ശബരിമല സന്നിധാനത്ത് ക്ഷേത്രാചാരങ്ങളുമായും ഐതീഹ്യങ്ങളുമായും ബന്ധപ്പെട്ടുകിടക്കുന്ന കുളമാണ് ഭസ്‌മക്കുളം. ശബരിമലയിലെ പൂജാരിമാർക്കും അവിടെയെത്തുന്ന കോടിക്കണക്കിന് തീർത്ഥാടകർക്കുമുള്ള സ്‌നാനഘട്ടമാണ് ഈ കുളം. പരിപാവനമായി കരുതപ്പെടുന്ന ഈ തീർത്ഥം ഇപ്പോൾ മാറ്റി സ്ഥാപിക്കാനൊരുങ്ങുകയാണ് ദേവസ്വം ബോർഡ്. കുളം മാറ്റി സ്ഥാപിക്കാൻ നടപടി തുടങ്ങിയതിനു പിന്നാലെ അതിനെതിരെ വിയോജിപ്പുമായി ഏതാനും ഹൈന്ദവ സംഘടനകളും രംഗത്തെത്തിക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ സാഹചര്യത്തിൽ ഭസ്‌മക്കുളത്തെപ്പറ്റി നിലനിൽക്കുന്ന ഐതീഹ്യങ്ങളെയും, വിശ്വാസങ്ങളെയും, ഇപ്പോൾ ഉയരുന്ന വിയോജിപ്പുകളുടെ കാരണത്തെപ്പറ്റിയുമെല്ലാം വിശദമായി അറിയാം.
എന്താണ് ഭസ്‌മക്കുളം: ശബരിമല സന്നിധാനത്തെ പൂജാരിമാർക്കും അവിടെയെത്തുന്ന കോടിക്കണക്കിന് തീർത്ഥാടകർക്കുമുള്ള സ്‌നാനഘട്ടമാണ് ഭസ്‌മക്കുളം. പ്രാർത്ഥനയോടെ ഭസ്‌മക്കുളത്തിലിറങ്ങി ദേഹശുദ്ധി വരുത്തിയശേഷമാണ് ഭക്തർ പതിനെട്ടാംപടി കയറി അയ്യപ്പനെ വണങ്ങുന്നത്. അയ്യപ്പനെയും മാളികപ്പുറത്തമ്മയെയും തൊഴുതശേഷം ഇവിടെയെത്തി സ്‌നാനം ചെയ്യുന്ന പതിവുമുണ്ട്. ഭസ്‌മക്കുളത്തിൽ കുളിച്ചശേഷം തിരികെപ്പോയി നെയ്യഭിഷേകം നടത്തുന്നവരും, ശയനപ്രദക്ഷിണം നടത്തുന്നവരുമുണ്ട്.
ഐതിഹ്യം: ശബരിമല എന്ന പേര് തന്നെ തപസ്വിനിയും കന്യകയുമായിരുന്ന ശബരിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്. ശബരി യാഗാഗ്‌നിയില്‍ ദഹിച്ച സ്ഥാനത്താണ് ഭസ്‌മക്കുളം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത് എന്നാണ് സങ്കൽപ്പം. അതിനാൽ .ഈ തീര്‍ത്ഥത്തിലെ സ്‌നാനം പാപനാശകമാണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. ഭസ്‌മക്കുളത്തിൽ കുളിച്ച ശേഷം അയ്യപ്പദർശനം നടത്തിയാല്‍ ആഗ്രഹസാഫല്യമുണ്ടാകുമെന്ന് മറ്റൊരു വിശ്വാസമുണ്ട്. പഴയ ഭസ്‌മക്കുളം അയ്യപ്പസ്വാമി ഉപയോഗിച്ചതാണ് എന്നും പറയപ്പെടുന്നുണ്ട്. ശബരിമലയിൽ ശയനപ്രദക്ഷിണ നേർച്ചയുള്ളവർ ഭസ്‌മക്കുളത്തിലെ സ്‌നാനത്തിനുശേഷമാണ് നേർച്ച നിർവഹിക്കാൻ പോകുന്നത്. ശരീരമാസകലം ഭസ്‌മം പൂശി സ്‌നാനത്തിനെത്തുന്ന അയ്യപ്പഭക്തന്മാരും ഭസ്‌മക്കുളത്തിലെ പതിവുകാഴ്‌ചയാണ്.
പഴയ ഭസ്‌മക്കുളം: ക്ഷേത്രത്തിന് വടക്കുപടിഞ്ഞാറ് ദിക്കിൽ കുംഭം രാശിയിൽ ആയിരുന്നു യഥാർഥ ഭസ്‌മക്കുളം നിലനിന്നത്. ഭസ്‌മക്കുളം കൂടാതെ ശാന്തിക്കായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന പാത്രങ്ങളും മറ്റും വൃത്തിയാക്കുന്നതിന് ഭസ്‌മക്കുളത്തിനു സമീപം പാത്രക്കുളവുമുണ്ടായിരുന്നു. ഭസ്‌മക്കുളവും പാത്രക്കുളവും പ്രത്യേകം കല്ലുകെട്ടി സംരക്ഷിച്ചുപോന്നിരുന്നു. 1952ലെ ക്ഷേത്ര പുനര്‍നിര്‍മ്മാണത്തിനുശേഷമാണ് കുളങ്ങൾ കല്ലുകെട്ടി വെടിപ്പാക്കിയത്. പഴയ ഭസ്‌മക്കുളത്തില്‍ ഉരക്കുഴി തീര്‍ത്ഥത്തില്‍ നിന്നുള്ള ജലമാണ് എത്തിയിരുന്നത്. കുളത്തില്‍ മറ്റ് ധാരാളം നീരുറവകളുണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ടും, കുമ്പളം തോട്ടില്‍നിന്ന് പൈപ്‌ലൈന്‍വഴി വെള്ളം എത്തിച്ചിരുന്നതുകൊണ്ടും, അക്കാലത്ത് തീർത്ഥാടകരുടെ എണ്ണം താരതമ്യേന കുറവായിരുന്നതിനാലും ഈ കുളത്തിലെ വെള്ളം മലിനമാകാറില്ലായിരുന്നു. എന്നാൽ പിൽക്കാലത്ത് സന്നിധാനത്ത് തിരക്കേറിയതോടെ തീര്‍ത്ഥാടകരുടെ ഉപയോഗക്കൂടുതല്‍ നിമിത്തം ഭസ്‌മക്കുളം മലിനമായിത്തുടങ്ങി.
കുളത്തിന്‍റെ സ്ഥാന മാറ്റം: പതിറ്റാണ്ടുകള്‍ മുമ്പ് തന്നെ പഴയ ഭസ്‌മക്കുളം കുളം മൂടി മറ്റൊന്ന് കുഴിക്കാമെന്ന അഭിപ്രായം ദേവസ്വം അധികാരികളില്‍ നിന്നുയര്‍ന്നു. എന്നാല്‍ പല തലത്തിലുള്ള എതിര്‍പ്പുകൾ ഉയര്‍ന്നതോടെ ആ നിര്‍ദേശങ്ങളൊന്നും നടപ്പായില്ല. 1987 വരെ പല സ്ഥലങ്ങളിലും കുളം കുഴിക്കാന്‍ സ്ഥാനം നോക്കിയെങ്കിലും ഉറവ കണ്ടില്ല.
1987 ൽ പഴയ ഭസ്‌മക്കുളം നികത്തിയാണ് മാളികപ്പുറം മേൽപ്പാലം നിർമിക്കുന്നത്. ഇതോടെ ശ്രീകോവിലിന് പിൻഭാഗത്ത്, മാളികപ്പുറത്തുനിന്ന്‌ 100 മീറ്റർ അകലെ ജലരാശി കണ്ടെത്തി ഭസ്‌മക്കുളം അവിടേക്ക് മാറ്റി സ്ഥാപിക്കുകയായിരുന്നു. നാലുവശവും കൽപ്പടവുകളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ടതും നടുക്ക് കരിങ്കൽ പാകിയതുമാണ് പുതിയ ഭസ്‌മക്കുളം.