होतं. मात्र, दिग्दर्शक परेश मोकाशी यांनी ही प्रक्रिया अतिशय सुरळीत आणि आनंददायी केली.
तुम्ही बरीच नाटकं केलीत. नाटकांच्या माध्यमांतरावर आपले काय मत आहे?
पडद्यासाठी नाटक बनविण्याआधी, त्याच्या आशयाचे काळजीपूर्वक विश्लेषण करणे महत्त्वाचं आहे. नाटकाच्या मूळ घटकांमध्ये सिनेमॅटिक फॉरमॅटमध्ये प्रभावीपणे भाषांतर करण्याची क्षमता आहे की नाही हे दिग्दर्शक किंवा लेखकानं ठरवलं पाहिजे. नाटकाचा आशय एका आकर्षक चित्रपट कथनात यशस्वीपणे रूपांतरित केला जाऊ शकतो, असं त्यांना वाटत असेल, तर त्याचे चित्रपटात रूपांतर करण्याची प्रक्रिया सुरू होऊ शकते.
"गेला माधव कुणाकडे" सारखी नाटके पूर्वी प्रेक्षकांमध्ये खूप लोकप्रिय होती. आजचे प्रेक्षक, विशेषत: तरुण लोक, जुन्या पिढीइतकेच या क्लासिक नाटकांशी जोडले जातात आणि त्यांचा आनंद घेतात असे तुम्हाला वाटते का?
"गेला माधव कुणाकडे" या नाटकाचे मी ६३ प्रयोग केले आहेत. प्रत्येक परफॉर्मन्सनंतर, मी प्रेक्षकांना विचारतो की त्यांच्यापैकी किती जणांनी मूळ नाटक पहिल्यांदा सुरू झालं तेव्हा पाहिलं होतं? आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, त्यापैकी ९०-९५ % नवीन प्रेक्षक असतात. हे नाटक मुळात २००४ पर्यंत चाललं होतं. त्यामुळे, जे लोक त्यावेळी १८ वर्षांचे होते ते आता तिशीत आहेत. मला वाटते की मूळ नाटकाला मुकलेल्या अनेकांनी या नाटकाबद्दल वर्षानुवर्षे ऐकलं आहे आणि आता ते पाहायला येत आहेत. आणि तरुणाई देखील नाटकाला गर्दी करताना दिसते.
कॉमेडी शैली ही अतिशय कठीण गोष्ट आहे. तुम्ही कॉमेडी संदर्भात तरुणांना मार्गदर्शन प्रदान करण्याचा विचार करता का?
अभिनय शिकता येत नाही परंतु उपजत कलेला आकार दिला जाऊ शकतो. अभिनय शिकवणे हा एक गुंतागुंतीचा विषय आहे. आवाज नियंत्रण (पिच, टोन, मॉड्युलेशन), अनुकूलता आणि रंगमंचावर उपस्थिती हे शिकवलं जाऊ शकते. एक अनुभवी कलाकार म्हणून मला या मूलभूत पैलूंचे महत्त्व समजते. तुमचा आवाज प्रभावीपणे कसा वापरायचा हे जाणून घेणं, स्टेजवर आणि बाहेर दोन्ही प्रकारे प्रामाणिकपणे प्रतिक्रिया देणं आणि टीमचा भाग म्हणून प्रभावीपणे कार्य करणं ही महत्त्वपूर्ण कौशल्यं आहेत जी योग्य प्रशिक्षणाद्वारे शिकली व शिकवली जाऊ शकतात.
