క్షణికావేశంలోనో, ఇతరత్రా కారణాల వల్ల నేరాలకు పాల్పడేవారిలో మానసిక పరివర్తన తేవడమే జైలు శిక్షల అసలు లక్ష్యం. కిక్కిరిసిన ఖైదీలు, సిబ్బంది లేమి వంటి సమస్యలతో ఇండియాలోని కారాగారాలు నరకాలకు నకళ్లుగా నిలుస్తున్నాయి. తీవ్ర నిరాశ, నిస్పృహలకు లోనైన ఖైదీల వల్ల జైళ్లలో తరచూ చోటుచేసుకుంటున్న హింసాత్మక ఘటనలు శిక్షల ప్రక్రియను అపహాస్యం చేస్తున్నాయి. తాజాగా ఉత్తర్‌ ప్రదేశ్‌లోని ఫరూఖాబాద్‌ జిల్లా జైలులో సరైన వైద్యం అందక ఒక ఖైదీ మరణించాడంటూ తోటి ఖైదీలు కారాగారానికి నిప్పు పెట్టారు. గతేడాది కరోనా విజృంభణ సమయంలో కోల్‌కతాలోని డండం కేంద్ర కారాగారంలో కుటుంబ సభ్యులతో మిలాఖత్‌లను నిలిపివేయడంతో ఆగ్రహించిన విచారణ ఖైదీలు జైలు సిబ్బందిపై దాడికి పాల్పడ్డారు. అది కాల్పుల వరకూ వెళ్ళింది.
సామర్థ్యానికి మించి ఖైదీలను జైళ్లలో కుక్కడం భారత్లో ప్రధాన సమస్య. దేశంలో అన్నీ కలిపి దాదాపు 1350 జైళ్లు ఉన్నాయి. వాటి సామర్థ్యం 4.03 లక్షలు. జాతీయ నేర గణాంక సంస్థ (ఎన్‌సీఆర్‌బీ) నివేదిక ప్రకారం 2019 చివరి నాటికి వాటిలో 4.78 లక్షల మంది ఖైదీలు ఉన్నారు. వారిలో 69శాతం విచారణ దశలో ఉన్నవారే! అన్ని జైళ్లలో ఉండాల్సిన వారికన్నా ఖైదీలు సగటున 118శాతం అధికంగా ఉన్నారు. విచారణ ఖైదీలు బెయిల్‌ దొరికేలోపు అయిదు నెలల నుంచి అయిదేళ్ల దాకా జైళ్లలోనే మగ్గిపోతుండటం మన న్యాయవ్యవస్థలోని లోపాలను కళ్లకు కడుతుంది. చాలా మంది చేసిన నేరానికి పడే శిక్షకన్నా ఎక్కువ కాలం జైళ్లలోనే ఉండిపోవలసి వస్తోంది. ఖైదీల సంఖ్య పరంగా కేంద్ర కారాగారాల పరిస్థితి మరింత ఘోరంగా ఉంది. జిల్లా జైళ్లలోనూ పరిస్థితి అలాగే ఉంది.
ఛత్తీస్‌గఢ్‌, ఉత్తర్‌ ప్రదేశ్‌, మధ్యప్రదేశ్‌, మహారాష్ట్ర, సిక్కిం, ఉత్తరాఖండ్‌ రాష్ట్రాల్లోని జైళ్లలో ఖైదీల సంఖ్య 150శాతాన్ని దాటిపోయింది. జైళ్లకు కేటాయిస్తున్న నిధులు, చేస్తున్న ఖర్చులకూ చాలా వ్యత్యాసం ఉంటోంది. దేశంలోని అన్ని జైళ్లలో 3,320 మంది ఆరోగ్య సిబ్బంది ఉండాలి. అది అరవై శాతమూ దాటడంలేదని పలు అధ్యయనాలు చాటుతున్నాయి. మహిళా వైద్యాధికారుల సంఖ్య మరీ తక్కువగా ఉంటోంది. సరైన వైద్య సౌకర్యాల లేమి, కిక్కిరిసిన గదులు, శారీరక, లైంగిక దాడుల వంటివి ఖైదీల మానసిక సమస్యలను పెంచుతాయని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ, రెడ్‌ క్రాస్‌లు పేర్కొంటున్నాయి.
2019లో..
ఎన్‌సీఆర్‌బీ లెక్కల ప్రకారం 2019లో దేశంలోని జైళ్లలో మొత్తం 1775 మంది ఖైదీలు మృతిచెందారు. వారిలో 1466 మంది అనారోగ్య కారణాలతో అసువులు బాశారు. 116 మంది ఆత్మహత్య చేసుకున్నారు. పది హత్యలు చోటుచేసుకున్నాయి. తాజాగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని 95 జైళ్లలోని ఖైదీలకు వైద్య ఆరోగ్య శాఖ ప్రాథమిక పరీక్షలు నిర్వహించగా 2.6శాతం హెపటైటిస్‌-బితో, 0.5శాతం హెపటైటిస్‌-సితో బాధపడుతున్నట్లు తేలింది. జైళ్ల సంస్కరణలపై కేంద్రం గతంలో పలు కమిటీలను నియమించింది.
2018లో సుప్రీం కోర్టు జస్టిస్‌ అమితవ రాయ్‌ ప్యానల్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. చిన్నాచితకా నేరాలను వేగంగా విచారించేందుకు ఫాస్ట్‌ట్రాక్‌ కోర్టులు ఏర్పాటు చేయాలని, కారాగారాల్లో సిబ్బంది ఖాళీలను త్వరితగతిన భర్తీ చేయాలని ఆ ప్యానల్‌ పేర్కొంది. కొత్తగా వచ్చే ఖైదీలు తమ కుటుంబ సభ్యులతో మాట్లాడేలా ఉచిత ఫోన్‌కాల్‌ సౌకర్యం కల్పించాలని సూచించింది. ప్రభుత్వాలు దీనిపై దృష్టి సారించిన దాఖలాలు కనిపించవు. ఓపెన్‌, సెమీ ఓపెన్‌ జైళ్ల ఏర్పాటూ తప్పనిసరి. వీటి ద్వారా ఖైదీలు ఉపాధి పొందేందుకు అవకాశం లభిస్తుంది. జైళ్ల నిర్వహణ ఖర్చులు, ఖైదీలపై ఒత్తిడీ తగ్గుతాయి. 2019 చివరి నాటికి పదిహేడు రాష్ట్రాల్లో 86 ఓపెన్‌ ఎయిర్‌ జైళ్లను ఏర్పాటు చేశారు. వీటి సంఖ్యను మరింత పెంచవలసిన అవసరం ఉంది. తీవ్రమైన ఘోరాలకు పాల్పడిన వారిని, చిన్న అపరాధాలు చేసిన వాళ్లను ఒకే చోట ఉంచడం వల్ల భీకర నేరగాళ్ల కార్ఖానాలుగా భారత జైళ్లు నిలుస్తున్నాయన్న అపవాదూ వినిపిస్తోంది. వారిద్దరినీ వేర్వేరుగా ఉంచేలా జైళ్లలో తగిన ఏర్పాట్లు చేయడం తప్పనిసరి. విచారణ ఖైదీల సమస్యను పరిష్కరించడంతో పాటు ఖైదీల ఆరోగ్య పరిరక్షణకు ప్రభుత్వాలు కృషి చేయడం అత్యావశ్యకం.
-- ఎం.అక్షర
ఇదీ చదవండి:
