ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼: ਭੋਪਾਲ ਦੇ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖੋ। ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਸਿਰਫ ਚਿੱਤਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਔਰਤ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। ਇੱਕ-ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ 'ਚ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਸ਼ ਔਰਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਭੁੱਖ, ਪਿਆਸ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼। ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਉਸ ਮਿਹਨਤੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਅੱਜ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਦੇ ਪਸੀਨੇ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਸੀਂਜਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਉਸੇ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਸੀ।
ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਨੇ ਬਦਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਝਾਬੂਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿਤੌਲ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਚਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੇਖਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗੀ। ਅੱਗ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਸੜ ਗਿਆ।
ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਹੋਈ ਮਹਾਨਤਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੇ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਉਸਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਭੋਪਾਲ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੈ ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਈ ਜੋ ਉਸਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਸੀ। ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ।
ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਲਈ, ਇਹ ਸਭ ਇਕ ਸੁਪਨੇ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ, ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੂੰ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਯਾਦ ਆਈਆਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਟਾਂ ਚੁੱਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਹੇਠਾਂ ਰੋਟੀ ਖਾਦੀ ਸੀ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਭਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਭੀਲ ਕਲਾਕਾਰ
ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਪੇਂਟਿੰਗ ਲਈ ਪੇਪਰ ਅਤੇ ਕੈਨਵਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਭੀਲ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ । ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਤੱਕ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਉਹ ਭਿਲ ਕਲਾ ਅਤੇ ਪਿਥੌਰਾ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲੋਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ।
