ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੰਕਰਮਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਕੀਟਾਣੂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (WHO) ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣ ਜਾਂ ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਗ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦੋ ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
'ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਖੋਜ' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੇ ਚਾਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਈਥਾਨੌਲ-ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਪਾਨੋਲ-ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਤਰਲ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਬਾਰ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਧਾਰਤ।
ਯੂਕੇ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਖੋਜ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਮਾਡਲ 'ਤੇ 16 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ 'ਚ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ 'ਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਤਾਜ਼ੇ ਜਾਂ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਜਾਂ ਜ਼ਹਿਰ, ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜੇ
ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਪਾਰਕ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 15 ਸਕਿੰਟਾਂ ਲਈ ਰਗੜਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਪਾਨੋਲ ਜਾਂ ਈਥਾਨੌਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਈਥਾਨੌਲ ਵਾਲੇ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਈਥਾਨੌਲ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਈਥਾਨੌਲ ਦਾ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਅਤੇ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਈਥਾਨੌਲ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਫੋਟੋ ਕੈਮੀਕਲ ਓਜ਼ੋਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਬਾਇਓਇਥੇਨੌਲ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਪਾਨੋਲ ਨੂੰ ਈਥਾਨੌਲ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੈਵਿਕ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਆਕਸੀਜਨ ਲਈ ਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਬਨ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਲਈ 16 ਵਿੱਚੋਂ 14 ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਪਾਨੋਲ-ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਘੱਟ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸੀ। ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ ਡਬਲਿਨ ਸਕੂਲ ਆਫ ਡੈਂਟਲ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਖੋਜਕਰਤਾ ਡਾਕਟਰ ਬ੍ਰੇਟ ਡੁਏਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰ ਇਹ ਖੋਜ ਸੈਨੇਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੋਜ ਹੈ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਵਾਲੇ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਿੰਗ ਜੈੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੋਵੇਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੋਜ ਵਧੇਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ADHD ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ: ਖੋਜ
