വൻതോതിലുള്ള നഗര പരിവർത്തനത്തിനാണ് ഇന്ത്യ സാക്ഷ്യം വഹിക്കാന്‍ പോകുന്നത്. ഇതിനായി നഗരങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ നിർമ്മിക്കുന്നതിനുള്ള നിക്ഷേപത്തിൽ തുടർച്ചയായ വർധനവ് ആവശ്യമാണ്. മൂന്നാം എൻഡിഎ സർക്കാരിന്‍റെ ആദ്യ ബജറ്റിൽ ഭവന, നഗരകാ്ര്യ മന്ത്രാലയത്തിന് 82576.57 കോടി രൂപയാണ് അനുവദിച്ചത്.
2023-24-ലെ പുതുക്കിയ എസ്റ്റിമേറ്റായ 69270.72 കോടി രൂപയേക്കാൾ 19 ശതമാനം വർധനവാണിത്. ബജറ്റിലെ ഈ പിന്തുണയ്ക്ക് നഗരങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ധനസഹായം നൽകുന്നതിന് സ്വകാര്യ വിപണി അധിഷ്‌ഠിത ഉപകരണങ്ങൾ പൂരകമാക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇതനുസരിച്ച്, നയങ്ങൾ, ബാങ്കിങ് പദ്ധതികൾ, വിപണി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയെക്കൂടെ ലക്ഷ്യത്തിന് പ്രാപ്‌തമാക്കുന്നതിനുള്ള ചട്ടക്കൂട് രൂപീകരിക്കാൻ ബജറ്റ് നിർദേശിക്കുന്നു.
നിർദിഷ്‌ട ചട്ടക്കൂടിൽ സിറ്റി ഗവൺമെന്‍റിനെ (സിജി) ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിന്‍റെ ഇറക്കുമതി 2023-24 സാമ്പത്തിക സർവേ വ്യക്തമായി അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. സിജികളുടെ സാമ്പത്തിക ശാക്തീകരണം സ്വകാര്യ നിക്ഷേപകരെ ആകർഷിക്കുകയും ധനസഹായത്തിന്‍റെ നൂതന സ്രോതസുകൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാൻ അവരെ സഹായിക്കുകയും ചെയ്യും. എങ്കിലും സിറ്റി ഫിനാൻസിന്‍റെ ദുർബലത നഗരങ്ങളുടെ സാമ്പത്തിക ആരോഗ്യത്തെ ബാധിക്കുന്നതാണ്.
സിറ്റി ഫിനാൻസിൻ്റെ ദുർബലത:ഇന്ത്യയിലെ കേന്ദ്ര, സംസ്ഥാന, നഗരങ്ങളുടെ മൊത്തം വരുമാനത്തിന്‍റെ 2.6 ശതമാനം മാത്രമാണ് മുനിസിപ്പൽ സ്വന്തം വരുമാനം. മെക്‌സിക്കോയിലെ 4.2 ശതമാനവും ഡെൻമാർക്കിലെ 27.2 ശതമാനവുമുള്ള അനുപാതവുമായി താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ ഇത് വളരെ കുറവാണ്. കൂടാതെ, ചെറിയ നഗരങ്ങൾക്കിടയിൽ മോശം സാമ്പത്തിക പ്രശ്‌നം രൂക്ഷമാണ്.
ഇന്ത്യയിലെ മുനിസിപ്പൽ ധനകാര്യം രണ്ട് അടിസ്ഥാന പ്രശ്‌നങ്ങൾ നേരിടുന്നുണ്ട്. ഒന്നാമതായി, നഗരങ്ങൾക്ക് അവരുടെ നിർബന്ധിത ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾക്ക് ആനുപാതികമായ 'സ്വന്തം' നികുതികളിലേക്ക് പ്രവേശനമില്ല. 74-ാം ഭരണഘടന ഭേദഗതി നിയമം നഗരങ്ങളുടെ പ്രവർത്തനപരമായ ഡൊമെയ്ൻ വ്യവസ്ഥ ചെയ്യുന്നു.
എന്നാൽ നഗരങ്ങള്‍ക്ക് വരുമാനം ഉണ്ടാക്കുന്ന സ്രോതസുകൾ ചട്ടം വ്യക്തമായി പറഞ്ഞിട്ടില്ല. നഗരങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിക്കാനും ശേഖരിക്കാനും കഴിയുന്ന നികുതികളും ഫീസും സംസ്ഥാന സർക്കാരുകൾ വ്യക്തമാക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി, ലഭ്യമായ നികുതി സ്രോതസുകൾ ശരിയായി വിനിയോഗിക്കുന്നില്ല. അതിനാൽ നഗരങ്ങളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളും സാമ്പത്തികവും തമ്മിൽ വലിയ പൊരുത്തക്കേടുണ്ടാകുന്നു.
അണ്‍ടാപ്പ്ട് പ്രോപ്പർട്ടി ടാക്‌സ്:അണ്‍ടാപ്പ്ട് പ്രോപ്പർട്ടി ടാക്‌സ് (പി.ടി) ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട നഗര പ്രാദേശിക നികുതിയാണ്. രാജ്യത്ത് ജിഎസ്‌ടി നിലവില്‍ വന്നതിന് ശേഷം അതിന്‍റെ പ്രാധാന്യം വർധിച്ചിട്ടുണ്ട്. എങ്കിലും, ഒഇസിഡി രാജ്യങ്ങള്‍ ജിഡിപിയിലേക്ക് 1 ശതമാനവും കാനഡ, യുഎസ് പോലുള്ള വികസിത രാജ്യങ്ങള്‍ 3 മുതൽ 4 ശതമാനം വരെയും സംഭാവന നൽകുമ്പോള്‍ ഇന്ത്യയില്‍ ജിഡിപിയുടെ ഏകദേശം 0.15 ശതമാനമാണ് ഈ നികുതി സംഭാവന ചെയ്യുന്നത്.
ഭരണഘടനയുടെ ഏഴാം ഷെഡ്യൂളിലെ സ്റ്റേറ്റ് ലിസ്റ്റിൽ ('എൻട്രി 49') പി.ടി വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. സ്വത്ത് സമ്പാദിക്കുന്നതിനും പരിപാലിക്കുന്നതിനുമുള്ള മാനുവൽ, പേപ്പർ അധിഷ്‌ഠിത സംവിധാനങ്ങൾ പ്രോപ്പർട്ടി രേഖകളുടെ പൂർണ്ണതയെയും കൃത്യതയെയും ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നു. അഞ്ച് സംസ്ഥാനങ്ങൾക്ക് ഒഴികെ (ഗുജറാത്ത്, കർണാടക (മുനിസിപ്പൽ കോർപ്പറേഷൻ നിയമത്തിൽ മാത്രം), തമിഴ്‌നാട് (മുനിസിപ്പൽ കൗൺസിലുകളിൽ മാത്രം), ഉത്തർപ്രദേശ്, ഉത്തരാഖണ്ഡ് സംസ്ഥാന നിയമങ്ങളിൽ സ്വത്തുക്കളുടെ ആനുകാലിക കണക്കെടുപ്പിന് വ്യവസ്ഥയില്ല. കാര്യക്ഷമമല്ലാത്ത ശേഖരണം, വ്യാപകമായ ഇളവുകൾ, ശിക്ഷ നടപടികളുടെ അഭാവം, തർക്ക പരിഹാര സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവ പി.ടിയുടെ വരുമാന സാധ്യതകളെ കൂടുതൽ ദുർബലപ്പെടുത്തി.
ചുരുങ്ങിപ്പോയ നികുതി സാധ്യതകള്‍:സാമ്പത്തികവും വാണിജ്യപരവുമായ പ്രവർത്തനങ്ങൾ വർധിച്ചിട്ടും മോട്ടോർ വാഹന നികുതിയുടെയും പരസ്യ നികുതിയുടെയും മുഴുവൻ സാധ്യതകളും പ്രയോജനപ്പെടുത്താൻ നഗരങ്ങൾക്ക് കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. ജിഎസ്‌ടി നിലവിൽ വന്നതിന് ശേഷം, നിരവധി നികുതികൾ (ഉദാ: വിനോദ നികുതി, ഒക്‌ട്രോയ്, തദ്ദേശ സ്ഥാപന നികുതി) ജിഎസ്‌ടിക്ക് കീഴിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. മഹാരാഷ്‌ട്രയിലെയും ഗുജറാത്തിലെയും നഗരങ്ങളുടെ പ്രധാന വരുമാന സ്രോതസുകളായിരുന്നു തദ്ദേശ സ്ഥാപന നികുതിയും ഒക്‌ട്രോയിയും.
ഈ നികുതികൾ നിർത്തലാക്കുന്നതിന്‍റെ ഫലമായി ഉയർന്ന വരുമാന സ്രോതസുകൾ നഷ്‌ടപ്പെടുകയും സ്വന്തം സ്രോതസുകളിൽ നിന്ന് നഗരങ്ങളുടെ വരുമാനം ഉണ്ടാക്കാനുള്ള ശേഷി ദുർബലമാവുകയും ചെയ്‌തു. അതേസമയം ഈ നികുതികൾ നിർത്തലാക്കുന്നതിലൂടെയുള്ള വരുമാന നഷ്‌ടത്തിന്‍റെ പേരിൽ സിജികൾക്ക് നഷ്‌ടപരിഹാരം ലഭിച്ചിട്ടില്ല. ഇത് നഗരവികസന മന്ത്രാലയത്തിനും ജിഎസ്‌ടി വരുമാനത്തിന്‍റെ ഒരു നിശ്ചിത ശതമാനം നഗരങ്ങളുമായി പങ്കിടാനുള്ള വിദഗ്‌ധരുടെ ശുപാർശകൾക്കും തികച്ചും വിരുദ്ധമാണ്.