ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ : ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 299 ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸੀ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ 26 ਨਵੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਵਿਧਾਨ 26 ਜਨਵਰੀ 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਾਣਾਂਗੇ ਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿੰਨੇ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ।
ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ : 29 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਡਾ. ਬੀ. ਆਰ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਡਰਾਫਟ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਐਸਐਨ ਮੁਖਰਜੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਿਰਮਾਤਾ ਡਾਕਟਰ ਭੀਮਰਾਵ ਅੰਬੇਦਕਰ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੇ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਨਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ 39 ਹਸਤਾਖਰਾਂ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਡਿਸਪਲੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ 39 ਹਸਤਾਖਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੌਕਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ 26 ਨਵੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ, ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਅਸਲੀ ਕਾਪੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਹਾਰੀ ਨਾਰਾਇਣ ਰਾਇਜਾਦਾ ਨੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।
6 ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਇੰਝ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਸੰਵਿਧਾਨ: ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਹਾਰੀ ਨਰਾਇਣ ਰਾਏਜ਼ਾਦਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਿਖਣ ਲਈ 303 ਨਿਬ ਹੋਲਡਰ ਪੈਨ ਅਤੇ 254 ਬੋਤਲਾਂ ਸਿਆਹੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਦੇ ਨੰਦਲਾਲ ਬੋਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸੰਵਿਧਾਨ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਰੇ 299 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਜਨਵਰੀ, 1950 ਵਿੱਚ ਇਸ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ।" ਉਸ ਸਮੇਂ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 395 ਅਨੁਛੇਦ, 8 ਅਨੁਸੂਚੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਸੀ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ 251 ਪੰਨਿਆਂ ਦਾ ਭਾਰ ਹੈ। 3.75 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ।
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 448 ਅਨੁਛੇਦ, 12 ਅਨੁਸੂਚੀਆਂ ਅਤੇ 94 ਸੋਧਾਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 48 ਲੇਖ ਹਨ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ 2 ਸਾਲ, 11 ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ 18 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 166 ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰ ਕੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 26 ਨਵੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵੱਲੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਆਤਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ 1935 ਦੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਆਇਰਲੈਂਡ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਜਰਮਨੀ, ਕੈਨੇਡਾ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ 14 ਮੈਂਬਰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ : ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 389 ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉੱਤੇ 324 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਸੀ। ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਕੁੱਲ 14 ਮੈਂਬਰ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ 9 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। 9 ਦਸੰਬਰ, 1946 ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਠਕ ਹੋਈ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਗੋਪੀਚੰਦ ਭਾਰਗਵ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਠਾਕੁਰਦਾਸ ਭਾਰਗਵ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਮੈਂਬਰ: ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਹੁੱਡਾ, ਬਖਸ਼ੀ ਟੇਕ ਚੰਦ, ਪੰਡਿਤ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ, ਜੈਰਾਮਦਾਸ ਦੌਲਤਰਾਮ, ਠਾਕੁਰਦਾਸ ਭਾਰਗਵ, ਬਿਕਰਮਲਾਲ ਸੋਂਧੀ, ਯਸ਼ਵੰਤ ਰਾਏ, ਲਾਲਾ ਅਚਿੰਤ ਰਾਮ, ਨੰਦ ਲਾਲ, ਸਰਦਾਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ, ਸਰਦਾਰ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ, ਸਰਦਾਰ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Republic Day 2023: ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਕਿਉਂ ਹੈ ਖਾਸ, ਦੋਵਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ਅੰਤਰ, ਪੜ੍ਹੋ ਖ਼ਾਸ ਰਿਪਰੋਟ
