ਬਡਗਾਮ(ਜੰਮੂ): ਆਪਣੇ ਬੂਤੇ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਨਮ (Shabnam creating a different identity) ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਡਾ ਜੰਮੂ ਦੇ ਬਡਗਾਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪਿੰਡ ਹੰਜਾਰਾ (Hanjara village of Budgam district of Jammu) ਹੈ। ਸਾਡਾ ਪਿੰਡ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਨਜ਼ੀਰ ਅਹਿਮਦ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਮਾਂ ਮਾਸਾਬਾਨੋ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹੈ। ਮੇਰੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮੈਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ''
ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨਾਲ ਪੇਟ ਭਰਨਾ: ''ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਘਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਗਾਈਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਵੱਲੋਂ ਲਿਆਂਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਨਾਲ ਪੇਟ ਭਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਘਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ 15 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਟੇਲਰਿੰਗ ਅਤੇ ਕਢਾਈ (Free training of Sarkar tailoring and embroidery) ਦੀ ਮੁਫਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੰਮੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਆਂਢੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬੁਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਗੇ। ਪਰ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਹੁਨਰ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਦੇ, ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਸਥਿਤੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਗੀ।
ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ: ''ਮੈਨੂੰ SHGs ਬਾਰੇ ਉਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਿਲਾਈ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੀ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ ਸਾਡੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਰੁੱਪਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਟੀਮ ਦਾ ਲਗਭਗ ਹਰ ਕੋਈ ਟੇਲਰਿੰਗ ਅਤੇ ਕਢਾਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ, ਭਾਵੇਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਨਾ ਹੋਣ, ਅਸੀਂ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਕੱਪੜਿਆਂ 'ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਕਢਾਈ ਕਰ ਕੇ ਹਫਤੇ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੇਚ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਪਲਾਈ (Supply to small shops also) ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਆਮਦਨ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।''
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਬਿਹਾਰ 'ਚ ਲਾਕ-ਅੱਪ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਪਾਰਟੀ: 7 ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ, ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ
ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦੇ ਹੁਨਰ: ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦੇ ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ (Marketing skills improved) ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਵਰਗਾ ਨਾ ਬਣਨਾ ਸਿਖਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਵੀ ਆਰਾਮ ਕਰਕੇ ਇੰਟਰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਇਕਰਾ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਚੰਗਾ ਹੈਂਡਲ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ... ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਾਲਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਕਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾ ਆਰਡਰ ਜੰਮੂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਰਡਰ ਵਧਦੇ ਗਏ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਕਮ, ਗੁੜਗਾਉਂ, ਦਿੱਲੀ, ਲਖਨਊ, ਗੋਆ, ਕੈਨੇਡਾ, ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਆਰਡਰ ਵਧੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸ਼ਾਲਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕਣਾ, ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ 15 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਰਤੀਆਂ, ਕਫ਼ਤਾਨ, ਕੰਬਲ, ਬੈਗ ਅਤੇ ਰਜਾਈ। ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਆਰਡਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ 30 ਤੋਂ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ। ਹਰੇਕ ਅਨੁਭਵ ਤੋਂ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣਾ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਜੇ ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਂ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਗਰੀਬੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਤੁਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।''
