ನವದೆಹಲಿ: ದೆಹಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಅರವಿಂದ್ ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಅವರು ಜಾರಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯದ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದು, ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಬೇಕೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದ ಭುಗಿಲೆದ್ದಿದೆ. ಸಿಎಂ ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಜೈಲಿನಿಂದಲೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರ ಪಕ್ಷ ಆಮ್ ಆದ್ಮಿ ಪಾರ್ಟಿ ಹೇಳಿರುವುದು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ. ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ದೆಹಲಿ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಸ್ಪೀಕರ್ ಕೂಡ ಹೇಳಿರುವುದು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ.
ಈ ಹಿಂದೆ ಗ್ಯಾಂಗ್ಸ್ಟರ್ಗಳು ಜೈಲಿನಿಂದ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ, ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವವರು ಹೀಗೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಇದೇ ಮೊದಲು ಎಂದು ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಡಿದೆ. ಜೈಲುಪಾಲಾಗುವ ಮುನ್ನ ತಮ್ಮ ಹುದ್ದೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ್ದ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಜೆ. ಜಯಲಲಿತಾ, ಲಾಲು ಪ್ರಸಾದ್ ಯಾದವ್, ಉಮಾ ದೇವಿ, ಬಿ.ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ ಹಾಗೂ ಹೇಮಂತ್ ಸೊರೇನ್ ಅವರ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಬಿಜೆಪಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯೊಬ್ಬರು ಜೈಲಿನಿಂದಲೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದೇ ಪ್ರಥಮವಾಗಿದೆ.
ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಪರಿಣಿತರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಜೈಲುಪಾಲಾಗಿದ್ದರೂ ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಯಾವುದೇ ಅಡೆತಡೆ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. ಕೆಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿರುವ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಅವರು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಒಂದು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿರುವವರು ಜೈಲಿನಿಂದ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುವುದು ನೈತಿಕವಾಗಿ ಎಷ್ಟು ಸರಿ ಎಂಬುದು ಅನೇಕರ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿದೆ.
ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನೈತಿಕತೆ, ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನಂಬಿಕೆ ಇವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಮೂಲ ಮಾನದಂಡ ಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ನ ಹಿಂದಿನ ತೀರ್ಪುಗಳು ಹೇಳಿವೆ. ಎಸ್. ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ವರ್ಸಸ್ ವಿ. ಸೆಂಥಿಲ್ ಬಾಲಾಜಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ, 'ಆರ್ಥಿಕ ಹಗರಣ'ದ ಆರೋಪ ಹೊತ್ತರೆ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ನೈತಿಕತೆ ಬಯಸುವ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಚಿವರು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೇ ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಡಿದ ವಾದಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದೆ.
ಮನೋಜ್ ನೆರೂಲಾ ವರ್ಸಸ್ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ನ 2014 ರ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪೀಠದ ತೀರ್ಪು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಪೀಠ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಮೂಲ ಮಾನದಂಡಗಳು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನೈತಿಕತೆ, ಅಂದರೆ ಕಾನೂನಿನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ನೀಡುವುದಾಗಿದೆ. ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನಂಬಿಕೆ, ಅಂದರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಚೇರಿಗೆ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ನೈತಿಕತೆ ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಬೇಕು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ನೈತಿಕ ನಡವಳಿಕೆ ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಾಗರಿಕರು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ.
ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳ ಹೊರತಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಕನಾಗಿ ಜೈಲಿನಿಂದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಎದುರಾಗುತ್ತವೆ. ಕೈದಿಯು ಸಹಜವಾಗಿ ಜೈಲಿನ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಭೆ ನಡೆಸುವುದು ಅಥವಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಕಡತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸುವುದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಸರಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿರುವವರ ಮೌಖಿಕ ಸೂಚನೆಗಳ ಮೇರೆಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬಾರದು ಎಂದು ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ಮತ್ತೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದೆ. ಹೋಟಾ ಸಮಿತಿ (2004) ಮತ್ತು ಸಂತಾನಂ ಸಮಿತಿ ವರದಿಗಳ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದು, ಇದು "ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಕರ ಸೂಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಅಗತ್ಯ" ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ.
ಈ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಅವರನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಜೈಲು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಎಎಪಿ ನಾಯಕರು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಅವರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾದ ದೆಹಲಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರೆ ದೆಹಲಿಯ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. (ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ 356 ನೇ ವಿಧಿ: ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಯಂತ್ರದ ವೈಫಲ್ಯ).
ಲೇಖನ: ವಿವೇಕ್ ಕೆ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಿ, ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ರಾಜ್ಯಸಭೆ, ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು.
