সম্প্ৰচাৰ খণ্ড হৈছে এক সূৰ্যোদয় খণ্ড যাৰ ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ বিকাশত অৰিহণা যোগোৱাৰ বিশাল সম্ভাৱনা আছে ৷ উদ্যোগটো হৈছে এক জীৱন্ত, গতিশীল আৰু দ্ৰুত বিকশিত খণ্ড যি ভাৰতৰ প্ৰযুক্তিগত দক্ষতা আৰু সমৃদ্ধ সাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য প্ৰদৰ্শন কৰে ৷ ডিজিটেল বিপ্লৱৰ আগমন আৰু প্ৰযুক্তিৰ উন্নতিৰ সৈতে, সম্প্ৰচাৰ খণ্ডই বিনিয়োগ আকৰ্ষিত কৰা, সৃজনশীলতা বৃদ্ধি কৰা আৰু বিশ্বব্যাপী ভাৰতৰ ভাবমূৰ্তি যথেষ্ট উন্নত কৰাত অভূতপূৰ্ব ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আহিছে ৷ সম্প্ৰচাৰ খণ্ডই আজি দেশৰ সাংস্কৃতিক ৰাষ্ট্ৰদূত হৈ ভাৰতক এক অনন্য পৰিচয় প্ৰদান কৰিছে ৷
23 জুলাইত ভাৰতবৰ্ষই ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস উদযাপন কৰি আমাৰ জীৱনত ৰেডিঅ'ৰ গভীৰ প্ৰভাৱক সন্মান জনাই ৷ এই উল্লেখযোগ্য দিনটোত ভাৰতৰ প্ৰথমটো ৰেডিঅ’ সম্প্ৰচাৰৰ আৰম্ভণি হয়, যিটো “অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ (AIR)” নামেৰে জনাজাত ৷ এই উপলক্ষে অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ (AIR)য়ে নতুন দিল্লীত এখন আলোচনা চক্ৰৰ আয়োজন কৰে য’ত আধুনিক ভাৰত গঢ় দিয়াত সম্প্ৰচাৰৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে আলোচনা আৰু যোগাযোগৰ নতুন মাধ্যমৰ সন্ধানৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয় ৷
আজি ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস ৷ 1927 চনৰ আজিৰ দিনটোতে ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানী নামৰ ব্যক্তিগত কোম্পানী এটাৰ অধীনত বম্বে ষ্টেচনৰ পৰা দেশৰ প্ৰথমটো ৰেডিঅ’ সম্প্ৰচাৰ প্ৰচাৰিত হয় ৷ 1936 চনৰ 8 জুন তাৰিখে ভাৰতীয় ৰাজ্যিক সম্প্ৰচাৰ সেৱা অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ' (AIR) হৈ পৰে ৷ 1937 চনৰ আগষ্ট মাহত চেণ্ট্ৰেল নিউজ অৰ্গেনাইজেচন (CNO) অস্তিত্বত আহিছিল ৷ একে বছৰতে AIR যোগাযোগ বিভাগৰ অধীনলৈ আহে আৰু চাৰি বছৰৰ পিচত তথ্য আৰু সম্প্ৰচাৰ বিভাগৰ অধীনলৈ আহে ৷
ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস 2024 ৰ বিষয়বস্তু (Theme) :
ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস 2024ৰ কোনো বিশেষ বিষয়বস্তু নাই ৷ কিন্তু ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস 2024 য়ে ভাৰতৰ সম্প্ৰচাৰ উদ্যোগৰ বিজয় উদযাপন কৰাৰ লগতে বছৰ বছৰ ধৰি ইয়াৰ বৃদ্ধি আৰু সফলতাত অৰিহণা যোগোৱা ব্যক্তিসকলৰ অৱদানক স্বীকৃতি দিয়ে ৷ 2024 চনৰ এই ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসত বিভিন্ন সম্প্ৰচাৰ চেনেল আৰু ৰেডিঅ’ ষ্টেচনে ভাৰতৰ সম্প্ৰচাৰ উদ্যোগৰ ইতিহাস আৰু বিৱৰ্তন প্ৰদৰ্শন কৰা বিশেষ অনুষ্ঠান প্ৰচাৰ কৰে ৷ এই অনুষ্ঠানসমূহৰ ভিতৰত উদ্যোগটোৰ বিশিষ্ট ব্যক্তিসকলৰ সৈতে সাক্ষাৎকাৰ, পেনেল আলোচনা, তথ্যচিত্ৰ আদি থাকিব পাৰে ৷
ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসৰ তাৎপৰ্য :
2024 চনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসৰ অৰ্থই উল্লেখযোগ্য দ্বিতীয় স্থানত ছাপ পেলাইছে যেতিয়া 1927 চনত দেশৰ প্ৰথমটো ৰেডিঅ’ ষ্টেচন নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল ৷ 1927 চনৰ আজিৰ দিনটোতে ভাৰতীয় দূৰসংযোগ সংস্থাই (আই বি চি) বম্বেৰ পৰা নিজৰ আটাইতকৈ স্মৰণীয় সম্প্ৰচাৰ কৰিছিল ৷ আই বি চি ব্যক্তিগত মালিকানাধীন ব্যৱসায় আছিল যদিও 1930 চনত ৰাজহুৱা কৰ্তৃপক্ষই ইয়াক অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ (AIR) নামেৰে নামাকৰণ কৰে ৷ ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস 2024 হৈছে বক্তৃতা আৰু আৰ্টিকুলেচনৰ বিষয়ে মুক্তভাৱে কোৱাৰ অধিকাৰৰ তাৎপৰ্য আৰু জনপ্ৰিয় মূল্যায়ন গঢ়ি তোলা আৰু সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱৰ্তন ৰক্ষা কৰাত গণ শক্তিৰ বিষয়ে চিন্তা কৰাৰ এক আচৰিত সুযোগ ৷
ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসৰ ইতিহাস :
23 জুলাইত উদযাপন কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱস ভাৰতত ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰৰ আৰম্ভণি চিহ্নিত কৰে ৷ এই সুন্দৰ দিনটোৰ ইতিহাস 1927 চনৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানীয়ে (আই বি চি) বোম্বাই ষ্টেচনৰ পৰা প্ৰথম আনুষ্ঠানিক সম্প্ৰচাৰ কৰিছিল ৷ এই প্ৰাৰম্ভিক সম্প্ৰচাৰ যে দেশত যোগাযোগৰ এক অপৰিহাৰ্য মাধ্যম হৈ পৰিব তাৰ বাবে এটা ভেটি সৃষ্টি কৰিছিল ৷
1930 চনত ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানীৰ ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণৰ পিচত, অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ' স্থাপন কৰা হৈছিল ৷ এ আই আ-ৰে জনসাধাৰণৰ মাজত ৰেডিঅ'ৰ প্ৰসাৰ আৰু প্ৰভাৱ সম্প্ৰসাৰিত কৰিছিল ৷ এ আই আৰ ভাৰতৰ সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক বিকাশত এক অবিচ্ছেদ্য সঁজুলি হৈ পৰিছিল, যি বাতৰি, সংগীত আৰু ৰাজহুৱা সেৱাৰ ঘোষণাৰ বাবে এক মঞ্চ প্ৰদান কৰিছিল ৷
ভাৰতৰ ইতিহাসৰ সমগ্ৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ মুহূৰ্তত ৰেডিঅ'ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে, যাৰ ভিতৰত আছে স্বাধীনতা আন্দোলন আৰু পৰৱৰ্তী ৰাষ্ট্ৰ নিৰ্মাণৰ প্ৰচেষ্টা, 1983 চনত ভাৰতৰ বিশ্বকাপ লাভ ইত্যাদি ৷ ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসত ভাৰতীয় সমাজৰ ওপৰত ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰৰ প্ৰচণ্ড প্ৰভাৱ আৰু ডিজিটেল যুগত ইয়াৰ ধাৰাবাহিক প্ৰাসংগিকতা উদযাপন কৰিবলৈ এই সমৃদ্ধ উত্তৰাধিকাৰীক সন্মান জনোৱা হয় ৷
ভাৰতত ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰৰ ইতিহাস :
1923 চনত বম্বে প্ৰেচিডেন্সি ৰেডিঅ' ক্লাবৰ অধীনত ব্ৰিটিছ যুগত ভাৰতত ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰ আৰম্ভ হৈছিল ৷ পিচত ইয়াক চৰকাৰে অধিগ্ৰহণ কৰে আৰু 1936 চনত অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ' আৰু 1957 চনত আকাশ বাণী নামকৰণ কৰে ৷ ভাৰতত ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰ 1923 আৰু 1924 চনত ব্যক্তিগত উদ্যোগ হিচাপে আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া বোম্বাই, কলিকতা আৰু মাদ্ৰাজ (বৰ্তমান চেন্নাই)ত তিনিটা ৰেডিঅ' ক্লাব স্থাপন কৰা হৈছিল ৷
1927 চনত, ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানী এটা ব্যক্তিগত সংস্থা হৈ পৰে আৰু দুটা ৰেডিঅ' ষ্টেচন সম্প্ৰচাৰ কৰিবলৈ কৰ্তৃত্ব লাভ কৰে ৷ 1930 চনৰ 1 মাৰ্চ তাৰিখে ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানীক বিলুপ্ত কৰা হয় আৰু চৰকাৰে সম্প্ৰচাৰ সুবিধাৰ দায়িত্ব লয় ৷ 1930 চনৰ 1 এপ্ৰিলত ভাৰতীয় ৰাজ্যিক সম্প্ৰচাৰ সেৱা (আই এছ বি এছ) দুবছৰৰ বাবে পৰীক্ষামূলক ভিত্তিত গঠন কৰা হয় ৷ 1936 চনৰ 8 জুনত ভাৰতীয় ৰাজ্যিক সম্প্ৰচাৰ সেৱা অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ' হৈ পৰে ৷
ভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ সময়ত সমগ্ৰ দিল্লী, কলিকতা, বম্বে, লক্ষ্ণৌ, মাদ্ৰাজ, আৰু তিৰুচিৰাপল্লীত দেশৰ ছটা অনাতাঁৰ কেন্দ্ৰ আছিল ৷ 30 বছৰৰ পাচত 1977 চনৰ 23 জুলাইৰ পৰা চেন্নাইত ভাৰতত এফ এম সম্প্ৰচাৰ আৰম্ভ হয় ৷ এ আই আৰৰ ঘৰুৱা সেৱা সমগ্ৰ দেশতে অৱস্থিত 470 টা সম্প্ৰচাৰ কেন্দ্ৰৰে গঠিত, যিয়ে দেশৰ প্ৰায় 92 শতাংশ অঞ্চল আৰু মুঠ জনসংখ্যাৰ 99.19 শতাংশ সামৰি লৈছে ৷ স্থলভিত্তিকভাৱে এ আই আৰে 23 টা ভাষা আৰু 179 টা উপভাষাত প্ৰগ্ৰেমিং কৰে ৷ ভাৰতৰ ৰেডিঅ' সম্প্ৰচাৰৰ ইতিহাস 1920 চনৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই আৰম্ভ হয় ৷
ব্ৰিটিছ শাসনৰ সময়ত 1923 চনৰ জুলাই মাহত মুম্বাইৰ ৰেডিঅ’ ক্লাবে প্ৰথম ৰেডিঅ’ অনুষ্ঠান সম্প্ৰচাৰ কৰিছিল ৷ চাৰি মাহৰ পাচত কলিকতা ৰেডিঅ’ ক্লাবৰো প্ৰচাৰ হ’ল ৷ ব্যক্তিগত ইণ্ডিয়ান ব্ৰডকাষ্টিং কোম্পানী লিমিটেড 1927 চনৰ জুলাই মাহত মুম্বাই আৰু কলিকতাত দুটা ৰেডিঅ’ ষ্টেচনৰ সৈতে কাম কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে ৷ কিন্তু উদ্বোধনৰ মাত্ৰ তিনি বছৰৰ পাচত আই বি চি লিকুইডেচনলৈ গ’ল আৰু চৰকাৰে ইয়াৰ কাম-কাজৰ দায়িত্ব ল’লে ৷ ইয়াৰ দ্বাৰা 1930 চনৰ এপ্ৰিল মাহত জন্মগ্ৰহণ কৰা ভাৰতীয় ৰাজ্যিক সম্প্ৰচাৰ সেৱাৰ ভেটি স্থাপন কৰা হয় ৷
কিন্তু ভাৰতৰ ৰেডিঅ’ সম্প্ৰচাৰৰ ইতিহাসৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিন 1936 চনৰ 8 জুন ৷ আজিৰ দিনটোতে ভাৰতীয় ৰাজ্যিক সম্প্ৰচাৰ সেৱাৰ নাম সলনি কৰা হয় অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ'লৈ ৷ প্ৰায় 23 টা ভাষা আৰু 146 টা উপভাষাত 415 টাতকৈও অধিক ৰেডিঅ’ ষ্টেচন থকা এ আই আৰ বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ ৰেডিঅ’ সম্প্ৰচাৰক ৷ ইয়াৰ উপৰিও ইয়াত 99 শতাংশ জনসংখ্যা কভাৰেজ আৰু 18 টা এফ এম চেনেল আছে ৷
ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰচাৰ দিৱসৰ বিষয়ে আমোদজনক তথ্য :
অমিতাভ বচ্চনক প্ৰত্যাখ্যান :প্ৰখ্যাত অভিনেতা অমিতাভ বচ্চনকো তেওঁৰ কণ্ঠৰ বাবেই অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ই প্ৰত্যাখ্যান কৰিছিল, যিয়ে দেখুৱাইছিল যে কৃতিত্ব সাধাৰণতে সহজ পথত নাহে ৷
হাৰমনিয়াম নিষেধাজ্ঞা (1940-1971): 1940 আৰু 1971 চনৰ ভিতৰত সময়খিনিত অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ’ই হাৰমনিয়ামৰ ব্যৱহাৰৰ অনুমতি দিয়া নাছিল, কাৰণ তেওঁলোকে ভাবিছিল যে ই জটিল ভাৰতীয় পুৰণি শৈলীৰ টোকাবোৰৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিব নোৱাৰিব ৷